اهمیت و ضرورت تحقیق.. 11

اهداف تحقیق.. 15

سؤالات تحقیق.. 16

فرضیه‏های تحقیق.. 17

تعریف مفاهیم و اصطلاحات تحقیق.. 18

روش تحقیق.. 20

فصل دوم: چهارچوب نظری تحقیق  تعریف متغیرها و مفاهیم اصلی پژوهش

مبحث اول: تعریف لغوی و مفهومی مسجد. 22

مبحث دوم: کارکردهای مسجد. 25

گفتار اول: یک مسجد هزار استفاده 25

گفتار دوم: مسجد و کارکرد رسانه‌ای.. 27

گفتار سوم: مسجد و جنبه‌های کنترل اجتماعی.. 28

گفتار چهارم: مسجد و کاهش جرم. 29

مبحث سوم: کارکرد اجتماعی مساجد. 32

 

گفتار اول: مساجد و تعاون اجتماعی.. 40

گفتار دوم: مسجد و عدالت اجتماعی.. 40

گفتار سوم: نقش امنیتی مساجد. 41

گفتار چهارم: بعد اجتماعی، سیاسی و تربیتی مسجد. 42

بند اول: آثار اجتماعی مسجد. 45

بند دوم: آثار سیاسی مسجد. 45

بند سوم: آثار تربیتی مسجد. 48

گفتار پنجم: رمز جذب مردم از جامعه به مسجد. 49

بند اول: امام جماعت… 51

بند دوم: عملکرد و نقش امام جماعت… 52

مبحث چهارم: کارکردهای تربیتی مسجد. 53

گفتار اول: تقویت هویت دینی.. 56

گفتار دوم: کارکردهای تبلیغی.. 56

مبحث پنجم: کارکرد قضایی مسجد. 57

مبحث ششم: تعریف لغوی و مفهومی سلامت اجتماعی.. 57

گفتار اول: سلامت اجتماعی در آموزه‌های دینی.. 58

بند اول: آموزه‌های دینی.. 59

بند دوم: تأکید بر تربیت دینی در سخنان حضرت امام خمینی (ره) 60

گفتار دوم: جایگاه سلامت اجتماعی در راهبرد نظام اسلامی.. 60

بند اول: نقش معنوی.. 61

بند دوم: نقش اخلاقی.. 62

بند سوم: نقش تربیتی.. 62

بند چهارم: نقش نظارتی.. 63

گفتار سوم: شیوه‌های ارتقای سلامت اجتماعی (مبتنی بر آموزه‌های دینی) 64

بند اول: نهادینه کردن فرهنگ دینی.. 64

بند دوم: نهادینه نمودن فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر. 64

بند سوم: ارتقای فرهنگی دینی.. 64

بند چهارم: تربیت و آموزش دینی.. 65

بند پنجم: نظارت و کنترل. 65

بند ششم: خودسازی.. 65

بند هفتم: امر به معروف و نهی از منکر. 66

بند هشتم: صداقت و راستگویی.. 67

بند نهم: خود کنترلی.. 67

گفتار سوم: نقش خانواده در سلامت جامعه. 69

بند اول: رابطه خانواده با مسجد. 69

بند دوم: آفت‌ها و آسیب‌های ارتباط خانواده با مسجدها 69

بند سوم: آسیب زدایی ارتباط خانواده با مسجدها 70

گفتار چهارم: اهمیت اجتماع در مسجد. 71

فصل سوم: نقش مساجد در پیشگیری از جرم و اجرای عدالت ترمیمی

مبحث اول: مفهوم لغوی واژه جرم. 73

مبحث دوم: پیشگیری از جرم. 73

گفتار اول: پیشگیری از جرم و سلامت اجتماعی.. 74

گفتار دوم: اهمیت پیشگیری در آموزه‌های دینی.. 75

گفتار سوم: آثار عوامل محیطی در پیشگیری از جرم. 82

گفتار چهارم: پیشگیری وضعی از نگاه آموزه های اسلام. 85

گفتار پنجم: مفهوم حسبه در سیاست جنایی اسلام. 86

گفتار ششم: راهکارهای پیشگیری از وقوع جرم در اسلام. 86

مبحث سوم: قضازدایی.. 87

گفتار اول: مفهوم قضازدایی.. 87

گفتار دوم: کارکرد قضازدایی.. 88

گفتار سوم: قضازدایی از منظر قانون اساسی.. 89

گفتار چهارم: ضرورت رعایت اصول قضازدایی.. 91

گفتار پنجم: قضازدایی و نقش آن در صلح و سازش… 92

گفتار ششم: پیشگیری از جرم و عدالت ترمیمی و تأثیر مساجد بر آنها 93

گفتار هفتم: انتفای دادگستری به عنوان مرجع عام تظلمات… 94

بند اول: در نشست‌های ترمیمی، چرا برنامه‌های پیشگیری از جرم، اغلب شکست می‌خورند؟. 95

بند دوم: دامنه مداخله نظام کیفری و علت لزوم تمرکز روی مساجد در راستای قضازدایی.. 95

بند سوم: بررسی قضازدایی در شیوه‌های حل اختلاف از طریق مراجع غیرقضایی.. 96

مبحث چهارم: کیفرزدایی.. 97

گفتار اول: مفاهیم. 97

گفتار دوم: اشکال کیفرزدایی.. 98

گفتار سوم: مساجد و ارتباط آن با کیفرزدایی.. 98

گفتار چهارم: صورت سازی مجدد مداخله نظام کیفری.. 99

گفتار پنجم: عدم استفاده از ضمانت اجراهای خاص نظام کیفری.. 99

گفتار ششم: روش های حذف منابع مداخله نظام کیفری.. 99

گفتار هفتم: جرم زدایی و دلایل ضرورت گسترش آن. 99

گفتار هشتم: اقسام و اشکال جرم زدایی عملی.. 100

گفتار نهم: تعریف مصالحه و اثربخشی مساجد. 101

مبحث پنجم: مساجد و ارتباط آن با حقوق شهروندی.. 101

گفتار اول: دسترسی شهروندان به محاکم دادگستری، تجلی گاه حفظ حقوق شهروندی.. 102

گفتار دوم: نقش مساجد و ائمه جماعات و رعایت حقوق دفاعی متهمان. 102

گفتار سوم: تزلزل در اجرای مجازات و لزوم استفاده از ظرفیت‌های مساجد و ائمه جماعات… 103

مبحث ششم: بزه دیده و عدالت کیفری.. 105

گفتار اول: بزه‌دیده و قضازدایی.. 105

گفتار دوم: حدود اختیارات بزه دیده در قضازدایی در خصوص جرایم حق الناس در اسلام. 105

بند اول: اهمیت صلح و سازش در منابع اسلامی.. 107

بند دوم: دلایل لزوم غیرقضایی ساختن و استفاده از مساجد و ائمه جماعات… 107

گفتار سوم: نقش بزه دیده در به جریان انداختن فرایند کیفری در مساجد. 108

گفتار چهارم: نقش بزه دیده در فرایند رسیدگی و صدور حکم توسط مساجد. 108

مبحث هفتم: تاریخچه عدالت ترمیمی و تعریف آن. 110

گفتار اول: پیوند دادن پیشگیری از جرم به عدالت ترمیمی.. 112

گفتار دوم: ناکافی بودن کثرت رایزنیها در نشست‌های عدالت ترمیمی.. 114

گفتار سوم: بهترین روش های پیشگیری از جرم در نشست‌های ترمیمی.. 114

گفتار چهارم: اختلاط مرزهای نظام کیفری با نهادهای جامعوی.. 115

گفتار پنجم: استقبال عمومی از سازش در ازمنه و امکنه مختلف… 115

گفتار ششم: بررسی اجمالی نقش شورای حل اختلاف در ایجاد صلح و سازش… 116

گفتار هفتم: مساجد و رابطه آن با بزه پوشی اسلامی.. 116

نتیجه گیری.. 118

راهکارها و پیشنهادات… 122

منابع. 124

 

چکیده

شناخت پدیده‌های اجتماعی از جمله جرم مستلزم نگرشی همه جانبه در زمینه عوامل تأثیرگذار و عوامل کنترل کننده آن می‌باشد. یکی از عواملی که می‌تواند در پیشگیری از جرم سهم بسزایی ایفا نماید مذهب و توجه به نشانگرهای آن از جمله مسجد است که به عنوان یک نهاد عبادی مهم علاوه بر ارتقای خود کنترلی و یکپارچگی شخصیت افراد جامعه موجب سلامت روانی افراد جامعه و به تبع آن کاهش جرم‌های اجتماعی می‌گردد. تاریخ بشر و اسناد و مدارک تاریخی مملو و گویای پیدایش پدیده مجرمانه از بدو خلقت بشر در جهان هستی می‌باشد. پدیده‌های مجرمانه قدمتی به اندازه تاریخ بشر دارند. دولت‌ها و حکومت‌ها همواره به منظور مهار و کاهش ارتکاب جرم و تخلف در جوامع خود با وضع قوانین مقتضی بر حسب زمان و مکان خود و به کارگیری نیروهای قهریه و بازدارنده و صرف هزینه‌های گزاف تلاش‌های بسیاری نموده‌اند. کاهش و یا مهار جرایم و تخلفات در جامعه باعث ارتقاء امنیت و سلامت اجتماعی در جوامع می‌شود. اقدامات بازدارنده تنها راه حل اصلی کنترل جرایم و تخلفات در جوامع نمی‌باشد، بلکه اقدامات

 پیشگیرانه به عنوان مؤثرترین و کم هزینه‌ترین روش های ارتقای سلامت اجتماعی دارای اثربخشی خاص می‌باشند. مساجد از بدو پدید آمدنشان در صدر اسلام جایگاه و نقش ویژه‌ای در مقوله سلامت اجتماعی در جامعه دارا بوده‌اند. توجه دین اسلام به روزه داری، انفاق، امر به معروف، نهی از منکر، پرهیزگاری، نظارت و کنترل و … از جمله مصادیق تأکید شرع مقدس به سلامت اجتماعی در جامعه می‌باشد. در امر پیشگیری نقش آموزه‌های دینی مساجد به عنوان یکی از مراکز توجه و راهبردهای مهم در امر کاهش و مهار جرایم و تخلفات آحاد مردم جامعه می‌بایستی مورد توجه جدی قرار گیرد. اعتقادات مذهبی در آحاد جامعه علاوه بر بازدارندگی آنان از ارتکاب جرایم و تخلفات به عنوان عاملی مهم در تحقق امر سلامت اجتماعی نقش اساسی دارند.

