پایان نامه نقش مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی در پیش بینی علائم اختلالهای طبقه اضطرابی بر مبنای DSM- 5

چکیده ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. یک

فصل اول: کلیات پژوهش

1 -1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2

2 -1 بیان مسأله ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 4

3 -1 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق …………………………………………………………………………………………………………. 8

4 -1 اهداف پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………………. 10

1 -4 -1 هدف کلی پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………….. 10

1 -4 -1 اهداف اختصاصی پژوهش …………………………………………………………………………………………………….. 10

5 -1 سؤالات پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………….. 11

6 -1 متغیرهای پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………… 11

7-1 تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها ……………………………………………………………………………………………………. 11

فصل دوم: ادبیات پژوهش

1 -2 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 16

2 -2 راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی (DSM) ……………………………………………………………………… 16

3 -2 تعریف اضطراب ……………………………………………………………………………………………………………………………… 17

4 -2 DSM-5 و اختلالهای طبقهی اضطرابی ……………………………………………………………………………………………. 18

1 -4 -2 اختلال فوبی خاص (SPH) …………………………………………………………………………………………………… 22

1 -1 -4 -2 ملاکهای تشخیصی اختلال فوبی خاص بر اساس DSM- 5 ……………………………………………. 24

2 -1 -4 -2 شیوع ………………………………………………………………………………………………………………………….. 24

3 -1 -4 -2 سببشناسی ………………………………………………………………………………………………………………… 25

2 -4 -2 اختلال وحشتزدگی (PD) ……………………………………………………………………………………………………… 26

1 -2 -4 -2 ملاکهای تشخیصی اختلال وحشتزدگی بر اساس DSM- 5 ………………………………………….. 29

2 -2 -4 -2 شیوع …………………………………………………………………………………………………………………………. 30

3 -2 -4 -2 سببشناسی ………………………………………………………………………………………………………………… 30

3 -4 -2 اختلال اضطراب فراگیر (GAD) ……………………………………………………………………………………………. 32

1 -3 -4 -2 ملاکهای تشخیصی اختلال اضطراب فراگیر بر اساس DSM- 5 …………………………………….. 34

2 -3 -4 -2 شیوع ………………………………………………………………………………………………………………………….. 35

3 -3 -4 -2 سببشناسی ………………………………………………………………………………………………………………… 35

4 -4 -2 اختلال اضطراب اجتماعی (SAD) …………………………………………………………………………………………. 36

1 -4 -4 -2 ملاکهای تشخیصی اختلال اضطراب اجتماعی بر اساس DSM- 5 …………………………………… 39

2 -4 -4 -2 شیوع ………………………………………………………………………………………………………………………….. 40

3 -4 -4 -2 سببشناسی ………………………………………………………………………………………………………………… 40

5 -4 -2 اختلال آگورافوبیا (APH) ……………………………………………………………………………………………………… 42

1 -5 -4 -2 ملاکهای تشخیصی اختلال آگورافوبیا بر اساس DSM- 5 ……………………………………………… 45

2 -5 -4 -2 شیوع ………………………………………………………………………………………………………………………….. 46

3 -5 -4 -2 سببشناسی ………………………………………………………………………………………………………………… 46

5 -2 شخصیت و دیدگاه های عمدهی آن …………………………………………………………………………………………………… 47

1 -5 -2 دیدگاه روانکاوی ………………………………………………………………………………………………………………….. 48

2 -5 -2 دیدگاه پدیدار شناختی……………………………………………………………………………………………………………. 49

3 -5 -2 دیدگاه رفتارگرایی ………………………………………………………………………………………………………………… 49

4 -5 -2 دیدگاه های تیپ شناختی شخصیت………………………………………………………………………………………….. 50

5 -5 -2 دیدگاه پردازش اطلاعات ……………………………………………………………………………………………………….. 50

6 -5 -2 دیدگاه صفات …………………………………………………………………………………………………………………….. 50

6 -2 سرشت و منش ……………………………………………………………………………………………………………………………… 51

7 -2 نظریه های زیستشناختی شخصیت ………………………………………………………………………………………………….. 52

1 -7 -2 نظریهی سه عاملی آیزنک ……………………………………………………………………………………………………… 52

2 -7 -2 نظریهی حساسیت به تقویت گری ………………………………………………………………………………………….. 54

3 -7 -2 نظریهی روانی- زیستی کلونینجر ……………………………………………………………………………………………. 56

4 -7 -2 مدل سهبخشی کلارک و واتسون ……………………………………………………………………………………………. 61

5 -7 -2 نظریهی پنج عاملی شخصیت مک کری و کاستا ……………………………………………………………………….. 63

8 -2 مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی (AFECT) …………………………………………………………………………….. 66

