1-3-اهمیت و ضرورت پژوهش… 8

1-4-پیشینۀ پژوهش… 11

1-4-1- پیشینۀداخلی.. 11

1-4-2- پیشینۀخارجی.. 12

1-5-هدف پژوهش… 13

1-5-1-اهداف جزیی: 13

1-6-سؤال­های پژوهش… 14

1-7-تعاریف واصطلاحات… 14

           فصل دوم: مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش

2-1-معنویت… 18

2-2-الف. باورالهی (ایمان به خدا) 22

2-3-معنای لغوی ایمان. 24

2-4-تعریف ایمان. 24

2-5-نظریه ها راجع به ایمان به خدا 25

2-6-روش های اثبات خداوند. 25

2-7-روش های استدلال نظری.. 26

2-8-ارکان ایمان به خدا 28

2-9-مراتب ایمان به خدا 28

2-10-آثار متعدد ایمان به خدادر زندگی فردی و اجتماعی.. 32

2-11-ب. معنای زندگی.. 34

2-12-دیدگاه های مرتبط دربارۀمعنای زندگی.. 37

2-13-معنادرمانی (لوگوتراپی) 38

2-14-ویکتور فرانکل.. 38

2-15-معنادرمانی.. 39

2-16-دیگر پژوهشهاو معنای زندگی.. 40

2-17-ارتباط بین زندگی معنادار و شادی.. 41

2-18-معنای زندگی در نگاه امیرالمؤمنین علی (ع) 43

2-19-تعریف ذهن آگاهی و عناصرآن. 46

2-20-نگاهی اجمالی به ذهن آگاهی.. 47

2-21-جان کابلات زین و ذهن آگاهی.. 47

2-22-پژوهشهایی دربارۀ ذهن آگاهی وسودمندی های آن. 51

2-23-د. احساس امنیت (آرامش) 52

2-24-انواع احساس امنیت یاآرامش… 54

2-25-عوامل آرامش آفرین.. 55

فصل سوم:روش شناسی پژوهش

3-1- طرح پژوهش… 58

3-2- جامعۀ هدف شیوۀ انتخاب مشارکت­کنندگان پژوهش… 60

3-3-روش تحلیل داده های مصاحبه. 64

3-4-اعتباریابی.. 65

3-5-برخی ملاحظات روش شناختی.. 69

4-5 ملاحظات اخلاقی پژوهش                            

 

فصل چهارم: تحلیل و تفسیر یافته های پژوهش

4-1-فهم ساده ………….. 71

4-2-تحلیل مضمون. 72

4-2-1-مضمون 1: ارتباط با خدا 74

4-2-1-1-زیرمضمون 1: چیستی خدا 74

4-2-1-2-زیرمضمون 2: نحوۀپذیرش خدا 77

4-2-1-3-زیرمضمون 3: عشق ورزی به خداوند. 79

4-2-1-4-زیرمضمون 4: عشق ورزی یا محبت خداوند به بندگان. 81

4-2-2-مضمون 2: درجستجوی تحول ومعنای زندگی.. 84

4-2-2-1-زیرمضمون 1: چیستی تغییر. 84

4-2-2-2-زیرمضمون 2: ایجاد تحول درخویشتن و با معنی دیدن. 87

4-2-2-3-زیرمضمون 3 : ایجاد تحول ومعنابخشی به زندگی.. 91

4-2-3-مضمون 3: ارتباط بادیگران. 95

4-2-3-1-زیرمضمون 1: چیستی درک متقابل.. 95

4-2-3-2-زیرمضمون 2: چگونگی امداد و کمک به همنوع. 97

4-2-3-3-زیرمضمون 3: شیوۀ برخورد با افراد در لحظات دشوار زندگی) 99

4-2-4-مضمون4: احساس امنیت خاطر. 103

4-2-4-1-زیرمضمون 1: چیستی آرامش… 103

4-2-4-2-زیرمضمون 2: راه های کسب آرامش پایدار. 108

4-3-درک جامع. 113

             فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1-الف. بحث کلی.. 115

5-2-نتایج سؤال های بعدایمان به خدا 119

5-3- نتایج سؤال های بعد جستجوی معنا 120

5-4- نتایج سؤال های بعد ذهن آگاهی.. 122

5-5- نتایج سؤال های بعدآرامش واحساس امنیت… 123

5-6- محدودیتهای پژوهش… 125

5-7- پیشنهادات پژوهش… 125

                     فهرست منابع

الف) منابع فارسی.. 130

ب) منابع لاتین.. 136

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

 