 

کلید واژه‌ها: مسجد، سلامت اجتماعی، پیشگیری اجتماعی، قضازدایی، عدالت ترمیمی، کیفرزدایی

 

 

 

 

پیشگفتار

مسجد همواره مهمترین پایگاه، ملجأ و سنگر دفاع از حریم دین مبین اسلام و تجلیگاه عبادت، خضوع، خشوع و عشق ورزیدن به آستان خداوندگار عالمیان بوده است. جایگاه بلند و نقش سازنده و مؤثر این پایگاه بزرگ دینی در انتقال آموزه‌های اصیل دینی و ارتقاء و اعتلای تربیت صحیح اسلامی و کارکردهای گسترده آن از اوان رسالت حضرت ختمی مرتبت و در تداوم آن در زمان ائمه اطهار (ع) موجب گردیده است که این مکان معنوی بعنوان مرکز ثقل و کانون فعالیت‌های علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و حتی نظامی به شمار آید. در هندسه فرهنگی نظام مقدس جمهوری اسلامی نیز مساجد نقش محوری داشته‌اند، و ارزش والایی برای اداره امور از این سنگر معنوی در نظر گرفته شده است. در کلام معمار کبیر انقلاب حضرت امام (ره) و در تداوم آن در سخنان مقام معظم رهبری نقش تعیین کننده مسجد در ایجاد همدلی، همکاری اجتماعی، حفظ و حراست از ارزشهای اسلام و انقلاب که از مهمترین سرمایه‌های ارزشمند جامعه است مورد توجه قرار گرفته است.

اما مع الوصف بایستی اذعان نمود به رغم تلاشهای صورت گرفته هنوز با مسجد ایده آل که در آموزه‌های شریعت تعریف شده است فاصله داریم و از سوی دیگر بعنوان یک حقیقت انکار ناپذیر باید تأکید کرد کمرنگ شدن جایگاه مسجد در جامعه اثر ملموسی در افزایش جرم و انحرافات اجتماعی خواهد داشت، و هر جا مسجد و اثرات معنوی آن وجود داشته باشد بزهکاری و جرم کمتر مشهود بوده و هرگاه نقش این پایگاه معنوی کاهش یابد بزهکاری و جرم در جامعه افزایش یافته است، از این رو به این حقیقت رسیدیم که می‌توان و باید از طریق و با محوریت مساجد برای ارتقاء سلامت جامعه گام برداشت.

در روزگار معاصر، بن بست‌های جدیدی پیش روی انسان گشوده شده است. بن بست‌هایی که انتهای آن، دیوارهای سر به فلک کشیده بی هویتی، تنهایی و پوچگرایی است و در افق‌های آن، خورشیدهای یخ زده طلوع می‌کند. تنها چیزی که انسان را از این بحران نجات می‌دهد روی آوردن به خویشتن گمشده خویش است، معرفت و شناخت معبودی که عشق و محبت او نه تنها انسان را از بن بست‌های عالم مُلک نجات می‌دهد بلکه پر و بالی به او می‌بخشد که اوج حریم ملکوت را در نوردد و پس از فنای در دوست، باقی به او شود.

هر کشوری و ملتی امکان دارد از دو ناحیه مورد هجمه قرار گیرد اول مرزهای خاکی و دوم مرزهای فکری و عقیدتی. فتح مرزهای خاکی همیشه به معنای فتح فکر و عقیده نیست ولی فکر و عقیده اگر فتح شد، فتح آب و خاک را هم در بر دارد. دفاع از مرزهای فکری و عقیدتی بعهده مرزبانان فکر و اندیشه و سربازان فرهنگی و عقیده است. در فرهنگ قرآن و اهل بیت (ع) مهمترین پایگاه و سنگر در برابر این تهاجمات مسجد است که کار آن فرهنگی و انسان سازی است. مسجد نقش بسیار مفیدی در تبلیغ دین و سلامت عمومی دارد و امروز در مقابل هجمه‌های گوناگون فرهنگی، ناهنجاریها و بزهکاریهایی که آمار رو به تزاید آن به دغدغه جدی پاسداران سلامت جامعه تبدیل شده جایگاه و تأثیر بی بدیلی را دارد. پرداختن به کارکرد مسجد در زمینه مبارزه با گناه و ناهنجاری و جرم، تحقق اندیشه تأمین سلامت اجتماعی و اخلاقی و روانی را تأمین و تضمین می‌کند.

مقدمه

یکی از کلید واژه‌های اصلی در ساختن جامعه سالم و نیل به سلامت اجتماعی با بکارگیری ابزارهای پیشگیرانه در حوزه فرهنگ در امر کاستن از جرم و بزهکاری در جامعه اسلامی مسجد است که پیرامون نقش برجسته و بارز آن در ارتقاء سطح جوامع با فرهنگ غنی اسلامی نظریه‌ها و تحقیقات بی شماری ارائه و انجام گرفته است.

مسجد جایگاه رفیع و نقش سازنده و مؤثری بعنوان یک پایگاه دینی در انتقال آموزه‌های اصیل دینی و ارتقاء و اعتلای تربیت صحیح اسلامی و کارکردهای وسیع آن در دوره رسالت رسول اعظم و ائمه اطهار (u) ایفا نموده و موجب کانون بودن تمامی فعالیت‌های علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و نظامی گردیده است.

در مهندسی فرهنگی نظام جمهوری اسلامی نیز مسجد با نقش کارآمد در ایجاد همدلی، همکاری اجتماعی، حفظ و حراست از ارزشهای اسلام و انقلاب که از مهمترین سرمایه‌های ارزشمند جامعه محسوب می‌شود مورد توجه و عنایت خاصی قرار گرفته است و از طرفی آمار رو به تزاید جرایم و بزهکاری در سطوح مختلف جامعه، به استناد آمار و ارقام احصاء شده از پرونده‌های موجود قضایی مبین دوری از معنویات و کم رنگ شدن نقش مساجد در زندگی اجتماعی مردم و ماحصل آن ضعف بنیه اعتقادی نسلها به ویژه نسل جوان می‌باشد.

در فضای پرتنش امروز، بشریت خسته از همه منابع و مراجعی که مدعی تأمین آرامش و امنیت وجودی او هستند، در پی یافتن معنای وجودی خویش است. تحقق این مهم در گرو تجربه فردی اشخاص و نه تحت تأثیر دستورالعمل‌های تجویزی توسط دیگرانی است که طبق ایده‌آل‌های خویش راهکارهایی ارائه داده و می‌دهند. در نتیجه، این معناکاوی پیوندی صریح و بی واسطه را می‌طلبد که شخص از سر نیاز واقعی در جهت اتصال با منبع معنا دست به کار شود؛ همان که عبادت می‌نامند.

دعا و عبادت به انسان متانت در رفتار، انبساط و شادی درونی، استعداد پیروزی، و استحکام در استقبال از حوادث می‌دهد و بدان وسیله آدمی توجه زیادی به منشاء معنای وجود پیدا می‌کند. از این رهگذر، انسان متکی به خدا و مستقل بار می‌آید و از اتکای به دیگران بی نیاز می‌شود. آنان که به درگاه الهی نیایش نمی‌کنند همواره متأثر از نارسائی‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی خود در تکاپوی نیل به مطالبات فزاینده زیر بار فشارهای طاقت فرسای روانی و اجتماعی، پیوسته در حال اضطرابند. دعا اطمینان بخش دلها و فضیلت هر انسان خداجو است، دعا سدی در برابر گناه و انحراف و در یک کلام، عامل معنا بخش به حیات انسانی است؛

اولین چیزی که انسان را از خودشناسی باز داشت، زندگی او را به یک دروغ بزرگ تبدیل می‌کند، شکست در نبرد میان خرد و هوس است. تمایلاتی در انسان است که او را برای انجام رفتاری که زندگی‌اش را تداوم می‌بخشد تشویق می‌کند. لذت جنسی برای ادامه نسل، لذت خوردن و نوشیدن برای بقای نفس، لذت و افتخار دارایی برای انجام فعالیت‌های اجتماعی و موارد دیگری که زندگی فردی و اجتماعی را پایدار می‌دارد. اما نفس انسان این لذت‌ها را اصیل انگاشته و برای دستیابی به آنها از مسیر طبیعی حیات خارج می‌شود و به تمتعات پوچ رو می‌آورد؛ در حالیکه او باید راه تعالی فردی و اجتماعی را بپوید. اما نفس، انسان را می‌ریبد تا شهوت‌ها و تمناهای آن را برآورد و قدرت اندیشه را که نظر به حقایق و کامیابی پایدار دارد، مغلوب سازد. پس اولین دشمن فریبکار در درون است و تا بر آن تسلط پیدا نکنی کانون نیرومندی و معرفت شکوفا نمی‌شود.