1 -8 -2 اصول مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی …………………………………………………………………………… 70

2 -8 -2 تطابقات بین ابعاد نظریه های زیستی پیشین با ابعاد مدل AFECT ……………………………………………… 75

9 -2 شخصیت و آسیبشناسی روانی ……………………………………………………………………………………………………….. 76

10 -2 پیشینهی پژوهشی …………………………………………………………………………………………………………………………. 77

1 -10 -2 اختلالهای اضطرابی و نظریهی آیزنک ………………………………………………………………………………….. 77

2 -10 -2 اختلالهای اضطرابی و نظریهی سیستمهای مغزی- رفتاری گری ……………………………………………… 78

3 -10 -2 اختلالهای اضطرابی و نظریهی روانی- زیستی کلونینجر …………………………………………………………. 79

4 -10 -2 اختلالهای اضطرابی و مدل سه بخشی کلارک و واتسون………………………………………………………….. 83

5 -10 -2 اختلالهای اضطرابی و نظریهی پنج عاملی ……………………………………………………………………………… 84

11 -2 اختلالهای اضطرابی و مدل AFECT ……………………………………………………………………………………………… 86

فصل سوم: روش پژوهش

1 -3 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 88

2 -3 نوع پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………… 88

3 -3 جامعه، نمونه و روش نمونه گیری ……………………………………………………………………………………………………… 88

4 -3 ابزارهای پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………. 89

1 -4 -3 مقیاس ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی (AFECTS) ……………………………………………………………… 90

2 -4 -3 جدول زمینهیابی ترس- نسخهی سوم (FFS-III) ……………………………………………………………………. 91

3 -4 -3 پرسشنامه تجدیدنظر شده حساسیت اضطرابی (ASI-R) …………………………………………………………… 91

4 -4 -3 پرسشنامه نگرانی ایالت پنسیلوانیا (PSWQ) ………………………………………………………………………… 92

5 -3 روش جمعآوری داده ها ……………………………………………………………………………………………………………………. 93

6 -3 روش تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………………………………………………………………….. 93

فصل چهارم: یافته های پژوهش

1 -4 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 96

2 -4 سؤالات پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………… 96

4 -4 یافته های جانبی ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 138

5 -4 نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 140

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

1 -5 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 142

2 -5 بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………… 142

3 -5 نتیجه گیری کلی پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………… 158

4 -5 محدودیتهای پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………….. 159

4 -5 پیشنهادهای پژوهشی ……………………………………………………………………………………………………………………… 159

فهرست منابع

الف) منابع فارسی ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 162

ب) منابع انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 164

ضمائم

پیوست شماره1: مقیاس مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی (AFECTS)…………………………………………………… 174

پیوست شماره2: جدول زمینهیابی ترس- نسخهی سوم (FFS-III)………………………………………………………………… 177

پیوست شماره 3: پرسشنامه تجدیدنظر شده حساسیت اضطرابی (ASI-R)……………………………………………………… 180

پیوست شماره 4: پرسشنامه نگرانی ایالت پنسیلوانیا (PSWQ)……………………………………………………………………. 181

چکیده انگلیسی

فهرست جداول

جدول 1 -3. توزیع فراوانی شرکتکنندگان در پژوهش ………………………………………………………………………………… 89

جدول 1 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عوامل 4 گانه ………………………………… 97

جدول 2 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عوامل 5 گانه ………………………………… 98

جدول 3 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عوامل 6 گانه ………………………………… 98

جدول 4 -4. گویه ها و بارهای عاملی تشکیل دهنده پرسشنامه AFECT در الگوی 4 عاملی بعد از چرخش ……… 99

جدول 5 -4. گویه ها و بارهای عاملی تشکیل دهنده پرسشنامه AFECT در الگوی 5 عاملی بعد از چرخش ……. 101

جدول 6 -4. گویه ها و بارهای عاملی تشکیل دهنده پرسشنامه AFECT در الگوی 6 عاملی بعد از چرخش ……. 103

جدول 7 -4. مقایسه شاخص های برازندگی مدلهای 4، 5 و 6 عاملی …………………………………………………………… 105

جدول 8 -4. آمارههای توصیفی و آلفای کرونباخ عاملهای راهحل 6 عاملی …………………………………………………… 106

جدول 9 -4. نتایج آزمون – بازآزمون ………………………………………………………………………………………………………… 107

جدول 10 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عوامل هیجان مقابله ……………………. 107

جدول 11 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عوامل هیجان اراده ……………………… 108