نام خانوادگی: نامداری نیا                                                               نام: محمد

عنوان پایان نامه : بررسی تجربۀ معنوی دانش آموزان مقطع متوسطۀ اول شهر امیدیه

استاد راهنما: دکتر سید جلال هاشمی          استاد مشاور: دکتر مسعود صفایی مقدم

درجه تحصیلی: کارشناسی ارشد                  رشته: علوم تربیتی                        گرایش: تاریخ وفلسفۀ آموزش و پرورش

دانشگاه محل تحصیل: شهیدچمران اهواز                                         دانشکده: علوم تربیتی و روانشناسی

واژه­ های کلیدی:معنویت، تجربه معنوی، دانش آموزان، پدیدارشناسی هرمنوتیک، پل ریکور.

چکیده   با توجه به اینکه انسان امروز علاقمندی و نیاز خود را به ظواهر دنیا و مسائل مادی بیشتر می داند و از بعد بنیادین واصلی خود یعنی روح و معنا فاصله گرفته است، پرداختن به معنویات شاید یادآوری و تداعی بُعد از یاد رفتۀ وجود آدمی باشد. آموختن و پروراندن بسیاری از قوا و ظرفیت­های انسان از دوران کودکی، نقشی تعیین کننده در سنین بالاتر دارد. آموزشهای معنویت گرا در دوران کودکی بیشتر جنبۀ ایجاد آمادگی در کودکان برای درک لذات معنوی در دوران نوجوانی و بزرگسالی را دارد. هدف این مطالعۀ پدیدارشناختی کشف، معنایابی و تفسیر تجربۀ معنویت دانش آموزان سنین 12و13 سالۀ شهر امیدیه بود. یک نمونۀ هدفمند 25 نفری از دانش آموزان پسر پایه های هفتم و هشتم برای اجرای مصاحبۀ نیمه ساختمند عمیق انتخاب شدند. در این مطالعۀ کیفی، از چارچوب روش شناختی پدیدارشناسی هرمنوتیک مُلهم از رویکرد فلسفی (هرمنوتیکی و تفسیری) پُل ریکور برای تحلیل متون مکتوب شدۀ مصاحبه ها استفاده شد. روش تحلیل سه مرحله ای ریکور شامل خواندن ساده و صورت بندی فهم اولیه از متن، تحلیل ساختاری یا تحلیل مضمون و تدوین فهم جامع از متن مصاحبه هاست. تفسیر و کندوکاو در متن مصاحبه ها، منجر به کشف چهار مضمون اصلی و دوازده مضمون فرعی از تجربۀ معنوی در دانش آموزان شد، شامل: ارتباط با خدا، در جستجوی معنا و تحول در زندگی بودن، ارتباط با دیگران و احساس امنیت خاطر. از نظر مشارکت کنندگان، تجربۀ معنوی شبیه دین مداری، تجربۀ زندگی دینی و  رعایت اخلاقیات و اخلاق مندی است که اینها نشان از بافت فرهنگی آنان نیز دارد.

 

 

 

پ

 

 

فصل اول   کلیات طرح پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1-مقدمه

اینکه انسان دارای روحانیتی است که از دیرباز افکار بشر را به خود معطوف کرده است و وجودی است مرکب، واقعیتی غیر قابل تردید است که مورد

 تأیید ادیان، دانشمندان، روانشناسان و اکثر فلسفه هاست. از جهت روح، انسان گوهری است ملکوتی ومتعالی که دست بر آسمان و به عالمی روحانی توجه و اتصال دارد، آن عالم روحانی که از ناحیه ی جنت ذات الهی و موطن فیضان نور وجود ربانی است (ملاصدرا، 1050، نقل از برزگرشانی، 1386: 22). مولوی در بیان مراتب وجودی انسان برهمین باوراست:

جسم ظاهر، روح مخفی آمده است

                   جسم همچون آستین، جان همچو دست

این درحالی است که مادیون از جمله ژان پل سارتر تمامی مظاهر حیات از جمله انسان را وجود مادی محض تلقی می کنند (برزگرشانی، 1386: 21). جهانی که امروزه پیش روی ماست جهانی است که مقولاتی مانند دانش، تخصص، محسوسات ونهایتا ماده را می پسندد و خوش آیند اوست. گرایش و رغبت انسان امروز بیشتر حول محور لذتهای مادی و محسوس می چرخد تا لذات معنوی. میل به معنویت یا معنویت گرایی گمشده ای است که انسان جستجوگر امروز باید به دنبال این معجون حیات­بخش بگردد و از دیوار محسوسات و ماده بالاتر رود تا بتواند به عنوان یک آفریده ی برتر خود را از سایر موجودات متمایز کند.