زندگی براساس خواسته‌ها و ارزشهای دیگران سبب می‌شود که انسان استعدادها و مواهب و هدایای منحصر به فرد خویش را کشف نکرده و از خود فاصله بگیرد و با اینکه خداوند گنجینه هر کس را در درون او نهاد، اما آن فرد به دنبال گنج گمشده دیگران می‌رود و در نهایت دست خالی و افسرده در حالیکه سرمایه وجودی خویش را از دست داده است به انتهای راه می‌رسد و چیزی غیر از پوچی و رنج از دفتر خاطراتش نمی‌خواند. کسی در برابر جامعه منفعل می‌شود که در برابر نفس و هوس خود شکست را پذیرفته باشد. اما او که بر نفس خویش تسلط یافته، در رویارویی با رویه‌های نادرست اجتماعی هم مصلحانه و شجاعانه می‌ایستد و راه دیگری را می‌یابد و می‌پیماید.

در مجموع مساجد در طول تاریخ و به درجات مختلف، علاوه بر محل عبادت و تشکیل نمازهای جمعه و جماعت، مکانی برای تشکیل جلسات بحث و درس، تعلیمات دینی و علمی، انجام امور قضایی، حل و فصل اختلافات، رسیدگی به امور عمومی و عام المنفعه، دستگیری از مستمندان، نگهداری خزانه (بیت المال) بودند و به این ترتیب گستره فرهنگی و اجتماعی مساجد بسیار چشمگیر بوده و انبوهی از پیامهای فرهنگی و اجتماعی از فراز منبر مساجد منتشر می‌شد.

در زمان حضرت رسول اکرم ®، مسجد کانون بسط و توسعه فرهنگ غنی اسلام بوده و بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی مسلمانان در مسجد انجام می‌گرفت. به طور کلی می‌توان گفت که پایگاه فرهنگی و آگاهی بخشی اسلام از مساجد شکل گرفته و هسته‌ی اولیه فعالیت‌های فرهنگی اسلام در مساجد تشکیل شده است. امروزه پس از گذشت 1400 سال، مساجد کارکرد فرهنگی خود را از دست نداده‌اند؛ بلکه بر وسعت دامنه‌ی آنها نیز افزوده شده است. پیامبر اکرم ® محیط مساجد را کاملاً یک محیط فرهنگی می‌دانستند. در مقابل در دنیای امروز نیز جهانی شدن و تکنولوژی اطلاعات که چشمگیرترین نمود آن اینترنت است، قلمرو را به گستره‌ی جهانی و سرعت عمل را به حد غیرقابل تصوری افزایش داده است. گستردگی میزان علم و افزایش سرعت انتقال اطلاعات، جهان را به عرصه هماوردی سخت و جانکاه مبدل کرده است، که درنگ و کوتاهی در اقدام شایسته و بایسته، زیان‌ها و آسیب‌های چاره ناپذیری را موجب می‌گردد.

در عصر اینترنت و جهانی شدن، اقدام نکردن و در دست نداشتن ابتکار عمل بدین معنای در معرض تأثیر و آسیب قرار دادن از سوی اقدامات دیگران است. دامنه این آسیب پذیری به ویژه در حوزه فرهنگ که میدان عمل مساجد است، با توجه به امکانات دیداری و شنیداری اینترنت بسیار گسترده است، از این رو بایستی مساجد در برابر این تحدی بزرگ، از امکانات و قابلیت‌های حاصل آمده توسط اینترنت در جهت گسترش دامنه فرهنگ سازی دینی به ویژه در سطح محله کمال بهره برداری را نمایند. بدین ترتیب مساجد با بهره گرفتن از ارتباطات شبکه‌ای از برنامه‌های مذهبی، امکانات تربیتی و تجارب تبلیغی یکدیگر اطلاع یافته و با تبادل این اطلاعات و همکاری و همیاری در اجرای برنامه‌های فرهنگی، ارشادی و تبلیغی، بر دامنه ژرفای تأثیرگذاری خود می‌افزایند. مساجد همچنین با طراحی سامانه‌ها (سایت‌های ویژه) و متناسب با شرایط فرهنگی و اجتماعی مخاطبین خود، ارتباطات فردی و تأمین نیازهای روحی – معنوی و فرهنگی آنان را فراهم می‌آورند. به طور کل می‌توان گفت که با وجود شبکه جهانی اینترنت، این فرصت برای مساجد به عنوان مراکز ارشادی، فرهنگی و تبلیغی فراهم آمده است تا ضمن همفکری و همکاری با یکدیگر، به تبیین مبانی، اصول و ارزشهای دینی و فرهنگ سازی دینی بپردازند.

در حال حاضر تأکید بر بعد فرهنگ و فرهنگ سازی دینی مساجد در فرایند برنامه‌های توسعه‌ای از اهمیت خاصی برخوردار گردیده است؛ چرا که کارکرد فرهنگی مساجد بر شناخت جهان بینی اقشار مختلف جوامع روستایی و شهری به ویژه جوانان تأکید دارد. از اینرو، در عملکرد مساجد در راستای انجام فعالیت‌های فرهنگی، شناخت مؤلفه‌های فرهنگی – اجتماعیِ تعیین کننده ساختارهای جامعه از ضرورتی خاص برخوردار است.

 

بیان مسئله

در دنیای پیچیده امروزی، احیا، حفظ و توسعه جایگاه مسجد که می‌بایست در زمینه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و … دارای نقش باشد، نیازمند تلاشی علمی و تخصصی است. در این راستا مساجد باید تمام همت خود را به تجهیز مادی و معنویت معطوف نمایند و با بکارگیری تمامی امکانات و فناوری روز دنیا در مقابل تهدیدات دشمن همچون سنگری استوار و محکم باقی بمانند. مسجد مهمانخانه خدا در زمین، جایگاه نزول برکات و خیرات آسمانی، خانه راز و نیاز، عشق و محبت، صفا و صمیمیت، ایثار و رحمت، تجلی بهشت خدا در زمین، و محل آرامش موحدان است. مکان آن، بهترین قطعات زمین است و فرشتگان، با اهل آن همنشین می‌باشند. آنچه از بررسی نقش مسجد در صدر اسلام به دست می‌آید، جامعیت مسجد در همه زمینه‌های عبادی، سیاسی، فرهنگی، آموزشی، نظامی، قضایی و … است. با پیروزی انقلاب اسلامی، مساجد نیز همانند دوران صدر اسلام جایگاه واقعی خود را باز یافتند؛ به طوری که نیروهای فعال در مساجد، به طور مستقیم در متن انقلاب شرکت جستند. از آن پس مساجد نقش پایگاه ارتباطی مردم را بر عهده داشتند و در شرایط حساس نهضت اسلامی توانستند به انسجام نیروهای مردمی بپردازند. علاوه بر این، بسیاری از برنامه‌های انقلاب مانند انتخابات شوراهای محلی، کانونهای بسیج و دیگر ضرورتهای زمان در مساجد انجام گرفت. بنابراین، مساجد توانستند در بسیاری از زمینه‌های فرهنگی – اجتماعی از جمله وضعیت خانواده و سلامت اجتماعی نقش تعیین کننده‌ای ایفا نمایند.[1]

جامعه اسلامی ایران بعد از انقلاب در اثر عوامل مختلف مانند تهاجم و شبیخون فرهنگی، تبادلات فرهنگی، تأثیر رسانه، توجه بیشتر بر مسائل اقتصادی بجای مسائل فرهنگی و … مسائل و مشکلات اخلاقی و اجتماعی‌ای مانند بدحجابی، خیانت، سنت‌های غلط، دنیاگرایی، تجمل پرستی، دروغ، دزدی، ارتشا و … در آن بروز کرده که با ارزشهای دینی ما ناسازگار است و جامعه دینی را دچار مخاطره می کند. لذا سلامت اجتماعی به مخاطره افتاده برای حل مشکل از ابزارهای مختلف می‌توان بهره جست. مسجد در این خصوص می‌تواند نقش مهمی از جهت تقویت ایمان دینی مردم و همچنین آگاهی دادن و ارتقاء معرفت بسیار مؤثر باشد.

آن بزرگ معمار انقلاب، با تأکید بر حفظ مساجد به عنوان اصل و اساس انقلاب می‌رمایند: «مسجد محلی است که از آن باید امور اداره بشود، این مساجد بود که این پیروزی را برای ملت ما درست کرد، این مراکز حساسی است که ملت باید به آن توجه داشته باشند، این طور نباشد که خیال کنیم حالا دیگر ما پیروز شدیم، دیگر مسجد می‌خواهیم چه کنیم؟ پیروزی ما برای اداره مسجد است.»[2]

مسجد بواسطه فضای قدسی‌ای که دارد در ایجاد و تقویت معنویت بسیار مؤثر است و از طرف دیگر کارکرد معرفتی که دارد موجب تقویت و تعمیق ایمان افراد می‌گردد. نتیجه ایمان نیز عمل صالح است. قرآن به کرات این دو را با هم نقل می کند. معنی این سخن این است ، هر جا ایمان باشد نتیجه و ثمره آن عمل صالح است و هر جا عمل صالح بود آنجا ایمان نیز وجود دارد. در آن صورت جامعه به سوی صلاح و رستگاری می‌تواند رهنمون شود. اگر از موضع دیدگاه اخلاق نتیجه گرا کارکرد مسجد بررسی شود، به این نتیجه می‌رسیم، چون مسجد باعث کاهش بزهکاری،‌جرایم و هنجارشکنی می‌گردد و ضد ارزش‌ها را تضعیف می کند، هزینه‌های کنترل جامعه نیز به تبعیت از آن تقلیل می‌یابد. پس تقویت مساجد و ارتباط با آن کاری سودمند و مفید است.