جدول 12 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عامل هیجان خشم ………………………. 108

جدول 13 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عامل هیجان حساسیت ………………… 108

جدول 14 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عامل هیجان کنترل ………………………..108

جدول 15 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عامل هیجان ترس ……………………….. 108

جدول 16 -4. شاخص های برازندگی عاملهای مستخرج از تحلیل عاملی مرتبهی دوم ………………………………….. 109

جدول 17 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت هیجانی مدل AFECT با علائم SPH ………………………………….. 110

جدول 18 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت عاطفی مدل AFECT با علائم SPH ……………………………………. 111

جدول 19 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت هیجانی مدلAFECT در ارتباط با علائمSPH ……………………… 112

جدول 20 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت عاطفی مدلAFECT در ارتباط با علائم SPH ………………………… 113

جدول 21 -4. شاخص های نیکویی برازش ……………………………………………………………………………………………….. 114

جدول 22 -4. شاخص های شاخص های نیکویی برازش ………………………………………………………………………………… 115

جدول 23 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت هیجانی مدل AFECT با علائم PD ……………………………………… 116

جدول 24 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت عاطفی مدل AFECT با علائم PD……………………………………….. 117

جدول 25 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت هیجانی مدلAFECT در ارتباط با علائم PD…………………………. 118

جدول 26 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت عاطفی مدلAFECT در ارتباط با علائم PD………………………….. 119

جدول 27 -4. شاخص های نیکویی برازش…………………………………………………………………………………………………….. 120

جدول 28 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت هیجانی مدل AFECT با علائم GAD ……………………………………. 121

جدول 29 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت عاطفی مدل AFECT با علائم GAD……………………………………. 122

جدول 30 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت هیجانی مدلAFECT در ارتباط با علائم GAD……………………… 123

جدول 31 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت عاطفی مدلAFECT در ارتباط با علائم GAD………………………. 124

جدول 32 -4. شاخص های نیکویی برازش…………………………………………………………………………………………………….. 125

جدول 33 -4. شاخص های نیکویی برازش……………………………………………………………………………………………………….. 126

جدول 34 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت هیجانی مدل AFECT با علائم SAD ……………………………………… 127

جدول 35 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت عاطفی مدل AFECT با علائم SAD……………………………………… 128

جدول 36 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت هیجانی مدلAFECT در ارتباط با علائم SAD …………………………… 129

جدول 37 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت عاطفی مدلAFECT در ارتباط با علائم SAD ……………………………. 130

جدول 38 -4. شاخص های نیکویی برازش……………………………………………………………………………………………………… 131

جدول 39 -4. شاخص های نیکویی برازش …………………………………………………………………………………………………….. 132

جدول 40 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت هیجانی مدل AFECT با علائم APH……………………………………… 133

جدول 41 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت عاطفی مدل AFECT با علائم APH……………………………………. 134

جدول 42 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت هیجانی مدلAFECT در ارتباط با علائم APH …………………………. 135

جدول 43 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت عاطفی مدلAFECT در ارتباط با علائم APH………………………….. 136

جدول 44 -4. شاخص های نیکویی برازش …………………………………………………………………………………………………… 137

جدول 45 -4. آمارههای توصیفی متغیرهای پژوهش …………………………………………………………………………………….. 138

جدول 46 -4. آزمون t مستقل بین میانگین نمرات دختران و پسران در متغیرهای پیشبین و ملاک …………………….. 139

فهرست اشکال

شکل 1. تحلیل عاملی تأییدی مربوط به تحلیل عاملی مرتبهی دوم …………………………………………………………………… 109

شکل 2. مدل معادلات ساختاری ابعاد هیجانی مدل AFECT در ارتباط با علائم SPH ……………………………………… 114

شکل 3. مدل معادلات ساختاری ابعاد عاطفی مدل AFECT در ارتباط با علائم SPH………………………………………. 115

شکل 4. مدل معادلات ساختاری ابعاد هیجانی و عاطفی مدل AFECT در ارتباط با علائم PD………………………….. 120

شکل 5. مدل معادلات ساختاری ابعاد هیجانی مدل AFECT در ارتباط با علائم GAD ……………………………………. 125

شکل 6. مدل معادلات ساختاری ابعاد عاطفی مدل AFECT در ارتباط با علائم GAD …………………………………….. 126

شکل 7. مدل معادلات ساختاری ابعاد هیجانی مدل AFECT در ارتباط با علائم SAD ……………………………………. 131

شکل 8. مدل معادلات ساختاری ابعاد عاطفی مدل AFECT در ارتباط با علائم SAD …………………………………….. 132