به راستی آیا در درون آدمی گرایشهایی وجود ندارد که با طبیعت مادی او ناسازگار باشد؟ گرایشهای معنوی مانند خیرخواهی، جمال و زیبایی وپرستش (مطهری، 1369، به نقل از برزگرشانی، 1386: 21). در حالی­که یکی از دغدغه های بشر، معنویت و میل به آن بوده است ولی تفکر درباره ی کشف دوباره ی این بعد از یاد رفته، خود جریانی است تازه که به آن نهضت معنویت گرایی گفته می شود که شاید بتواند روح خفته آدمی را بیدار کند و فلسفه و حکمت را به بار آورد (صفایی مقدم، 1389: 88).

کودکان که سرشتی پاک همچون آیینه دارند چنانچه در پرتو تربیت و راهنمایی­های صحیح و منطقی قرار بگیرند می توانند زمینۀ مساعدی را برای چشیدن لذات معنوی در بزرگسالی مهیا کنند. امروزه باور بر این است که بین برخی رفتارهای نابهنجار کودکان با کمبود معنویت ارتباط و تناسب وجود دارد (مالویا[1]، 2011: 51). معنویت نگاه کلیشه ای و سطحی دانش آموز را نسبت به مسائل مختلف و متنوع تغییر می دهد و باعث می شود که کودک با نگاهی چند بعدی عمیقاً مسائل را بررسی کند (جین[2]، 2008: 39). میل به این مسئله ی حیاتی در جریان دشوار زندگی و بالاتررفتن از حس به فراحس و متافیزیک، او را در خودشناسی و مقابله با استرس ها و کشمکش­ها قوی می کند و مهم تر اینکه باعث می شود کودکان نه تنها شرایط پذیر نباشند بلکه شرایط ساز هم بشوند (مالویا، 2011: 52). یک ضرب المثل قدیمی می گوید: « به سگ پیر نمی توان حقه های جدید یاد داد»، شاید این گفته به این معنا باشد که هر آموزشی حتی از نوع معنوی را باید از همان طفولیت آغاز کرد (همان).

بشر امروز برخلاف ظاهری معنویت ستیز، تشنه و عطشان پاکی و خلوص و آن حالت متعالی معنوی است و همواره به دنبال نیمه ی خالی خود می گردد تا حس غریب و دردناک از خود بیگانگی را از خویشتن براند. این بحران معنوی که غبار بر قلب انسان مدرن نشانده است، ضرورت و اهمیت ایجاد تمایل کودکان به امور معنوی و روحانی را آشکارتر کرده است.

 

1-2-بیان مسئله

تاکنون تعریف جامع و دقیقی از معنویت ارائه نشده است. برخی براین باورند که این واژه ی مهجور، چنان گستردگی معنایی دارد و دایره ی شمول وسیعی در آن دیده می شود که ارائه ی هر تعریفی دارای نقص وضعف است (صفایی مقدم، 1389: 90). واژه ی معادل spirituality  در روحانیت، یا  معنویت، و معنویت گرایی است که از واژۀ «روح» یا «معنا» مشتق می شود. در هر دو مورد خود واژه ­ها به طور ضمنی بر باطن یا درون دلالت دارند (نصر، 1389: 17).

برداشتهای مختلف از مفهوم معنویت و اختلافات موجود بر سر آن باعث شده است که برخی توصیه به حذف آنرا از فرهنگ لغت داشته باشند (اوریلی[3]، 1993، به نقل از صفایی مقدم، 1389: 91). اینکه چرا این واژه معنایی یکسان در نزد همگان ندارد خود جای تأمل دارد. در این میان برخی بدون توجه به ابهامات به بیان تعاریفی درخور از معنویت پرداختند.