پس از بیان مسئله و روشن شدن زوایا و ابعاد ضروری تحقیق و همچنین ویژگیها، صفات و حدود مسئله؛ طرح تحقیق بدین صورت ارائه می‌شود که: مسجد موجب تحکیم روابط و مناسبات درون خانوادگی و در نتیجه ارتقاء سلامت اجتماعی می‌گردد. بنابراین با توجه به تعریف، نظر به اینکه، این پژوهش به مطالعه،ی مساجد در بافت طبیعی و بدون دستکاری آزمایشی و با توسل به داده‌ها و اطلاعات برآمده از داده‌های دست اول می‌پردازد، از نوع کیفی است. در عین حال، این پژوهش برای جمع آوری اطلاعات و داده‌ها از روش اسنادی و توسل به پیش فرض‌های دینی و قرآنی استفاده کرده است.

1-6-تعاریف مفهومی…………………………………………………………………………………………………………………….6

1-6-1- تعاریف مفهومی ……………………………………………………………………………………………………………. 6

1-6-2- تعاریف عملیاتی……………………………………………………………………………………………………………….7

فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش

1-2- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………….9

2-2- موسیقی………………………………………………………………………………………………………………………………9

3-2- موسیقی نیاز انسان………………………………………………………………………………………………………………10

4-2- استفاده از موسیقی………………………………………………………………………………………………………………11

5-2-یادگیری مطالب از طریق موسیقی………………………………………………………………………………………….12

6-2- منافع موسیقی در یادگیری مطالب…………………………………………………………………………………………13

7-2- چه سنی برای تربیت موسیقیایی مفید است؟………………………………………………………………………….13

8-2-کودکان و موسیقی……………………………………………………………………………………………………………….14

9-2- ریشه ی تاریخی و تحولی موسیقی درمانی به چه زمانی برمی گردد؟………………………………………..16

10-2- موسیقی و پزشکی و روانپزشکی و روانشناسی……………………………………………………………………..16

11-2-2- مکانیزم مغزی موسیقی………………………………………………………………………………………………….18

12-2-2- آرامش روانی با موسیقی طبیعت……………………………………………………………………………………..21

1-3-2- اختلال یادگیری……………………………………………………………………………………………………………..21

2-3-2- تعاریف اختلال یادگیری………………………………………………………………………………………………….22

3-3-2- اختلالات یادگیری چگونه تشخیص داده می شود؟…………………………………………………………….24

4-3-2- ویژگی های ناتوانی های یادگیری…………………………………………………………………………………….25

5-3-2- ناتوانی های خواندن و سایر ناتوانی هایی که اساس آن زبان است ……………………………………… 26

6-3-2- اختلالات یادگیری دیداری- حرکتی ………………………………………………………………………………..26

7-3-2- انواع اختلالات یادگیری………………………………………………………………………………………………….27

   اختلال ریاضی…………………………………………………………………………………………………………………………27

   مشکلات دانش آموزان با ناتوانی در یادگیری ریاضی……………………………………………………………………30

   موسیقی و مهارت های مربوط به ریاضی…………………………………………………………………………………….33

 8-3-2-  اختلال در خواندن ………………………………………………………………………………………………………33

9-3-2- اختلال در نوشتن ………………………………………………………………………………………………………….36

10-3-2- شناخت اجتماعی ………………………………………………………………………………………………………..42

11-3-2- اضطراب اجتماعی ……………………………………………………………………………………………………….46

12-3-2- استفاده از موسیقی در آموزش………………………………………………………………………………………..47

13-3-2- کاربرد موسیقی در اختلالات یادگیری……………………………………………………………………………..48

14-3-2- چه کسانی دارای اختلالات یادگیری هستند؟……………………………………………………………………49

15-3-2- چه عواملی باعث بروز اختلالات یادگیری می شود؟…………………………………………………………49

4-2- پیشینه تجربی موضوع…………………………………………………………………………………………………………52

1-4-2- تحقیقات داخلی……………………………………………………………………………………………………………..52

2-4-2- تحقیقات خارجی……………………………………………………………………………………………………………53

 فصل سوم: روش پژوهش

1-3- روش اجرای تحقیق …………………………………………………………………………………………………………..56

2-3- طرح تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………..56

3-3- جامعه تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………58

4-3- حجم نمونه ………………………………………………………………………………………………………………………58

5-3- ابزار گردآوری داده ها ………………………………………………………………………………………………………..58

3- روایی و پایایی ………………………………………………………………………………………………………………………59

6-3- روش و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………………………………….. 60  

فصل چهارم: یافته های پژوهش

جدول آمار توصیفی شماره 1 ……………………………………………………………………………………………………….62

جدول آمار توصیفی شماره 2………………………………………………………………………………………………………..63

جدول آمار توصیفی شماره 3 ……………………………………………………………………………………………………….63

جدول آمار توصیفی شماره 4 ……………………………………………………………………………………………………….64

جدول آمار توصیفی شماره 5 ……………………………………………………………………………………………………….64

جدول آمار استنباطی شماره 1 ………………………………………………………………………………………………………65

جدول آمار استنباطی شماره 2 ………………………………………………………………………………………………………66

جدول آمار استنباطی شماره 3 ………………………………………………………………………………………………………67

جدول آمار استنباطی شماره 4 ………………………………………………………………………………………………………69

جدول آمار استنباطی شماره 5 ………………………………………………………………………………………………………71

جدول آمار استنباطی شماره 6 ………………………………………………………………………………………………………73

جدول آمار استنباطی شماره 7 ………………………………………………………………………………………………………75

جدول آمار استنباطی شماره 8 ………………………………………………………………………………………………………77

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

1-5- خلاصه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………..80

2-5- بحث و تفسیر نتایج …………………………………………………………………………………………………………..81

3-5- محدودیت های تحقیق ………………………………………………………………………………………………………85

4-5- پیشنهادها …………………………………………………………………………………………………………………………85

منابع ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 87

چکیده:

هدف از اجرای این پژوهش بررسی نقش آموزش مبتنی بر موسیقی بر کاهش اختلال یادگیری دانش آموزان ابتدایی شهرستان گیلانغرب است. روش مورد

 استفاده در این نوع پژوهش از نوع شبه آزمایشی با پس آزمون و پیش آزمون و دو گروه آزمایش و کنترل است. جامعه ای که هدف این مطالعه می باشد دانش آموزان پایه سوم ابتدایی شهرستان گیلانغرب در سال تحصیلی 93-92 می باشد و نمونه های انتخاب شده به تعداد 30 نفر(15نفر در گروه آزمایش و 15 نفر در گروه کنترل) و به صورت نمونه در دسترس انتخاب گردیده اند. مدت زمان اجرای این پژوهش در طول مدت هشت هفته جلسه آموزشی است. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه مشکلات یادگیری کلورادو مورد استفاده قرار گرفت. پایایی این پرسشنامه، مولفه های آن، توسط سازندگان پرسشنامه با روش های همسانی درونی و بازآزمایی بررسی شده و مقادیر قابل قبولی را به دست داده است. روایی تفکیکی و روایی سازه پرسشنامه مذکور در حد مطلوب گزارش شده است. همچنین روایی همگرای مولفه های این پرسشنامه با پرسشنامه پیشرفت تحصیلی استاندارد به این ترتیب گزارش شده است: خواندن 64/.؛ ریاضی44/.؛ شناخت اجتماعی 64/.؛ اضطراب اجتماعی64/. و عملکرد فضایی 30/.فرضیه های پژوهش به کمک آزمون تحلیل کواریانس تحلیل شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که: گروه آزمایش پس از استفاده از آموزش مبتنی بر موسیقی در اختلالات یادگیری شامل کاهش اختلال خواندن، کاهش اختلال نوشتن، کاهش اختلال ریاضی، کاهش اضطراب اجتماعی و افزایش شناخت اجتماعی رشد محسوسی داشته اند. تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده در پژوهش با بهره گرفتن از نرم افزارspss و با بهره گرفتن از روش های آمار توصیفی از شاخص های میانگین، انحراف معیار و در بخش آمار استنباطی از روش  تحلیل کواریانس استفاده شد.

کلید واژه ها: موسیقی، آموزش مبتنی بر موسیقی، اختلال یادگیری، یادگیری.