شکل 9. مدل معادلات ساختاری ابعاد هیجانی و عاطفی مدل AFECT در ارتباط با علائم APH………………………. 137

چکیده

گسترش روزافزون پژوهشهای بین رشتهای در قلمرو علوم زیستی و روانی، ضرورت پرداختن به نظریه هایی با مبانی زیستی را دو چندان می کند. اخیراً مدلی بر مبنای بنیادهای سرشتی شخصیت تحت عنوان مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی (AFECT) با قدرت تبیین بسیاری از اختلالهای روانی مطرح شده است. این مدل، مدلی منسجم بوده و دربرگیرندهی مفاهیم سرشت عاطفی و هیجانی میباشد. در این مدل، سرشت هیجانی در 6 بعد اراده، خشم، بازداری، حساسیت، مقابله و کنترل بیان گردیده است که هر یک از این ابعاد به دو بخش تقسیم شده و در نهایت 12 بعد عاطفی را شکل می دهند که عبارتند از: افسردگی، اضطراب، بی تفاوتی، وسواس، ادواریخویی، ملالت، تحریکپذیری، اراده، بازداریزدایی، هیجانزدگی و سرخوشی. با توجه به جامعیت این مدل و فقدان پژوهش در این زمینه در ایران، مطالعه حاضر با هدف بررسی روایی و پایایی مقیاس AFECT و ارزیابی توان این مدل در پیش بینی علائم اختلالهای فوبی خاص، وحشتزدگی، اختلال اضطراب فراگیر، اضطراب اجتماعی و آگورافوبیا انجام گرفت.

جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دانشجویان دانشگاه شهید مدنی آذربایجان بودند که از جامعه فوق، نمونه ای شامل 400 نفر به صورت نمونه گیری خوشهای طبقهای از بین کلیه دانشکده های دانشگاه مذکور انتخاب شدند. داده های مطالعه حاضر با بهره گرفتن از مقیاس AFECTS، پرسشنامه جدول زمینه یابی ترس، مقیاس تجدید نظر شدهی حساسیت اضطرابی و پرسشنامه نگرانی ایالت پن گردآوری شدند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روشهای آمار توصیفی و استنباطی استفاده گردید. نتایج حاصل از بررسی ساختار عاملی مقیاس AFECT نشان داد که این مقیاس از قابلیت خوبی برای شناسایی ابعاد هیجانی و عاطفی شخصیت در دانشجویان برخوردار میباشد و یافته ها نشانگر قابل قبول بودن مؤلفه های روانسنجی آن بودند. نتایج به دست آمده از آزمون همبستگی نشان داد که بین ابعاد هیجانی و عاطفی مدل AFECT و اختلالهای مذکور رابطه معناداری وجود دارد. نتایج به دست آمده از آزمون رگرسیون چندمتغیره حاکی از آن بود که ابعاد هیجانی حساسیت و ترس و ابعاد عاطفی اضطراب و هیجانزدگی توانستند تا علائم اختلال فوبی خاص را به صورت معنادار پیش بینی کنند. در اختلال وحشتزدگی، ابعاد هیجانی اراده و حساسیت و ابعاد عاطفی اضطراب، بی تفاوتی، تغییرپذیری و بازداریزدایی قادر به پیش بینی علائم این اختلال بودند. سرشت اراده، خشم و حساسیت در بعد هیجانی و سرشت اضطراب، سرحالی و هیجانزدگی در بعد عاطفی توانستند علائم اختلال اضطراب فراگیر را پیش بینی کنند. در اختلال اضطراب اجتماعی نیز اراده، حساسیت و ترس در بعد هیجانی و در بعد عاطفی اضطراب و هیجانزدگی توانستند علائم اختلال مذکور را پیش بینی نمایند. در اختلال آگورافوبیا هیچ یک از ابعاد هیجانی توان پیش بینی علائم این اختلال را نداشتند و در بعد عاطفی سرشت اضطراب و تغییرپذیری توانستند علائم اختلال آگورافوبیا را پیش بینی کنند. همچنین مدل معادلات ساختاری در مورد هر اختلال، علاوه بر ابعاد به دست آمده در رگرسیون ابعاد دیگری را نیز نشان داد. این یافته ها میتوانند در هر دو زمینه پژوهشی و بالینی مورد استفاده قرار گیرند.