معنویت جستجوی مداوم معنی و مقصود در زندگی، ادراکی از ژرفای زندگی و یک نظام اعتقادی فردی است (می­یر[4]، 1990، به نقل از مالویا، 2011: 52). تپر (2003) براین باوراست که معنویت آن حد و مرزی است که فرد انگیزه و شوق پیدا می کند تا معانی مقدس و هدف از هستی و بودن را بیابد (به نقل از مالویا، 2011: 52). شاید بتوان گفت انسان منهای معنویت و معنویت گرایی نابینایی است که همواره در معرض سقوط است (همان: 53). زندگی معنوی لزوماً به معنای وابستگی به یکی از ادیان نهادینه نیست، بلکه به معنای بینش و نگرشی به عالم و آدم است که شادی و امیدواری را برای بشر به ارمغان می آورد (ملکیان، 1384: 376، به نقل از مروتی، 1392: 9). با استناد به دیدگاه محققان اسلامی، می توان منظور از معنویت را اینگونه بیان کرد:

ارتباط با وجود متعالی، باور به غیب، باور به رشد و بالندگی انسان در راستای گذشتن از پیچ و خم­های زندگی و تنظیم زندگی شخصی بر مبنای ارتباط با وجود متعالی و درک حضور دائمی وجود متعالی در هستی معنادار، سازمان یافته و جهت دار الوهی.

حمیدیه (1387) براین باوراست که معنویت گرایی جدید در جهان از سه دیدگاه قابل بحث است: جهانی شدن، شرقی شدن، سکولاریسم. در سکولاریسم از مفهوم پلورالیسم مدرن سخن به میان می آید (برگر[5] و هانتینگتون، 1384)؛ که لازمه ی آن دست کشیدن ادیان و مذاهب کلاسیک از انحصار حقیقت است که این خود سبب نسبی شدن ادیان نیز می شود (حمیدیه، 1387).

همان­گونه که در ارائه ی تعریف معنویت اختلاف نظر وجود دارد، در زمینۀ ابعاد آن نیز نظری واحد دیده نمی­ شود. برخی معتقدند معنویت ساختاری تک بعدی است (کوینگ، پارکرسون[6]، 1997) در حالی­که عده ای بر این باورند که باید آن­را چند بعدی دانست. با سینگ[7] (2006) بیست و چهار بعد را برای معنویت و مذهب تعریف می کند. تابین هارت[8] (2003) شش بعد برای آن در نظر دارد که عبارتنداز: معنی وحقیقت، خلاقیت، مواجهه با جهان، امید، هوش و مذهب و فرهنگ. جوچن هاردت[9]، سونجا اسکولز[10]، کارولاژاندر[11]، گرهیلدبکر[12] و مالگوزاتا دراگان[13] (2011) به طور کلی چهار بعد بنیادین را برای معنویت در نظر گرفته اند که عبارتند از: ایمان به خدا (باورالهی)، جستجوی معنا، توجه همه جانبه (ذهن آگاهی) و احساس امنیت.

آنها ابعاد معنویت را اینگونه تعریف کردند: «باورالهی» همان ایمان و اعتماد به خداوند است که راهگشای آدمی و اساس تصمیم گیری های اوست و محرک احساس عشق به آفریدگار و رفاقت با اوست. در بُعد «در جستجوی معنی» اساساً به دنبال معنای زندگانی، رسیدن به یک هماهنگی و انسجام در جهان و داشتن چشم انداز و افق تازه در زندگی هستیم که نتیجه اش گشودگی فکر و شرح صدر است. به برخورد آگاهانه با دیگران و محیط پیرامون و یاری رساندن به دیگر افراد و همدلی با آنها، «آگاهی و توجه» همه جانبه گفته می شود. نهایتاً هر گاه فردی احساس صلح با خویشتن کند و زندگی را پر از شادی و در معیت حق ببیند و جهان هستی را پر از صمیمیت و دوستی و عشق بداند «احساس اطمینان و امنیت» می کند.

امروزه بحث تربیت معنوی که تربیت دینی راهم دربر می گیرد از مهم­ترین و بنیادی ترین مسائل مورد نیاز خانواده و جامعه است (حسین زاده، 1387: 1). تربیت معنوی امری است فطری که باید از قوه به فعل برسد و شامل پرورش اراده و ایمان، فضیلت­های اخلاقی و همچنین عواطف در کودک است که تربیت دینی را نیز شامل می شود (همان: 5).