 

 

  

فصل یکم

مقدمه پژوهش

 

 

1-1-مقدمه:

یکی از اهدافی که از طریق پرداختن به موسیقی در مدارس دوره ابتدایی محقق می شود، استفاده از کارکرد های آن در فرایند یاددهی و یادگیری می باشد.در جریان یاددهی یادگیری حواس و هوش های گوناگون دخالت دارند و هرچه در این امر از هوش های زیادی استفاده می شود به همان میزان از آموزش تک بعدی، یک سویه وانفعالی دور شده و به سوی آموزشی تعاملی پویا و پایدار و چند بعدی حرکت خواهد شد. یکی از هوش های به اثبات رسیده انسان هوش موسیقیایی موزون است اگر روند آموزش با ریتم، وزن و آهنگ همراه باشد درک مفاهیم آموزشی برای دانش آموزان بهتر و سهل تر خواهد بود اگر در آموزش مفاهیم درسی به فراخور موضوع از موسیقی استفاده شود فرایند یاددهی-یادگیری با موفقیت بیشتری انجام خواهد شد. امروزه موسیقی و تاثیرات نوروفیزیولوژیک آن مورد توجه بسیاری از محققان در سراسر دنیاست(کیهانی و شریعت پناهی،1387). تنفس، گام برداشتن، ضربان قلب، همگی سیمایه های موزون و یا ریتمیک از حیات جسمانی ما به شمار می آیند(استور، 2001). توانایی بیان و احساس ضرب در کودک و بزرگسال فراتر از لذت بردن و واکنش های پیش پا افتاده آنها به موسیقی ساده است. ضرب های یکسان زیر بنای توانایی درک الگوهای گفتار و زبان به شمار می آید و به همین جهت واجد اهمیت بسیاری است(جنسن، 1386). بین شناخت و موسیقی ارتباط وجود دارد، چی هو و چون(2003) آموزش موسیقی به صورت نظام مند و منظم را در زمینه پردازش حافظه موثر می داند، کولیر و لوگان (2000) نیز بر این باورند که عملکرد حافظه کوتاه مدت با بهره گیری از تحریکات موزون شنیداری متناوب، بهتر از زمانی است که تحریکات بینایی به کار برده می شود . گفته می شود که موسیقی از راه تصویر سازی ذهنی، تقویت حافظه را به دنبال دارد(خلف بیگی و همکاران، 1385).

نشانه ها و علائم متعددی وجود دارد که نشان می دهد شبکه های عصبی اختصاصی پردازش موسیقی در مغز به صورت کاملا مستقل و جداگانه (مستقل از دیگر ساختارهای عصبی مغز) عمل می کنند(ملایری و همکاران، 1384). تقویت و تسهیل عملکرد شبکه های دخیل در موسیقی در نیمکره چپ (از طریق آموزش زود هنگام موسیقی)، توانایی ذهنی مربوط به این نواحی، که شامل اجزای مورد نیاز ذهن برای استدال می شوند، را افزایش می دهد. نتایج تحقیقات در ایران نیز نشان دهنده افزایش رشد شناختی کودکان و افزایش توانایی استدلال عمومی بر اثر آموزش موسیقی بوده است(میربها و همکاران،1382).

 

1-2-بیان مساله:

از آنجا که  یادگیری اساس رفتار انسان را تشکیل می دهد، فرد از طریق یادگیری است که با محیط خود آشنا می شود. زندگی در هر مرحله ای از رشد و برای ادامه ی آن مستلزم یادگیری است زیرا قسمت عمده رفتار انسان آموختنی است. زبان و بیان احتیاجات خود، بروز عواطف، کنترل احساسات، معاشرت با همنوعان و رشد قوه ی تفکر از طریق آموختن امکان پذیر است.

بنابراین توجه به یادگیری و لحاظ موضوع مربوط به آن در فعالیت های تربیتی شرط اساسی موفقیت مربیان است(شریعتمداری، 1390، ص314). اصطلاح اختلال یادگیری را اولین بار ساموئل کرک در سال 1963 در انجمنی از والدین که در شهر نیویورک تشکیل شده بود، پیشنهاد کرد(نریمانی و همکاران، 1391، به نقل از شهیم و هارون رشیدی، 1386). این اختلال به طور عمده در کودکان 7تا 10 ساله دیده می شود(کاپلان، سادوک و گرب، 2002 و ترجمه پورافکاری، 1382). با توجه به این که پردازش موسیقی در مغز در مناطقی متفاوت از مناطق درگیر در ادراک سایر اصوات از جمله گفتار، صورت می‌پذیرد امروزه از موسیقی درمانی در توانبخشی ذهنی و جسمی و نیز کمک به رشد دقت شنیداری و بهبود توجه و تمرکز و در نهایت رشد مهارتهای گفتاری استفاده می‌شود. این امر در مورد مبتلایان به اختلال یادگیری بیشتر صدق می‌کند(زاده محمدی، 1384).

 

1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق:

یکی از روش های مفید برای یادگیری مطالب به ویژه برای دانش آموزان، جایگزینی مطالب و مفاهیم جدید به جای اشعار و ترانه های موسیقی است. زمانی که فرد مطالب و اندیشه ها و کلمات را با موسیقی تنظیم و هماهنگ می نماید، ضمن اینکه مناطق مختلفی از مغز فعال می گردند، مطالب  در شاهراه های متفاوت حافظه ذخیره شده و به این ترتیب ، قدرت یادگیری مطالب تقویت می گردد(همان،ص 129).

کودکان مبتلا به اختلال یادگیری کودکانی هستند که دارای الگوهای غیر معقول در درک این جهان می باشند. الگوهای عصب شناختی آنان به نظر می رسد تا اندازه ای از کودکان هم سنشان که این اختلال ها را ندارند، متفاوت می باشند. افراد مبتلا به اختلال یادگیری در نوعی ناکامی تحصیلی و اجتماعی مشترک هستند. آنان آنچه را که دیگران در همان سطح هوشی به انجام می رسانند قادر نیستند انجام دهند(کالاگر و همکاران، 1387). در بروز اختلالات یادگیری عوامل مختلف آموزشی، محیطی، روانشناختی و حتی ژنتیکی دخیل اند و شامل نقایص نورولوژیک (عصب شناختی)، تحصیلی، اجتماعی، عاطفی و سازشی می شوند(نریمانی و همکاران، 1391، به نقل از رومن، 1998). 

در حوزه روانشناسی، موسیقی را همچون زبان های رایج دنیا نوعی زبان دانسته اند که مناطق خاص خود را در مغز دارد و همچون زبان، درک آن نیازمند آموزش است(کیهانی و شریعت پناهی،1387). یک تجربه لذت بخش می تواند بیماران را در برابر شرایط ناامید کننده یا ناخوشایند زندگی تامین و حمایت کند. باتوجه به اینکه بسیاری از دیدگاه ها به تاثیر موسیقی به مثابه یکی از روش های درمان در بهبود عملکرد کودکان دارای اختلال ویژه معتقدند و با نظر به اهمیت موسیقی درمانی، پژوهش حاضر با هدف بررسی این شیوه بر کاهش اختلال یادگیری کودکان  انجام می شود.

 

1-4- اهداف پژوهش:

1-4-1- هدف کلی:

نقش آموزش مبتنی بر موسیقی بر کاهش اختلال یادگیری دانش آموزان پسر پایه سوم ابتدایی شهرستان گیلانغرب در سال 93-92

1-4-2- اهداف فرعی:

1-نقش آموزش مبتنی بر موسیقی بر کاهش اختلال  خواندن دانش آموزان ابتدایی شهرستان گیلانغرب.

2- نقش آموزش مبتنی بر موسیقی بر کاهش اختلال نوشتن دانش آموزان ابتدایی شهرستان گیلانغرب.

3- نقش آموزش مبتنی بر موسیقی برکاهش اختلال ریاضی دانش آموزان  ابتدایی شهرستان گیلانغرب.

4-نقش آموزش مبتنی بر موسیقی بر کاهش اضطراب اجتماعی دانش آموزان ابتدایی شهرستان گیلانغرب.

5-نقش آموزش مبتنی بر موسیقی بر افزایش شناخت اجتماعی دانش آموزان ابتدایی شهرستان گیلانغرب.

 

 1-5- فرضیه‏های تحقیق:

1-آموزش مبتنی بر موسیقی در کاهش اختلالات یادگیری دانش آموزان تاثیر دارد.

2-آموزش مبتنی بر موسیقی در کاهش اختلال خواندن  دانش آموزان تاثیر دارد.

3- آموزش مبتنی بر موسیقی در کاهش اختلال نوشتن دانش آموزان تاثیر دارد.

4- آموزش مبتنی بر موسیقی در کاهش اختلال ریاضی دانش آموزان تاثیر دارد.

5- آموزش مبتنی بر موسیقی در کاهش اضطراب اجتماعی دانش آموزان تاثیر دارد.

6- آموزش مبتنی بر موسیقی در افزایش شناخت اجتماعی دانش آموزان تاثیر دارد.

 

 

 

مقدمه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

فصل اول

1-1- تاریخخه برنا مه ریزی احتیاجات. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1-2- اهداف مطالعاتی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1-3-. حدود مطالعاتی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

فصل دوم

مفاهیم MRP:

2-1- تعریف MRP و جایکاه آن. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2-2- نتیجه کیری از اهداف MRP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2-3-عملکرد MRP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2-3-1- طراحی MPS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

 2-3-2- فهرست مواد اولیه قطعات( BOM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  

2-3-3-  فهرست موجودی انبار . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2-4- دیدکاههای MRP  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2-5- ورودیها و خروجی های MRP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2-6- محاسن و محدویتهای MRP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2-7-عوامل برنامه ریزی مؤثر MRP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2-7-1- فاصله زمانی تحویل. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2-7-2- ذخیره اطمینان در MRP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2-7-3- سیاست سفارشدهی در MRP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

فصل سوم:

ارتباط MRP با MRPII و JIT:

3-1- رابطه MRP و MRPII . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

3-2- توسعه  MRP به MRPII. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

3-3- اصول و اهداف سیستم MRPII. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-4- MRP مدار بسته در سیستمهای MRPII. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-5- بخشهای وظیفه ای MRPII در مقایسه با MRP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-5-1- کنترل سطوح کارکاهی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