واژگان کلیدی: مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی، اختلال فوبی خاص، وحشتزدگی، اضطراب فراگیر، اضطراب اجتماعی، آگورافوبیا

کلیات

پژوهش

فصل اول

1-1 مقدمه

براساس تفسیر آلپورت (١٩۶١؛ به نقل از نعمت طاوسی، 1391) شخصیت [1]یک سازمان پویا از نظامهای روانشناختی و جسمانی درون فرد است که در زیربنای الگوهای اعمال، افکار و احساسهای فرد قرار دارد. شخصیت را پدید آمده از دو بخش «سرشت[2]» و «منش[3]» میدانند. سرشت به پاسخهای خودکار در برابر محرکهای هیجانی اشاره دارد که نسبتاً ارثی بوده و در طول زندگی شخص پایدار میباشد. منش نیز به تفاوتهای فردی در روابط بین فردی رشدیافته در تعاملات بین سرشت، محیط خانوادگی و تجارب شخصی اشاره دارد (گویس[4]، آکیسکال[5]، آکیسکال و فیگویرا[6]، 2012).

کلونینجر (1986) سرشت و منش را به شرح زیر تعریف می کند: سرشت نشاندهنده پاسخهای خودکار در پردازش اطلاعات و یادگیری است، که فرض شده ارثی بوده، در حالی که منش نشاندهنده رشد شخصیت در زمینه یادگیری بینش و تجارب محیطی است (گیونگیوسین[7]، 2005). کلونینجر استدلال می کند که رشد سرشت مقدم بر رشد منش است. وی تأکید می کند که حیطههای سرشت و منش اگرچه مجزا میباشند اما بخشی از یک فرایند تکرار شونده اپی ژنتیک هستند که به موجب آن در تعامل با یکدیگر، موجب ایجاد انگیزه در رفتار میشوند (گلسپی[8]، کلونینجر[9]، هس[10] و مارتین[11]، 2003). ابعاد سرشت نشان دهنده مؤلفه های زیستی شخصیت هستند که ارثی میباشند. سرشت به وسیله تفاوت های فردی در روابط بین فردی و ارتباطات اشیاء از منش متمایز می شود. ابعاد منشی نیز، به وسیله حوادث زندگی، فرهنگ و یادگیری اجتماعی شکل میگیرند (آیزسی، گالتکین، ساگلام، کوک، زینکر و آتماکا[12]، 2014).

اخیراً مدلی بر مبنای بنیادهای سرشتی شخصیت توسط لارا، بیسول، برانستاین، ریپولد، کاروالهو و اوتونی[13] (2012 الف) تحت عنوان مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی (AFECT)[14] مطرح شده است. این مدل، الگویی منسجم بوده و دربرگیرندهی مفاهیم سرشت عاطفی و هیجانی میباشد. در این مدل، سرشت هیجانی در 6 بعد بیان گردیده است: اراده[15]، خشم[16]، بازداری[17]، حساسیت[18]، مقابله[19] و کنترل[20]، که هر یک از این ابعاد به دو بخش تقسیم شده و در نهایت 12 بعد عاطفی را شکل می دهند که عبارتند از افسردگی[21]، اضطراب[22]، بی تفاوتی[23]، وسواس[24]، ادواریخویی[25]، ملالت[26]، سرحالی[27]، تحریکپذیری[28]، اراده[29]، بازداریزدایی[30]، هیجانزدگی[31] و سرخوشی[32] (لارا و همکاران، 2012 الف، فوسکالدو[33]، بیسول و لارا، 2013).

مدل AFECT مبتنی بر این فرض است که سرشت یک عنصر کلیدی برای فهم سلامت و آسیبشناسی روانی است. به عبارتی ویژگیهای سرشتی میتوانند به عنوان عوامل محافظتکننده و خطرساز برای رشد اختلالهای روانی در نظر گرفته شوند (لارا و همکاران، 2012 الف). مدل مذکور را میتوان برای تبیین بسیاری از اختلالات روانی از جمله اختلالهای طبقه اضطرابی به کار برد.

طبق متن ویرایش پنجم کتابچه تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM- 5)[34] اختلالهای اضطرابی شامل موارد زیر میباشند: 1- اختلال اضطراب جدایی[35] 2- لالی انتخابی[36] 3- فوبی خاص[37] 4- اختلال اضطراب اجتماعی[38] 5- اختلال وحشتزدگی[39] 6- حمله وحشتزدگی (تصریح کننده)[40] 7- آگورافوبیا[41] 8- اختلال اضطرابی فراگیر[42] 10- اختلال اضطراب ناشی از مواد یا دارو[43] 11- اختلال اضطرابی به دلیل دیگر وضعیتهای پزشکی[44] 12- دیگر اختلالهای اضطرابی مشخص[45] 13- اختلالهای اضطرابی نامشخص[46] (انجمن روانپزشکی آمریکا[47]، 2013). در این پژوهش به بررسی علائم اختلالهای طبقه اضطرابی و ارتباط آنها با مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی پرداخته خواهد شد.

