فهرست مطالب

چکیده 1

مقدمه 2

فصل اول: کلیات پژوهش

1- کلیات پژوهش 5

1-1) بیان مسأله :.. 5

1-2)اهداف تحقیق :.. 6

1-3)سؤالات تحقیق :.. 7

1-4)فرضیه های تحقیق :.. 7

1-5)روش تحقیق :.. 7

1-6)پیشینهی تحقیق :.. 8

1-7) تعاریف.. 11

1-7-2) عقد 12

1-7-3) نکاح 12

1-8) انواع محرمات.. 13

فصل دوم: محرمات نکاح از دیدگاه فقه امامیه

2- محرمات نکاح از دیدگاه فقه امامیه 15

2-1- محرمات دائم.. 15

2-1-1)حرمت ناشی از نسب 15

2-1-2)قسم اول : زنانی که با«نسبت » حرام می شوند که هفت گروهند 16

2-1-3)بیان ازدواج‏هاى ممنوع‏ در قرآن 19

کسانی که ازدواج با آنان حرام است : 19

2-1-4)قرآن و مراعات عفت در گفتار 19

2-1-5)خواستگاری کاریست مردانه 20

2-1-6)حرمت ازدواج با محارم 20

2-1-7)محرمات به دلیل رضاع 20

2-1-8)حرمت باشیر 21

2-1-9)مقدار رضاع چه قدر است ؟ 22

2-1-10)شرایط رضاع 23

2-1-11)احکام رضاع 24

2-1-12)محرمات رضاعی و شرایط آن: 27

2-1-13)شرایط حرمت در رضاع 28

2-1-14)احکام رضاع: 32

2-1-15)مسائل: 33

2-1-16)ایجاد روابط نسبی به موجب شیر دادن 36

2-1-17)محرم بودن دختری که شیر مادر پسر را خورده 36

2-1-18)محرمات به دلیل سبب (مصاهره ) 37

2-1-19)ازدواج با زن پسر رضاعی : 40

2-1-20)محرمات به دلیل دامادی 42

2-1-21)تحریم ازدواج با مادر زن 43

2-1-22)حرمت ناشی از لعان 44

2-1-23)حرمت ناشی از شبهه و زنا 46

2-1-24)حرمت ناشی از لواط 47

2-1-25)حرمت ناشی از احرام 47

2-1-26)حرمت ناشی از عده 48

2-1-27) حرمت ناشی از زنا با زن شوهر دار 49

2-1-28)حرمت ناشی از نه طلاق 50

2-1-29)دختر زن را ربییه گویند 50

2-1-30)حرمت ازدواج با ربییه 50

2-2- محرمات موقت در فقه امامیه.. 51

2-2-1)محرمات به دلیل سبب (مصاهره ) 51

2-2-2)حرمت ازدواج با دو خواهر 52

2-2-3)حرمت ناشی از احرام (در جهالت) 52

2-2-4)حرمت ناشی از استیفای عدد 53

2-2-5)حرمت ناشی از سه طلاق 53

2-2-6)حرمت ناشی از کفر و ارتداد 54

2-2-7)حرمت ناشی از مسلمان شدن زوجه 56

فصل سوم: بررسی محرمات نکاح از منظر فقه شافعی

3- بررسی محرمات نکاح از منظر فقه شافعی 58

3-1- محرمات دائم.. 58

3-1-1)محرمات نکاح در فقه شافعی 58

3-1-2)زنان محارم از نظر شرع اسلامی 59

3-1-3)زنانی که ازدواج با آنها حرام است 63

3-1-4)دوم: مصاهرت 65

3-1-5)سوم: محرمات رضاعی 66

3-1-6)سن شیرخوارگی 67

3-1-7)فلسفه تحریم رضاعی 68

3-1-8)زن شیرده باید چگونه باشد؟ 68

3-1-9)دقت در امر شیر خوارگی 68

3-1-10)در اصل تحریم وابسته به چند چیز است: 70

3-1-11)شیرخوارگی سبب تحریم است 70