3-5-2- مالی و حسابداری. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-5-3- خرید. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-5-4- بازاریابی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-5-5- مهندسی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-5-6- توزیع. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-6- محدودیتهای سیستم MRPII در مقایسه با سیستم MRP. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-7- اجزاء سیستمهای MRPII. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-8-  MRP و  JIT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-8-1- سیستمهای تولید به موقع (just-in-time) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-8-2- سیستمهای MRP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-8-3- سیستم بیاده سازی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-9- ارزیابی عملکردهای مدیریت. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-9-1- مقدمه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-9-2- تقویت کار. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-9-3- TQM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-9-4- JIT TQM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-9-5- WCM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3-9-6- تکنولوژی تولید بهینه شده روش OPT. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

فصل جهارم :

مکانیزمMRP:

4-1- محاسبات MRP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-1-1- الگوریتم -محاسبات MRP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-2-  ساختار چند سطحی عمودی و افقی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-3- تبدیل تقاضای ناخالص به خالص. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-4- انتقال دادن پیش زمان تولید. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-5- نمودار MRP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-5-1- پریود های زمانی Time  Buckets. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-5-2- هماهنگی زمانی. . . . . . . . . . . . .   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                        4-5-3- علامت گذاری پایین ترین سطح BOM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-6- تعیین اندازه دسته های تولیدی(Lot sizing) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-6-1- اندازه دسته ثابت. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-6-2- روش دسته به دسته. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-6-3- روش حداقل هزینه بر واحد. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-6-4-  روش حداقل هزینه کل. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-6-5- بالانس کردن قطعه پریود. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-6-6- روش period order quantity)) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-7- ذخیره احتیاطی و زمان احتیاطی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-8- Firm planned orders. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-9- PEGGING. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-10- MRP در برابر نقطه سفارش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4-11-کنترل تولید با حلقه بسته Closed loop manu facturing control. . . . . . . . . .

4-12- کاربرد MRP در برنامه ریزی تولید. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

فصل بنجم:

5-1- نتیجه کیری وجمع بندی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5-2- تعاریف و اصطلاحات. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5-3- فهرست منابع. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

 

مقدمه

از مسئولیتهای مهم و اساسی در واحدهای صنعتی ، برنامه ریزی و کنترل موجودیها است

فعالیتها گرد آوری شده با عنوان کنترل موجودیها همواره مورد توجه خاص مدیریت ، بخش کنترل مواد و سفارشات و مهندسی صنایع است . سایر واحدهای صنعت نیز با توجه به اهداف و وظایفی که به عهده دارند هر یک به نوعی خاص ، سیستمهای برنامه ریزی و کنترل موجودیهای خود را با نظامها و استراتژی های مناسب هماهنگ کرده .

در این میان وظیفه مسئولین و دست اندارکارن بخش کنترل تولید و موجودیها و مهندسی صنایع و مدیریت مواد و سفارشات آن است که با در نظر گرفتن اهداف و استراتژیهای کل سازمان و ضمن توجه به مجموعه عوامل و شرایط حاکم بر سازمان روشها و سیاستهایی را اتخاذ نموده و به اجرا در آورنده که دراقتصاد کل سازمان اثر مثبت داشته باشد .

درشرایط امروزی صنعت با بهره گرفتن از سیستمهای پیشرفته تر تولید سیستمهای انعطاف پذیر ( FMS ) و تولید به هنگام( JIT ) سعی می شود که سطح موجودی ها را در کارخانه پائین نگهدارند . با این حال هنوز سرمایه درگیر به صورت موجودی در بسیاری از شرکتها و کارخانه های تولید بسیار زیاد می باشد .

علیرغم هزینه های مرتبط با نگهداری موجودیها ، داشتن موجودی در کارخانه امری غیر قابل اجتناب می باشد . مساله مهم این است که هزینه های روبرو شدن با کمبود کالا و مواد اولیه و قطعات یدکی ، مشکلات توقف تولید ، از دست رفتن فرصت فروش کالا وکسر

شهرت سازمان را در برخواهد داشت . در مواردی ممکن است که ضرر و زیان های مورد بالا از هزینه نگهداری موجود بیشتر شود .

هدف اصلی برنامه ریزی تولید موجودی این است که با تجزیه و تحلیل شرایط و هزینه ها ، مناسبترین سیاستهای را برای سفارش و نگهداری موجودی در کارخانه بگیرند .

فعالیتهای برنامه ریزی تولید و کنترل موجودی ، همانگونه که از نامش معلوم است به دو بخش برنامه ریزی تولید و بخش کنترل موجودی قابل تجزیه است در بخش برنامه ریزی تولید ، برنامه ریزی سیاستها و شیوه های مناسب و اقتصادی برای تولید بهتر مشخص می گردد و دربخش کنترل موجودی نقش اجرا کننده و به کار گیرنده و نظارت روی موجودیها می باشد .

امور برنامه ریزی و کنترل موجودیها باید با همکاری و تبادل نظر نزدیک با حسابداری صنعتی ، بخش فروش و بازار یابی ، امور تولید بخش خرید و تدارکات و انبارها و به بررسی شرایط و تدوین سیاستها و نظام تولید و موجودی خود می پردازند.

سیستم برنامه ریزی مواد یک سستم اطلاعاتی برای هماهنگی برنامه های تفضیلی در سیستمهای تولید چند مرحله ای می باشد در این سیستم قطعات و مواد با توجه به محصول نهایی برنامه ریزی می شوند یا به عبارتی وابسته به محصول نهایی می باشند . در سیستم برنامه ریزی مواد ابتدا محصول نهایی را در نظر می گیریم ، سپس آن را به اجراء تشکیل دهنده اش تجزیه می کنیم و آنگاه با توجه به زمان احتیاج به هر یک از مواد و قطعات برنامه ریزی های لازم را انجام می دهیم . این سیستم به ما کمک می کند تا بتوانیم فعالیتهای مربوط به تدارک قطعات و مواد را مشخص و زمان انجام آنها را در طول برنامه تعیین کنیم . در این سیستم اجزاء تشکیل دهنده محصول شناسائی شده میزان هر یک از اجزاء تعیین و طول زمان لازم برای تهیه آنها موعد مقرر مشخص می شود یک سیستم (MRP) اساساً برای پاسخ به این سئوال طراحی می گردد که برای رسیدن به مقاد یر پیش بینی نشده در برنامه سالانه تولید ( MPS ) چه کالایی ، به چه مقدار و در چه زمانی باید خریداری یا ساخته شوند ؟

فصل اول:

 

1-1تاریخچه برنامه ریزی احتیاجات

MRP دراوایل دهه 1960 به عنوان یک رویکرد کامپیوتری به برنامه ریزی تدارک و تولید مواد در آمریکا شکل گرفته و کتاب راهنمای کامل آن در سال 1975 توسط ارلیکی منتشر گردید.
بدون شک تنکیک MRP پیش از جنگ جهانی دوم نیز به صورت دستی و به شکلی تلفیقی در بخش های مختلف اروپا بکار گرفته می شد. با این حال، آنچه که ارلیکی دریافت، این بود که کامپیوتر امکان بکارگیری کلیه جزئیات تکنیک MRP را فراهم ساخته و این امر تکنیک مزبور را در مدیریت موجودی‌های در جریان تولید بسیار اثر بخش می سازد.
طرح اولیه فوق برای بکارگیری کامپیوتری MRP، بر مبنای یک پردازشگر لیست مواد (BOMP) ایجاد گردیده بود. این پردازشگر، برنامه تولیدی اقلام والد را به برنامه تولید یا خرید اقلام جزء تبدیل می نمود. این امر با بسط دادن یا باصطلاح انفجار نیازمندی های محصول بالاترین سطح در طول لیست مواد (BOM)، به منظور تعیین تقاضای قطعات انجام می گرفت. سپس تقاضای ناخالص پیش بینی شده، با موجودی های در دست و سفارشات در طول افق زمانی برنامه ریزی و در هر سطح از BOM مقایسه می گردید. این سیستمها روی کامپیوترهای بزرگ(مین فریم( پیاده شده و در بخش های متمرکز بر برنامه ریزی مواد در شرکت های بزرگ اجرا می گردیدند.
با گذر زمان، نصب این سیستم ها در شرکت های مختلف گسترش یافت و به منظور افزایش دامنه عملکرد این سیستم های نرم افزاری، توابع عملیاتی متعددی به آنها اضافه گردید. از جمله توسعه های صورت گرفته بر روی سیستم اولیه می‌توان به سر برنامه تولید(MPS)، کنترل فعالیت تولید (PAC)، برنامه ریزی سرانگشتی ظرفیت (RCCP)، برنامه ریزی احتیاجات (نیازمندی های) ظرفیت (CRP)، و خرید اشاره نمود.
ترکیب مدول های برنامه ریزی یعنی (CRP,MRP,MPS) و مدول های اجرایی (یعنی PAC و خرید) و نیز ایجاد شرایطی که سیکل برنامه ریزی بتواند از سیکل اجرایی بازخوردهای لازم را دریافت نماید، منجر به نوع کامل تری از MRP گردید که به آن MRP حلقه بسته گویند. با اضافه کردن مدول های مالی خاصی به MRP حلقه بسته و همچنین توسعه سربرنامه تولید به منظور پذیرش وظایف کامل تری به عنوان یک برنامه اصلی یا مرجع و بالاخره امکان پشتیبانی برنامه ریزی بازرگانی از لحاظ جنبه های مالی آن، سیستم کاملی حاصل می‌شود که در واقع رویکردی یکپارچه را برای مدیرتی منابع تولیدی ارائه می دهد. این MRP توسعه یافته، برنامه ریزی منابع تولیدی یا MRP-II نامیده می شود. از سال 1980همچنان که پیاده سازی MRP روی کامپیوترهای کوچکتر و ریزکامپیوترها امکان پذیر می گردید، نصب سیستم های MRPنیز به روند صعودی خود ادامه می داد.
فراگیر شدن MRP ناشی از تلاش و به عبارتی جهادی است که جامعه کنترل تولید و موجودی آمریکا(APICS) در اوایل دهه 1970 به راه انداخت. نقطه تمرکز حرکت فوق در واقع ایجاد این باور بود که MRP یک راه حل مطمئن است، زیرا یک سیستم یکپارچه ارتباطات و پشتیبانی تصمیم گیری است که کلیه فعالیتهای تولیدی- تجاری را پشتیبانی می کند. همچنین بر این نکته تأکید می شد که لازمه موفقیت برنامه های اجرایی MRP، در اصل تعهد مدیریت و آمزوش کلیه نیروهای تولیدی می باشد. به این ترتیب نقش تکنیک های بهینه سازی مبتنی بر تحقیق در عملیات و علم مدیریت به تدریج کمرنگ گردید. آن چه مرتباً تصریح می شد این بود که مسائل واقعی موجود در صنایع، مسائل مرتبط با نظم، آموزش، درک و ارتباطات می باشند(نه مسائل عددی و بهینه سازی). این پیام که توسط APICS مطرح و تبلیغ می شد، از طریق گروه کثیری از مشاوران(که اغلب همچون حواریون آن بودند) در هر گوشه بازگو شده و از طرف صنایع کامپیوتر نیز که مشتاق گسترش کاربرد آن بودند چون پژواکی تکرار می گردید.
از جمله مهمترین عللی که منجر به استفاده گسترده از MRP به عنوان یک تکنیک مدیریت تولید گردید، استفاده آن از قابلیت های کامپیوتر برای ذخیره سازی و دستیابی به حجم بالایی از اطلاعات بود که این امر خود برای اداره هر شرکت ضروری می نمود. به علاوه سیستم MRP به ایجاد هماهنگی میان فعالیت‌های مختلف همانند مهندسی، تولید و مواد در واحد تولیدی کمک می‌کرد. به این ترتیب جذابیت MRP II نه تنها به خاطر نقش آن به عنوان یک پشتیبان تصمیم گیری مدیریت بود، بلکه از آن مهمتر نقش یکپارچه کننده آن در سازمان تولیدی بود که آن را حایز اهمیت می نمود.
امروزه تفکراتی در زمینه چگونگی یکپارچه سازی سیستم هایی از نوع MRP با محیط تولید یکپارچه کامپیوتر(CIM) و کفایت چنین سیستم هایی در مقیاسه با فلسفه های تولیدی جایگزین مانند تولید بموقع(JIT) و تکنیک های انحصاری مانند تکنولوژی تولید بهینه(OPT) چنین سیستم هایی، و نیز شکست های مکرر در دستیابی به مزایای وعده داده شده آنها، سئوالات متعددی در زمینه اثر بخشی MRP مطرح می گردند.