2-1 بیان مسأله

شخصیت به عنوان سیستم پویای درونی، روانی- زیستی و به عنوان یک مجموعه تطابقی متشکل از سرشت و منش تعریف می شود که به شخص فردیت میبخشد و موجبات سازگاری وی را با موقعیتهای درونی و بیرونی فراهم می کند (کلونینجر، شوراکیک[48] و پرزیبک[49]، 1993). سرشت اساس ژنتیکی و ذاتی داشته و از بدو تولد و یا حتی قبل از آن وجود دارد (واتسون، گامز و سیمس[50]، 2005). ملاحظات تاریخی بر روی مدلهای مبتنی بر سرشت نشان می دهند که بررسیهای اولیه بر روی ابعاد سرشتی شخصیت با نظریهی اخلاط چهارگانه بقراط آغاز شد و مطالعات در این زمینه توسط نظریهپردازانی چون آیزنک، گری، کلونینجر، واتسون، مک کری و کاستا و … ادامه پیدا کرد. آیزنک (1967؛ به نقل از تاتالوویچ ورکاپیک، 2012)، شخصیت را به عنوان سه صفت سرشتی با مبنای زیستی در نظر گرفت. این سه صفت شامل ثبات- بیثباتی (روانرنجوری[51])، درونگرایی- برونگرایی[52] و روانپریشی[53] است.

به دنبال نظریه سه عاملی آیزنک، جفری گری (1982) با الهام از نظریه آیزنک، تئوری عصب روانشناختی شخصیت خود را تحت عنوان «نظریه حساسیت به تقویت» (RST)[54] مطرح کرد که یک نظریه زیست محور بوده و همانند نظریه آیزنک جهت تبیین تفاوتهای فردی به نقش عوامل زیستی/ عصبی اشاره می کند (متیوس و گلیلند[55]، 1999؛ آتشکار، فتحیآشتیانی و آزاد فلاح، 1387). الگویی زیستی که گری از شخصیت ارائه کرد شامل سه سیستم مغزی- رفتاری است و فعالیت هر یک از آنها به فراخوانی واکنشهای هیجانی متفاوت نظیر ترس و اضطراب میانجامد (فهیمی، علی مهدی، بخشیپور و محمود علیلو، 1390). این سه سیستم عبارتند از: 1- سیستم بازداری رفتاری (BIS)[56]، 2- سیستم جنگ/گریز (FFS)[57]، 3- سیستم فعال ساز رفتاری (BAS)[58]. با توجه به نظریه گری (1982)، پایه های زیستی تکانشگری در سیستم فعالسازی رفتاری و اساس اضطراب در سیستم بازداری رفتاری قرار دارد (جکسون[59]، لوین[60]، فارنهام[61]، 2003).

از دیگر کسانی که نظریه آیزنک را مبنایی برای نظریه خود قرار دادند، مک کری و کاستا بودند. به نحوی که نظریه آنها یکی از کارآمدترین و جامعترین نظریه های مطرح شده در باب شخصیت است. آنها مفاهیم نظریه سه عاملی آیزنک را گسترش دادند و مدل 5 عاملی شخصیت که شامل روانرنجورخویی، برونگرایی، گشودگی به تجربه[62]، باوجدان بودن[63] و توافق[64] است را به وجود آوردند (باگبی[65]، کاستا، مککری و همکاران، 1999).

در ادامه واتسون و کلارک[66] (1991) مدل سه بخشی هیجان را مطرح کردند که متشکل از عاطفه مثبت[67]، عاطفه منفی[68] و برانگیختگی فیزیولوژیکی[69] میباشد. عاطفه مثبت پایین (نداشتن احساس لذت، بیعلاقگی، بیمیلی و …) به عنوان علامت اختصاصی برای اختلالهای افسردگی و عاطفه منفی نیز به صورت علامت غیراختصاصی در اختلالهای اضطرابی و افسردگی در نظر گرفته میشوند. سومین بخش این نظریه، عامل برانگیختگی فیزیولوژیکی، شاخص اختصاصی اضطراب میباشد (بخشیپور رودسری، دژکام، مهریار و بیرشک، 1383).