3-1-12) مقدار رضاع که سبب تحریم است: 71

3-1-13)مصاهرت از اسباب تحریم است 73

3-1-14)فلسفه  تحریم ازدواج (مصا‌هره) 73

3-2- محرمات موقت.. 77

3-2-1)محرمات موقت در فقه شافعی 77

تحریم از جهت جمع یعنی کسانی که ازدواج و نکاح با آن‌ ها با هم درست نیست.   77

3-2-2)جمع بین دو محرم 78

3-2-3)حکمت در حرمت جمع بین محارم 80

3-2-4)زن متعلق به غیر 80

3-2-5) کسی که متدیّن به دین سماوی نباشد ( زنان مشرک ) 81

3-2- 6)زن لعان شده 82

3-2-7)‌زن غیر و زن درعده 82

 یاعمره 83

‌3-2-9)ازدواج  باکنیز  جاریه 84

3-2-‌10)‌ازدواج  با زن زنا پیشه 85

3-2- 11)مطلقه ثلاثه 86

3-2-12)فلسفه  این ازدواج 87

3-2-13)دین و مذهب شافعی (سه طلاق ) 88

3-2-14)تعدد همسران 90

3-2-15)حکمت در تحدید عدد همسران 92

3-2-16)اختلاف دین 92

3-2-17)ازدواج با زن شوهردار 93

3-2-18)ازدواج با زن زانی 93

3-2-19)برخى از احکام نکاح مسلمان با غیر مسلمان: 94

3-2-20) نکاح زن به نیت طلاق 95

فصل چهارم: بررسی تطبیقی و مقایسه ای در فقه امامیه و شافعی

4- بررسی تطبیقی و مقایسه ای در فقه امامیه و شافعی 98

4-1- وجوه افتراق هرکدام با تحلیل و ذکر مبانی و دلائلشان   98

4-1-1)اختلاف در ازدواج با مادر زن : 98

4-1-2)از نظر شیعه : 98

4-1-3) جمع بین محارم 99

4-1-4)زن غیر و زنی که از غیر درعده باشد 101

4-1-5)حرمت ناشی از نکاح با زن در عده 101

4-1-6) اختلاف در عقد زن در احرام 102

4-1-7)ازدواج با زن زنا پیشه 104

4-1-8)زنا و چند مساله 106

4-1-9)عدد طلاق 107

4-1-10)اختلاف دین 108

4-1-11)رضاع 108

/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a8%d8%b1%d8%b1%d8%b3%db%8c-%d8%aa%d8%b7%d8%a8%db%8c%d9%82%db%8c-%d9%85%d8%ad%d8%b1%d9%85%d8%a7%d8%aa-%d9%86%da%a9%d8%a7%d8%ad-%d8%a7%d8%b2/

 

4-1-12)اختلاف در رضاع 109

4-2- وجوه مشترک و شباهت های بین فقهای امامی و شافعی در محرمات نکاح با تحلیل و ذکر مبانی و دلائلشان.. 110

4-2-1)محرمات نسبی 110

4-2-2)نتیجه  بحث 111

4-2-3)محرم رضاعی (شیرخوارگی) 112

4-2-4)سن شیرخوارگی 113

4-2-5)شرط سن کودک شیر خوار 114

4-2-6)فرع دوم اشتراط حولین در مورد ولد مرضعه 115

4-2-7)زنده بودن زن شیر ده 116

4-2- 8) حرمت ناشی از سبب (مصاهره) 117

4-2-9)دامادی 119

4-2-10)لعان 120

4-2- 11)تعداد همسران 121

4-2- 12)اختلاف دین 122

4-2- 13)زن غیر و زن در عده 122

نتیجه گیری 123

5-2)پیشنهادها 130

منابع 131

 

 

چکیده

بررسی تطبیقی محرمات نکاح از منظر فقه امامیه و فقه  شافعی

 

به وسیله‌ی:

فضل الله کشاورز

 