 

 

فهرست مطالب

عنوان                    صفحه

فصل اول: کلیات طرح تحقیق

مقدمه……………………………… 2

بیان مسئله……………………………

اهمیت و ضرورت پژوهش……..

اهداف تحقیق………………………

سؤالات تحقیق…………………….

فرضیه‌های تحقیق…………………

تعریف واژه‌ها و اصطلاحات ….

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

مقدمه………………………………..

مبانی نظری وندالیسم…………….

مفهوم وندالیسم …………………..

تاریخچه و وجه تسمیه واژه وندالیسم …………………………………

اعمال وندالیستی مبین نوعی رفتار جمعی……………………………..

وندالیسم به مفهوم یک آسیب اجتماعی …………………………………

انواع وندالیسم …………………….

تاثیر جنسیت بر وندالیسم ……….

رابطه گروه‌های سنی و وندالیسم

رابطه شرایط محیطی و وندالیسم

بیگانگی و وندالیسم ……………..

وندالیسم در نظریه‌های ناکامی، احساس اجحاف و پرخاشگری…….

پیشینه تحقیق……………………….

فصل سوم: روش تحقیق

روش تحقیق………………………..

جـامعه و نمونه آماری……………

متغیرهای پژوهشی ……………….

ابزار اندازه گیری………………….

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات..

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته‌ها

مقدمه………………………………..

نتایج توصیفی و یک متغیره پژوهش…………………………………..

نتایج استنباطی……………………..

فرضیه های تحقیق………………..

جدول4-1- شاخصهای  نمونه مورد مطالعه

جدول 4-2 : توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سن

نمودار 4-1 : توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سن

 جدول 4-3 : فراوانی رفتارهای وندالیسمی در نمونه مورد مطالعه

جدول 4-4 : توزیع فراوانی متغیر مدیریت مشارکتی

نمودار 4-2 : هیستوگرام متغیر مدیریت مشارکتی

جدول 4-5 : توزیع فراوانی متغیر روابط انسانی کارکنان

نمودار 4-3 : هیستوگرام متغیر روابط انسانی کارکنان

جدول4-6 : توزیع فراوانی متغیر نظارت و کنترل محیطی

نمودار 4-4 : هیستوگرام متغیر  نظارت و کنترل محیطی

جدول 4-7 : توزیع فراوانی متغیر امکانات محیط آموزشی

نمودار 4-5 : هیستوگرام متغیر امکانات محیط آموزشی

جدول 4-8 : آمار توصیفی تأثیر مدیریت مشارکتی و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه

نمودار 4-6: آمار توصیفی تأثیر مدیریت مشارکتی و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه

جدول 4-9 : آزمون t بدست آمده برای بررسی رابطه بین تأثیر مدیریت مشارکتی و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه

جدول 4-9 : ضریب همبستگی بین روابط انسانی کارکنان و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه

 

جدول 4-10 : ضریب همبستگی بین نوع نظارت (کنترل محیطی) و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه

جدول 4-11 : آمار توصیفی تأثیر امکانات محیط آموزشی و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه

نمودار 4-7 : آمار توصیفی تأثیر امکانات محیط آموزشی و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه

جدول 4-12 : آزمون t بدست آمده برای بررسی رابطه بین تأثیر امکانات محیط آموزشی و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه

جدول 4-12 : ضریب همبستگی بین تراکم محیطی و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه

 

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات

مقدمه………………………………..

نتیجه گیری کلی………………….

پیشنهادها…………………………….

منابع مورد استفاده

منابع فارسی…………………………

منابع انگلیسی………………………

 

مقدمه

در همه شهرهای بزرگ همه روزه ما شاهد ویرانگری تعمدی و رفتارهای غیرمسئولانه و ضداجتماعی وندال هایی هستیم که عمداً کمر به تخریب و نابودی هر آنچه زیباست و هر آنچه متعلق به همگان است بسته‌اند. نقاشی‌های به نمایش درآمده در گالری‌ها، آثار باستانی و عتیقه‌های موجود در موزه‌ها، ابنیه تاریخی و اماکن مذهبی، مجسمه‌های نصب شده در میادین، پارک‌ها و اماکن عمومی، منازل خالی از سکنه، پارک‌ها و فضاهای سبز عمومی، چراغهای معابر، صندلیهای اتوبوس و مترو، کتابهای کتابخانه‌ها، تلفن‌های عمومی و دهها موضوع مورد تخریب دیگر از جمله موضوعاتی هستند که در اثر وندالیسم متحمل خسارات و صدمات گردیده و مورد تخریب قرار می‌گیرند (تامپسون، 2004: 12).

 امروزه در بسیاری از شهرهای بزرگ وندالیسم بصورت یک مشکل اجتماعی حاد مطرح است که نه تنها سلامتی و امنیت جامعه را به مخاطره می اندازد، بلکه هزینه های مالی گزافی را تحمیل مالیات دهندگان و ساکنین این شهرها می کند. برخلاف بسیاری از جرائم و انحرافات، آثار وندالیسم مشهود و پیداست. به زعم هوبر (1991) و ویلکینسن (1995) عصیان روزافزون انسان، علی الخصوص نسل جوان، در برابر تحمیلات اجتماعی و نیروهای قاهر و سرکوبگر بیرونی نه تنها مبین احساس اجحاف و درماندگی  آنها بلکه گویای خشم و پرخاشگری آنان در اثر احساس اجحاف و درماندگی است. از این رو وندالیسم مرضی نوظهور و مدرن در جامعه جدید است که عکس العملی است خصمانه و واکنشی است کینه توزانه به برخی از صور فشارها، تحمیلات ناملایمات، حرمان ها و اجحافات بیرونی و اجتماعی (سیف، 1383: 61).

 در متون جامعه شناسی انحرافات  و آسیب شناسی اجتماعی، وندالیسم کراراً به مفهوم داشتن نوعی روحیه بیمارگونه به کار رفته که مبین تمایل به تخریب آگاهانه، ارادی و خودخواسته  اموال، تأسیسات و متعلقات عمومی است (ویلکینسن، 1995؛ کلارک  1991 به نقل از سیف، 1383).

تحقیق حاضر می‌کوشد با کمک مباحث نظری و اطلاعات تجربی به دست آمده از تحقیق به بررسی علل پدیده و ندالیسم در بین دانش آموزان بپردازد. در ادامه بحث پیرامون ویژگیهای افراد نوجوان متمایل به ناهنجاری در این راستا با کاربرد روش پیمایش سعی شده است که اطلاعات مورد نیاز با توجه به اهداف و فرضیه‌های تحقیق جمع‌ آوری شود (ساعتچی، 1374: 27).