نظریه پرداز سرشتی دیگر کلونینجر (1986) است که مدل او، جنبه های ژنوتایپی شخصیت را بررسی می کند. در نظریه وی شخصیت متشکل از دو سازهی بنیادی سرشت و منش در نظر گرفته شده است که شامل 4 بعد سرشتی و 3 بعد منشی است. بخش سرشتی عبارتست از: آسیبپرهیزی[70]، نوجویی[71]، وابستگی به پاداش[72] و پشتکار[73]. ابعاد منشی به تفاوتهای فردی در مفهوم خود و روابط شیای اشاره دارد که منعکسکننده اهداف و ارزشهای فردی میباشد و شامل سه بعد خود راهبری[74]، مشارکت[75] و خود تعالی بخشی[76] میباشد (زوهر[77]، 2007؛ فریت، وان و هرینگن [78]، 2000؛ عبدالهزاده جدی، هاشمی نصرتآباد و بخشیپور، 1390).

در سالهای اخیر مدلی تحت عنوان مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی (AFECT) توسط لارا و همکاران (2012 الف) ارائه گردیده است که بسیاری از مفاهیم مطرح شده توسط آیزنک، گری، کاستا و مککری، واتسون و کلونینجر را در بر دارد. مدل AFECT تلفیقی از مفاهیم سرشت عاطفی و هیجانی میباشد که شامل ویژگیهای هیجانی خاص و ویژگیهای عاطفی کلی است. ویژگیهای هیجانی به عنوان سیستمی مرکب از فعالسازی، بازداری، حساسیت، مقابله و کنترل در نظر گرفته می شود. تعامل این ابعاد هیجانی مستقل یک الگوی رفتاری و خلقی ثابت را ایجاد می کند. سرشت عاطفی به 12 نوع دستهبندی می شود. افسردگی، اضطراب، بی تفاوتی (انواع درونی شده)، ادوارخویی، ملالت و بیثباتی (انواع بیثبات)، وسواسی، هیجانزدگی، سرحالی (انواع پایدار)، تحریکپذیری، بازداری زدایی و سرخوشی (انواع بیرونی) (فوسکالدو و همکاران، 2013).

در واقع، رویکرد سرشت عاطفی چشمانداز کلیتری از سرشت را فراهم کرده و چگونگی خلق و رفتار را در طول زمان نشان میدهد. به عنوان مثال، سرشت عاطفی ادواریخویی با نوسانات خلقی و واکنشهای عاطفی نامتناسب که فرض میشوند ناشی از تعاملات صفات هیجانی خاص از جمله حساسیت هیجانی، تمایل و خشم بالا در ترکیب با کنترل و مقابله پایین باشد، مشخص میگردد. لذا ارزیابی صفات هیجانی، ارزیابی ا دقیق و خاص را فراهم می کند در حالی که طبقه بندی انواع عاطفه بصورت مقولهای یک چشمانداز کلی از سرشت و خلق را ارائه میدهد که برای ارتباطات آسان می تواند مفید باشد (فوسکالدو و همکاران، 2013).

با توجه به این که مدل AFECT بیانگر صفات سرشتی مبتنی بر هیجانات و عواطف است می تواند بسیاری از اختلالهای روانپزشکی را از منظر بالینی و مبنا تبیین کند. این مدل مطرح می کند که در ابعاد عاطفی همچون وسواس، ملالت و هیجانزدگی میزان کنترل بالاست و به طور مثال در بعد افسردگی کنترل و مقابله پایین، حساسیت و بازداری بالا هستند و یا در سرخوشی بازداری پایین است اما، اراده و تمایل بالا میباشند. مدل AFECT قادر به تبیین بسیاری از اختلالات محور یک و دو راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی میباشد (لارا و همکاران، 2012 الف). از جمله شایعترین اختلالهای روانپزشکی در جمعیت عمومی، اختلالات اضطرابی هستند. که این اختلالها با عوارض زیادی همراهند و اغلب مزمن شده و نسبت به درمان مقاوم میباشند (کاپلان و سادوک، 1392).

اختلالهای اضطرابی به عنوان پنجمین طبقه تشخیصی در DSM- 5 مطرح شده اند و اختلال اضطراب جدایی، لالی انتخابی، فوبی خاص، اختلال اضطراب اجتماعی (فوبی خاص)، اختلال وحشتزدگی، حمله وحشتزدگی (تصریح کننده)، آگورافوبیا، اختلال اضطرابی فراگیر، اختلال اضطرابی ناشی از مواد یا دارو، اختلال اضطرابی ناشی از سایر شرایط پزشکی، سایر اختلالهای اضطرابی مشخص و اختلال اضطرابی نامشخص را در بر میگیرد (انجمن روانپزشکی آمریکا، 2013). با توجه به سیر مزمن، شیوع بالا و همراهی اختلال اضطراب فراگیر با سایر اختلالهای روانشناختی، این اختلال به عنوان یکی از مهمترین اختلالهای ناتوانکننده برای بزرگسالان مطرح شده است (رومر و اورسیلو، 2002). اختلال اضطراب اجتماعی یکی از سه اختلال روانی شایع بعد از افسردگی اساسی و اعتیاد به الکل است (حسنوند عموزاده، شاعری و اصغری مقدم، 2013). همچنین با در نظر داشتن این نکته که اختلال وحشتزدگی و آگورافوبیا به تازگی در DSM-5به عنوان دو اختلال مجزا مطرح گردیدهاند (انجمن روانپزشکی آمریکا، 2013)، در مطالعه حاضر از میان اختلالهای طبقهی اضطرابی، به بررسی اختلالهای مذکور و اختلال فوبی خاص بر مبنای ابعاد مدل AFECT پرداخته خواهد شد.