محرمات نکاح، در میان پیروان تمام ادیان، با قاعده‌های متفاوت وجود دارد. اما دین اسلام محرمات  نکاح  را یک امر جدی اخلاقی، اجتماعی و شرعی دانسته، بنابراین به جزئیات در این مورد پرداخته و چارچوب مشخصی را برای محرمات نکاح  تعیین کرده است که محرمات نکاح  با کدام شرایط صورت بگیرد و چرا این شرایط برای ازدواج معتبر است. در این تحقیق احکام فقهی مرتبط با محرمات نکاح در فقه امامیه و شافعی در محرمات دائم (بالذات )و موقت (بالعرض) مطرح شده و پس از آن به بررسی تطبیقی رأی و نظر هر یک از مذاهب شافعی و امامیه در مسائلی که با هم اتفاق یا اختلاف دارند به اختصار اشاره خواهد شد و مطالعه محرمات نکاح و شرایط آن و محرمات ازدواج با ذکر مراحل و موارد حقوقی و الزامی آنها در هر دو مذهب امامی و شافعی مورد بررسی قرار گرفته است. از امتیازات این روش که بیانگر ضرورت این اثر می باشد ، این است که نگارنده در قالب چهار فصل به بررسی تطبیقی و مقایسه ای مذهب فقهی اهل بیت (علیه السلام )با مذهب سنت شافعیه با ذکر وجوه اشتراک و افتراق آنها پرداخته است.

کلمات کلیدی : نکاح ، محرمات ، فقه ، امامیه ، شافعیه.

 

مقدمه

 

ازدواج، در میان پیروان تمام ادیان با قاعده‌های متفاوت وجود دارد. اما دین اسلام ازدواج را یک امر جدی،اخلاقی، اجتماعی و شرعی دانسته بنابراین به جزئیات در این مورد پرداخته و چارچوب مشخصی را برای ازدواج تعیین کرده است که ازدواج با کدام شرایط صورت بگیرد و چرا این شرایط برای ازدواج معتبر است.

شرایطی که در اسلام برای ازدواج درنظر گرفته شده است همه عقلی و منطقی است. بنابراین در این تحقیق به شرط‌های ازدواج و به محرمات مطلق ازدواج و محرمات نسبی در ازدواج پرداخته شده است و در کل دیدگاه اسلامی ازدواج را با حکمتی که اسلام از آن در نظر داشته بازتاب یافته است. (مشکینی ،1366،ص 29)

یکی از موضوعاتی که در قرآن و روایات به آن اشاره شده بحث محرمات نکاح می باشد.ضرورت این بحث زمانی آشکار می شود که عدم رعایت این حکم توسط افراد جامعه صدمات جبران ناپذیری را به نسل آینده وارد می نماید.محرمات،یعنی مواردی که اجتناب از آن بر فرد واجب است. محرمات در نکاح دارای انواعی می باشد که هر کدام از آنها احکام خاص خود را دارد به وسیله قرابت نسبی هفت قسم از زنان بر مردان و هفت قسم از مردان بر زنان حرام می شود حتی اگر قرابت از طریق زنا یا شبهه باشد و در صورت تحقق قرابت رضاعی با تمام شرایط آن شیر زن از حمل مشروع باشد،مستقیما از PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) مادر مکیده شود…)تمام کسانی که از طریق نسبت بر فرد حرام می شوند از طریق رضاع نیز حرام می شوند و همچنین به سبب قرابت بالمصاهره، نکاح بر برخی افراد عیناً بر مرد حرام می شود مثل مادر  اجداد زن و با برخی افراد  در صورت جمع کردن مثل جمع کردن بین دو خواهر،نکاح با زنی که در زوجیت دیگری است مانند زن معتده باطل است و در صورت نزدیکی باعث حرمت ابدی می شود و در صورتی که محرم با علم به حرمت عقد نکاح را منعقد کند و مرد زوجه حره اش را سه طلاق دهد که در بین آنها ازدواج مرد دیگری واقع نشود زن بر او حرام مؤبد می شود.ارتداد قبل از عمل نزدیکی با ارتداد ملی زوج پس از نزدیکی باعث فسخ فوری نکاح می شود ولی در صورت ارتداد ملی زوج پس از نزدیکی باعث فسخ فوری نکاح می شود ولی در صورت ارتداد ملی زوج با مرتد شدن زوجه پس از نزدیکی فسخ نکاح منوط به انقضای عده و عدم توبه است. ( همان(

و حرمت ناشی از لعان که زن برای همیشه بر شوهر حرام می گردد، یعنی اگر کسی زن خود را به زنا متهم ساخت 4بار سوگند یاد می کند که او از راستگویان می باشد ، و دربار پنجم می گوید ،لعنت خدا بر او اگر از دروغگویان باشد و زن در تکذیب شوهر 4بار سوگند یاد می کند که شوهرش از دروغگویان است ، و در بار پنجم می گوید:غضب خدا بر او باد اگر شوهرش از راستگویان باشد .