تا چند دهه ی پیش کمتر کسی بین معنویت و دین تمایز قائل بود. این در حالی­ است که امروزه، افراد با نگاهی عمیق­تر این تمایز را می پذیرند (صفایی مقدم، 1389: 91) و در محافل علمی- دانشگاهی و سخنرانی­ها مورد بحث و بررسی قرار می­گیرد. تداعی شدن دین و معنویت، قرابت و مرتبط بودن این دو مقوله را نشان می­دهد، ولی هرگز به این معنی نیست که متدین بودن لازمه ی معنوی بودن است بلکه معنویت مفهومی وسیعتر وگسترده تر از مفهوم دین است (همان: 91). برخی براین باورند که اگرچه معنویت لزوماً دربردارنده ی مذهب نیست اما مفاهیم اساسی یک ذهن معنی گرا مانند ادراک، آگاهی و توجه و صلح در متن اکثریت ادیان جهان نهفته است در واق معنویت لزوماً به این معنی نیست که از یک دسته آداب مذهبی پیروی کنیم بلکه معنویت یک خودباوری است که هدف و مقصودی بالاتر از خود دارد (مالویا، 2011: 53).

ممکن است کسی در سطح بالایی از معنویت باشد بدون اینکه در مناسک و مراسم مذهبی ذره ای فعالیت کند و برعکس فردی مقید و مذهبی باشد ولی هیچ­گونه اتصالی به معنویت وجهان معنا نداشته باشد (همان). دین انجام یک دسته تعالیم، اصول و دستورالعمل­های اخلاقی- اجتماعی خاص است که توسط گروه یا فرقه ای هدایت می شود درحالی­که معنویت توجه به باطن و درون دارد که با هیچ وسیله ای قابل سنجش واندازه گیری نیست از این رو سوبژکتیواست (همان). مزلو[14] (1976) عقیده دارد ارزشهای معنوی در انحصار ادیان قرار ندارند بلکه مسئولیتی همگانی اند که بر دوش همه ی افراد بشر است. البته هنوز کسانی وجود دارند که بین دین و معنویت جدایی نمی بینند. مگی[15] (2011، به نقل از مالویا، 2006) بر همین باور است. او معتقداست کسانی­که به سمت و سوی معنویت جدید روی آورده اند از لوای دین نهادینه بیرون آمده اند و از این­ روست که خود را معنوی اما غیردینی توصیف می کنند.

در سال­های اخیر در حوزه ی تعلیم و تربیت علاقه مندی­های زیادی در زمینۀ معنا، هدف و مقصود زندگی در افراد ایجاد شده است. بررسی­ها نشان می دهد که معنویت و تمایل به آن یعنی معنویت گرایی و به کار بستن آن بر تمامی شئون زندگی افراد چتر خود را گسترانیده است. هریس (1997، به نقل از مالویا، 2011: 54) نشان داد که معنویت تا چه اندازه می تواند به افراد کمک کند که خود را ارزیابی کنند و رفتارشان را زیر نظر بگیرند. لیندهلم[16] (2006، به نقل از همان) به این نتیجه رسید که افراد با تمایلات بالا به معنویت، در زندگی شخصی و حرفه ای خود وحدت، هماهنگی و انسجام همه جانبۀ بیشتری دارند. این اثربخشی همه جانبه­ی معنویت خود می ­تواند از نتایج تحقیق باشد.

پژوهش حاضر می­کوشد به این مسئله بپردازد که دانش آموزن و کودکان چگونه معنویت و معنوی بودن را تجربه می­ کنند. این مطالعه ی حاضر می کوشد تا از طریق روشن ساختن معنای معنویت و معنوی بودن، به گونه ای که در روایت های دانش آموزن و کودکان آشکار می گردد، توجه را به این پدیده جلب نماید. شناخت و دستیابی به ساختار تجربه معنویت در کودکان و دانش آموزان به ما کمک می­ کند تا بتوانیم با آگاهی بیشتری، فعالیت های تربیتی مولد معنویت و آموزش معنویت و تقویت آن را در میان دانش آموزان پیگیری نماییم. نکته کلیدی این است که اگر بخواهیم معنویت را در زندگی کودکان وارد سازیم و آنرا بهبود و ارتقا ببخشیم، لازم است بدانیم که آنان معنویتو معنوی بودن را چگونه تجربه و در زندگی روزمره خود بازنمایی می کنند. این دانش و آگاهی، دستمایه ای برای شروع کار خواهد بود. بنابراین پژوهش حاضر می­کوشد تا در نمونه ای از دانش آموزان مشارکت کننده در یک مطالعه پدیدارشناختی هرمنوتیک، مؤلفه­ ها و ساختار کلی تجربه آنان از معنویت و معنوی بودن را شناسایی و تبیین نماید. همان گونه که در صورت اهداف و سؤال­های پژوهش هویداست، در این پژوهش الگوی چهار بعدی جوچن هاردت و همکاران (2011) از معنویت در نظر گرفته شده اند.