 

بیان مسئله

در طبقه بندی انواع جرائم، خصوصاً در سنخ شناسی  صور انحرافات و بزهکاریهای اجتماعی، اغلب صاحب نظران و محققان وندالیسم را به مثابه جنایتی خرد و از انواع بزهکاریهای نوجوانان  به شمار آورده‌اند (مییرو کلینارد  1986؛ ژانورن 1963 به نقل از شعاری نژاد، 1373: 30).

در شرایطی که همبستگی متقابل فرد و جامعه از میان برود و فرد نتواند به کمک مکانیزم ها و ابزار هایی که جامعه در اختیارش قرار می دهد به اهدافش دست یابد در نتیجه از راهای دیگری که خلاف است سعی میکند به آن اهداف برسد در نتیجه می گوییم که فردنابهنجار شد و وقتی این حالت به صورت عام در جامعه شیوع پیدا می کند می گوییم جامعه دچار آنومی یا نا بسامانی شد و به عبارتی با از بین رفتن ارزشها و هنجار یا ضعیف شدن هنجار ها و ارزشها اعضای جامعه دیگر ارزشها و اهداف مشترکی را قبول ندارند (شعاری نژاد، 1373: 31).

به نظر مرتون: «بی هنجاری هنگامی به وقوع می پیوندد که فرد قادر نباشد با وسائلی که جامعه مشخص کرده به اهداف خود دست یابد و عکس العمل طبیعی این وضعیت روی آوردن به این انحراف است» (احمدی، 1380: 12).

نابهنجاری ها در قالبهای مختلفی در جامعه ظهور پیدا می کنند مانند سرقت ،اعتیاد،فرار از خانه،فحشا… که ناشی از طلاق، اختلافات والدین،ستیز خانوادگی و … . یکی از این نابهنجاری‌ها گرایش جوانان به تخریب می باشد که تخریب در نوع خود می تواند شامل تخریب اموال عمومی، فضای سبز، جاده ها، دیوارها و … باشد. که چنین فردی را در اصطلاح جامعه شناسان وندال می‌گویند و کسی که گرایش به این گونه تخریب‌ها دارد را وندالیسم نامیده می‌شود. تخریب اموال عمومی از سوی جوانان و نو جوانان دارای عواض و پیامدهای مادی و معنوی می‌باشد. اما در نگاه دقیق تر به این قضیه می‌توان ابعاد عوارض انسانی را بسیار فراتر دید لذا با توجه به اینکه اکنون به دفعات شاهد تخریب اموال عمومی مانند کیوسک‌های تلفن، اتوبوس‌ها، کندن جاده‌ها، خراب کردن دیوارها، شکستن شیشه‌های مغازه‌ها و به هم ریختن ورزشگاه ها از سوی جوانان و نوجوا نان بوده‌ایم لذا در این پژ وهش، بیشتر به د نبال علل و عوامل رخ دا دن چنین رفتارهای نا بهنجارانه از سوی جوانان بودیم. تلاش ما در این تحقیق بر این بود که با دیدگاهی علمی به بررسی پدیده وندالیسم در بین دانش آموزان بپردازیم که در قسمت نتایج و جمع‌بندی به آن اشار ه می‌شو د (ضابطی، 1385: 35).

برخی تحقیقات اشاره به حضور وندان‌ها در گروه های بزهکار نموده و معتقدند که فشار گروهی و اهداف گروهی در بروز رفتار مجرمانه دخیل و مؤثراند. بعبارت دیگر وندان ها غالباً بطور جمعی به تخریب اموال عمومی دست می زنند. از این رو مقاصد گروهی و نه فردی در پس چنین رفتاری نهفته و پنهان است (ضابطی، 1385: 35).

 در مباحث آسیب شناسی عامل یادگیری رفتار بزهکارانه از سوی بسیاری از صاحب نظران انحرافات اجتماعی و آسیب شناسان گوشزد شده است. برخی تحقیقات نشان داده اند که وندالیسم همچون بسیاری از رفتارهای مجرمانه و بزهکارانه در خرده فرهنگهای بزهکار بوجودآمده، منتقل شده و آموخته می‌شود. (ضابطی، 1385: 36)

 وید  (1984) معتقد است که وندالیسم با عنایت به مفهوم، تعریف، انگیزش‌ها و انگاره‌ها  بر انواع اکتسابی، شیوه‌ای بدخواهانه، بازی  و تفنن و کینه جویانه یا انتفاعی شمول دارد. مع الوصف اغلب تحقیقات مبین ترکیبی از صور فوق بوده‌اند.  این خود نه تنها نیاز به پارادایم‌ها و رویکردهای جدیدی را در مطالعه وندالیسم مطرح ساخته است بلکه بر استفاده از یک رویکرد التقاطی و ترکیبی  تأکید می کند (ضابطی، 1385: 37).

 

ضرورت و اهمیت تحقیق

آمارهای ترخیص شده حکایت از وسعت، شدت، دامنه، تعدد و تنوع وندالیسم در بخشهای خدمات، محیط ریست، آموزش، بهداشت، تفریحات و نظایر آن و نیز سنگینی خسارات وارده و هزینه‌های تعویض و تعمیر وسایل و اشیای (تخریب شده دارد (کلارک، 1991؛ هوبر، 1991 به نقل از اسلامی، 1389:‌ 12).

در تبیین‌های جامعه شناختی همواره به رفتارهای همراه با خشونت اهمیت فراوانی داده شد است و از آنجائیکه وندالیسم نوعی از انحرافات اجتماعی محسوب می شود نمود آن در مدارس و مراکز آموزشی قابل توجه می‌باشد. خسارتهای ناشی از وندالیسم در اغلب کشورها حائز اهمیت است، بودجه‌های دولتی زیادی سالانه صرف ترمیم وسایل و اشیاء تخریب شده (میز و صندلیهای شکسته شده و … ) توسط وندالها می‌شود. به هر ترتیب هرچه تخریبکارها رفتارهای ویرانگرانه بیشتری در مدارس داشته باشند به همان اندازه مرکز آموزشی و مدرسه می بایست از هزینه‌های آموزشی دیگر کاسته و از سرانه آموزشی مبلغی را برای ترمیم میز و صندلیهای شکسته شده و … نماید. در این بررسی نیز سعی شده تا به برخی از نکات ضرورتهای مطالعه رفتارهای وندالیستی پرداخته شود که مهمترین آنها عبارتند از: کنترل رفتارهای تخریبگرانه در محیط آموزشی و جلوگیری از رسوخ و سرایت گسترده آن به بطن جامعه؛ کاهش تاثیرات این نوع رفتارها در بروز شکاف اخلاقی در میان دانش آموزان مدارس؛ کاهش هزینه‌های مدارس جهت ترمیم و بازسازی ابزارهای آسیب دیده مدرسه و تخصیص اینگونه بودجه‌ها جهت کیفی سازی برنامه‌های آموزشی؛ توجه و تعدیل بحران اخلاقی ناشی از دست نوشته ها و خطوط مبتذلی که توسط وندالها بوجود می‌آید؛ کنترل آسیب های اجتماعی که،ممکن است به دیگر دانش آموزانی که رفتارهای وندالیستی ندارند انتقال یابد؛ و همچنین از اهمیت‌های مهم دیگر،ایجاد حس مشارکت و مالکیت اموال عمومی در دانش آموزان جهت حفظ مناسب اموال مرکز آموزشی یا مدرسه است (اسلامی، 1389: 13).

لازم به ذکر است که در باب موضوع وندالیسم هنوز پژوهشهای گسترده‌ای صورت نگرفته (محسنی تبریزی، 1382: 18) و اینکه در استان نیز طرحی به این عنوان از سوی هیچ ارگان و سازمانی پیشنهاد نگردیده در نتیجه آموزش و پرورش استان می‌تواند پیش قدم در اجرای این طرح گردد تا مأخذی برای طرحهای آتی دیگر ارگانها شود.

 

اهداف تحقیق:

با توجه به وسعت و گسترده بودن رفتارهای تخریبکارانه، اهداف پژوهش را به دو دسته کلی و جزئی قابل تقسیم است.

هدف کلی : علل مؤثر بر بروز رفتارهای وندالیسمی در بین دانش آموزان مدرسه راهنمایی شهید مولود بهزادی دیزج ارومیه در سال تحصیلی 91-90

اهداف جزئی:

1) تعیین رابطه مدیریت مشارکتی و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه

2) بررسی رابطه بین روابط انسانی کارکنان و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه

3) تعیین رابطه بین نوع نظارت(کنترل محیطی) و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه

4) تعیین رابطه بین امکانات محیط آموزشی و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه

5) تعیین رابطه بین تراکم محیطی و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه

 

سوالات تحقیق

1-  آیا بین مدیریت مشارکتی و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه رابطه وجود دارد؟

2- آیا بین روابط انسانی کارکنان و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه رابطه وجود دارد؟

3- آیا بین نوع نظارت(کنترل محیطی) و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه رابطه وجود دارد؟

4- آیا بین امکانات محیط آموزشی و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه رابطه وجود دارد.

5- آیا بین تراکم محیطی و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه رابطه وجود دارد؟

 

فرضیه‌های تحقیق

1- بین مدیریت مشارکتی و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه رابطه وجود دارد.

2- بین روابط انسانی کارکنان و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه رابطه وجود دارد.

3- بین نوع نظارت(کنترل محیطی) و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه رابطه وجود دارد.

4- بین امکانات محیط آموزشی و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه رابطه وجود دارد.

5- بین تراکم محیطی و گرایش دانش آموزان به رفتارهای تخریبگرانه رابطه وجود دارد.

 

پایان نامه رابطه بین باورهای مذهبی و بحران هویت با سبک های هویت در نوجوانان دختر