ودر حرمت ناشی از لواط مادر مفعول هر قدر بالا رود و خواهر (نه دختران خواهر)و دختر او و نوادگان دختری و پسری او بر فاعل حرام می شوند ، در حرمت ناشی از 9طلاق ، زنی که نه بار به طلاق عدی ، طلاق داده شده است و بعد از طلاق سوم و ششم دو مورد به عنوان محلل با او نکاح کرده اند بر شوهرش حرام ابدی است.

در فصل چهارم جهت تطبیق محرمات نکاح از نظر فقه امامی و شافعی به دو بخش تقسیم گشته که بخش اول  شامل وجوه افتراق ، مانند : اختلاف در ازدواج با مادر زن ،جمع کردن زن با عمه و خاله ، و زن غیر و زنی که در عده باشد، عقد زنی که در احرام حج یا عمره است ، ازدواج با زن زنا پیشه،دفعات شیر در تحریم رضاعی که در این موارد با هم اختلاف دارند.

در بخش دوم وجوه اشتراک آنان مانند : محرمات نسبی  ، جمع بین دو خواهر ،حیات شیر دهنده ، دامادی ، لعان ، تعدد همسران که در این موارد با هم اتفاق دارند.(مغنیه، 1372،ص225-232)

 

 

فصل اول:

 

– کلیات پژوهش

 

1-1)                      بیان مسأله :

یکی از موضوعاتی که در قرآن و روایات اشاره شده بحث محرمات نکاح می باشد.ضرورت این بحث زمانی آشکار می شود که عدم رعایت این حکم توسط افراد جامعه صدمات جبران ناپذیری را به نسل آینده وارد می نماید.محرمات،یعنی مواردی که اجتناب از آن بر فرد واجب است محرمات در نکاح دارای انواعی می باشد که هر کدام از آنها احکام خاص خود را دارد به وسیله قرابت نسبی هفت قسم از زنان بر مردان و هفت قسم از مردان بر زنان حرام می شود حتی اگر قرابت از طریق زنا یا شبهه باشد و در صورت تحقق قرابت رضاعی با تمام شرایط آن شیر زن از حمل مشروع باشد،مستقیماً از PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) مادر مکیده شود…)تمام کسانی که از طریق نسب بر فرد حرام می شوند از طریق رضاع نیز حرام می شوند و همچنین به سبب قرابت بالمصاهره نکاح بر برخی افراد عیناً بر مرد حرام می شود مثل مادر و اجداد زن و با برخی افراد د در صورت جمع کردن مثل جمع کردن بین دو خواهر،نکاح با زنی که در زوجیت دیگری است ماند زن معتده باطل است و در صورت نزدیکی باعث حرمت ابدی می شود و در صورتی که محرم با علم به حرمت عقد نکاح را منعقد کند و مرد زوجه حره اش را سه طلاق دهد که در بین آنها ازدواج مرد دیگری واقع نشود زن بر او حرام مؤبد می شود.ارتداد قبل از عمل نزدیکی با ارتداد ملی زوج پس از نزدیکی باعث فسخ فوری نکاح می شود ولی در صورت ارتداد ملی زوج پس از نزدیکی باعث فسخ فوری نکاح می شود ولی در صورت ارتداد ملی زوج با مرتد شدن زوجه پس از نزدیکی فسخ نکاح منوط به انقضای عده و عدم توبه است.