به طور کلی، با توجه به این که هدف از ایجاد مدل ترکیبی سرشت هیجانی و عاطفی ارائه تعاریف روشنی از سلامتی و اختلالهای روانی است که بتوان این تعاریف را به آسانی در فعالیتهای بالینی به کار برد (لارا و همکاران، 2012 الف)، بنابراین، میتوان با شناسایی ابعاد هیجانی و عاطفی در اختلالهای اضطرابی و تمایز اختلالهایی که در یک طبقه قرار دارند، به درمان هر چه مؤثرتر این اختلالها پرداخت. با در نظر داشتن این نکته که مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی (AFECT) فاقد پیشینهی پژوهشی در جامعه ایرانی است و ارزیابی از این مدل تاکنون صورت نگرفته است لذا، هدف تحقیق حاضر رسیدن به پاسخی برای دو سؤال پژوهشی زیر است:

– آیا ابعاد هیجانی و عاطفی مطرح شده در مدل AFECT در جامعه ایرانی از اعتبار و روایی قابل قبولی برخوردار است؟

– آیا مدل AFECT در پیش بینی علائم اختلالهای طبقه اضطرابی در جمعیت غیربالینی از برازش کافی برخودار میباشد؟

3-1 اهمیت و ضرورت تحقیق

شخصیت یک کلیت روانشناختی است که ویژگیهای خاص انسانها را مشخص میسازد. به عبارت دیگر، نظریه های شخصیت بیاناتی در مورد ماهیت انسان هستند. نظریهپردازان شخصیت، دیدگاه های مختلفی پیرامون ماهیت انسان و تفاوتهای فردی مطرح کرده اند. در این راستا، دیدگاه های زیستشناختی و مبتنی بر هدف در مورد ماهیت انسان، بنیادی اساسی برای تفسیر شخصیت تدارک میبینند. نه تنها در شخصیت بلکه در روانشناسی، انسان به عنوان موجودی زیستی تلقی می شود. از این منظر، گسترش درکی روشن از ویژگیهای اساسی انسان و چگونگی بروز این ویژگیها در رفتار انسان، ضروری است (نعمت طاوسی، 1391). رگهها و ابعاد شخصیتی از مهمترین عوامل مداخلهگر در اختلالهای روانشناختی هستند. به منظور تبیین ارتباط بین ویژگیهای شخصیتی و مستعد بودن افراد در برابر اختلالهای روانشناختی، الگوهای نظری مختلفی مانند نظریه آیزنک و گری به کار گرفته شده است (متیوس و گلیلند، 1999).

در سالهای اخیر مدل AFECT به عنوان یکی از کوششهایی که ساختارهای زیربنایی شخصیت را مورد توجه قرار میدهد، جایگاه ویژهای در گسترهی روانشناسی پیدا کرده است. گسترش روزافزون پژوهشهای بینرشتهای در قلمرو علوم زیستی و روانی، ضرورت پرداختن به نظریه هایی از این نوع را دو چندان می کند. توجه به مفاهیم این نظریه نه تنها تبیینهای جدیدی را در روانشناسی برجسته میسازد، بلکه چشماندازهای جدیدی را در حیطههای دیگر از جمله آسیبشناسی روانی و جسمانی، ترسیم می کند. در این مدل به جای شرح نشانهها و تشخیص اختلالها و جدا کردن آنها از یکدیگر، امکانی برای درک بیشتر نشانهها و اختلالها و فراوانی همپوشی و ارتباط آنها با یکدیگر فراهم می شود، بنابراین با بهره گرفتن از این مدل میتوان برخی از رگه های مهم شخصیت، که به آسانی در چهارچوب مدلهای پیشین قرار نمیگیرند را تبیین میکرد (لارا و همکاران، 2012 الف).

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

فرم در حال بارگذاری ...

فید نظر برای این مطلب