خداوند متعال می‌فرماید :

وَلاَ تَنکِحُوا مَانَکَحَ آبَاؤُکُمْ مِنْ النِّسَاءِ إِلاَّ مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّهُ کَانَ فَاحِشَهً وَ مَقْتاً وَ سَاءَ سَبِیلاً. حُرَّمَتْ عَلَیْکُمْ أُمَّهَاتُکُمْ وَ بَنَاتُکُمْ وَ أَخَوَاتُکُمْ وَعَمَّاتُکُمْ وَ خَالاَتُکُمْ وَ بَنَاتُ الأخِ وَ بَنَاتُ الأُخْتِ وَ أُمَّهَاتُکُمْ اللاَتِی أَرْضَعْنَکُمْ وَ أَخَوَاتُکُمْ مِنْ الرِّضَاعَهِ وَ أُمَّهَاتُ نِسَائِکُمْ وَ رَبَائِبُکُمْ اللاَتِی فِی حُجُورِکُمْ مِنْ نِسَائِکُمْ اللاَتِی دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَإِنْ لَمْ تَکُونُوا دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَلاَجُنَاحَ عَلَیْکُمْ وَ حَلاَئِلُ أَبْنَائِکُمْ الَّذِینَ مِنْ أَصْلاَبِکُمْ وَ أَنْ تَجْمَعوا بَیْنَ الأُخْتَیْنِ إِلاَّ مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّ اللهَ کَانَ غَفُوراً رَحِیماً. وَالْمُحْصَنَاتُ مِنْ النِّسَاءِ إِلاَّ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ کِتَابَ اللهِ عَلَیْکُمْ وَأَحِلَّ لَکُمْ مَا وَرَاءَ ذَلِکُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِکُمْ مُحْصِنِینَ غَیْرَمُسَافِحِینَ.

«با زنانی ازدواج نکنید که پدران شما با آنها ازدواج کرده‌اند؛ چرا که این کار عمل بسیار زشت و مبغوض و روش بسیار نادرستی است؛ مگر آنچه گذشته است و در زمان جاهلیت بوده است که مورد عفو خدا قرار می‌گیرد). خداوند بر شما حرام نموده است ازدواج با مادرانتان، دخترانتان، خواهرانتان، عمه‌هایتان، و خاله‌هایتان، برادرزادگانتان، خواهرزادگانتان، مادرانی که به شما شیر داده‌اند، خواهران رضاعی‌تان، مادران همسرانتان، دختران همسرانتان از مردان دیگر که تحت کفالت و رعایت شما پرورش یافته و با مادرانشان همبستر شده‌اید، ولی اگر با مادرانشان همبستر نشده باشید، گناهی (در ازدواج با چنین دخترانی) بر شما نیست، همسران پسران صلبی خود و بالأخره اینکه دو خواهر را با هم جمع آورید، مگر آنچه گذشته است (که با ترک یکی از آن دو خواهر، قلم عفو بر این کار که در زمان جاهلیت واقع شده است، کشیده خواهد شد) بی‌گمان خداوند بسی آمرزنده است (و گذشته رانادیده می‌گیرد و) مهربان است. و زنان شوهردار (بر شما حرام شده‌اند) مگر زنانی که (آنان را در جنگ دینی مسلمانان با کافران) اسیر کرده باشید، که (در این صورت نکاح شوهران کافرشان با اسارت لغو می‌گردد و بعد از زدوده شدن رحم ایشان) برای شما حلال می‌باشند. این را خداوند بر شما واجب گردانده است (پس آنچه را که او بر شما حرام نموده است حرام بدارید و آنرا مراعات دارید) برای شما ازدواج با زنان دیگری جز اینان (یعنی جز زنان مؤمن حرام) حلال گشته است و می‌توانید با اموال خود (از راه شرعی) زنانی را جویا شوید و با ایشان ازدواج کنید (بدان شرط که منظورتان زنا و دست‌بازی نباشد) و پاکدامن و از زنا خویشتندار باشید».  (نساء/ 24-22)

 

 

1-2)                      اهداف تحقیق :

 

• بررسی دیدگاه فقه های امامیه در خصوص محرمات نکاح
• بررسی دیدگاه فقه های شافعیه در خصوص محرمات نکاح
• بررسی نکات اشتراک و افتراق فقه امامیه و فقه شافعیه در خصوص محرمات نکاح

1-3)                      سؤالات تحقیق :

 

• نظریات فقهای امامیه در موضوع محرمات نکاح چیست؟
• نظریات فقهای شافعیه در موضوع محرمات نکاح چیست؟
• نکات اشتراک و افتراق در فقه امامیه و شافعیه در محرمات نکاح چیست؟