یک مطالعه پدیدارشناسانه هرمنوتیک در دو گام کلی و چندین گام جزیی انجام می شود. به طور اجمال، در گام نخست در یک بررسی پدیدارشناسانه، با مشارکت کنندگان- که با دقت و با رعایت شرایطی برگزیده می شوند- پیرامون نحوۀ تجربۀ معنوی بودن گفتگو صورت می گیرد و سعی می شود تمامی نکاتی که بیان می­گردد ثبت و ضبط شود. در قسمت دوم و در تحلیلی هرمنوتیکی، متن مصاحبه و گفتگو که پیاده سازی و مکتوب شده است، به منظور شناسایی مؤلفه های مشترک بنیادین معنویت و معنوی بودن مورد بررسی های مکرر- و تفسیر-  قرار می گیرد. نتایج این پژوهش می تواند زمینه ای باشد برای ارائۀ راهکارهای صحیح آموزش و انتقال معنویت و تقویت آن در کودکان؛ و دستمایه ای برای برنامه ریزان درسی، معلمان و والدین تا به مدد آن هرچه بیشتر به بُعد معنوی انسان توجه کنند و در راستای ارتقای آن توانمند گردند.

 

1-3-اهمیت وضرورت پژوهش

استاد مرتضی مطهری می فرماید:آنچه احتیاج روح را رفع می کند و به او قوت و نیرو می بخشد و آرامش و اطمینان می دهد، ماده و مادیات نیست، معنویات است.

در جهانی که زندگی می کنیم، عوامل نگران کننده وتنش زای ظاهری و باطنی بسیاری مشاهده می کنیم، جهانی که با رشد و توسعه تکنیک و تکنولوژی وفناوری، آسایش و امکانات گسترده ای را در برابر انسان قرار داده است و او را قادر به شناخت ذره تا کهکشان کرده است و وسوسه زندگی را در زمین و سایر کرات آسمانی برانگیخت و بسیاری از حجابها را از دید ظاهری برداشت و با طراحی ماهواره و شبکه های جهانی، مرزهای جغرافیایی را در هم شکست، شاید به همان اندازه که آسایش و رفاه را به افراد بشر هدیه کرده است به همان اندازه و حتی بیشتر آرامش و سکون را از او باز پس گرفته است (رودگر[17]، 1393: 111). به همین سبب افراد به محض اینکه با پیغام­های صلح طلبانه، مکاتب عدالت گستر، معنویت های تسکین دهنده و انسانهای معنوی مواجه می شوند، طالب وتشنه آنها هستند و امروز خود را گرفتار بحران معنویت، هویت و اعتماد می بینند وبه آثار مولانا، شکسپیر، عرفان، اخلاق وحتی عرفانهای کاذب خالی از هویت انسانی- الهی روی می آورند (همان: 113). جهان محتاج جهان بینی معنوی است و جهان بینی معنوی نیازمند انسانهای معنوی و حاکمیت آنها درجهان است.

باتوجه به گسترش فرهنگ و تمدن ماده گرایی که واقعیت را جز محسوسات وامور تجربی چیز دیگری نمی دانند، انسان آن چنان درباتلاق  شهوات، فساد وآلودگیها فرو رفته است که درعمل دست به انکار وجود معنوی واصیل خویش زده است وبه تبع آن به ارزشهای والای انسانی والهی پشت پا زده وچنان دچار بحرانهای روحی ومعنوی وپیامدهای شوم ناشی از آن شده است که در آستانه ی سقوط وتباهی همه جانبه قرار گرفته است (برزگرشانی، 1386: 10).

آمارها حکایت از آن دارد که نه تنها افراد، بلکه جوامع مختلف چنان گرفتار بحران معنویت شده اند که به اعتراف صریح اندیشمندان اگر بازگشت به معنویت -که تنها راه نجات ازاین بحران است- صورت نگیرد جهان دستخوش فاجعه ای هراسناک خواهد شد (همان: 11).

 

پایان نامه بررسی تأثیر فزونی انباشت وجه نقد و تصمیمات مالی بر ارزش شرکت با تأکید بر نوع صنعت

 

     شکست در زندگی زناشویی به دو صورت نمود پیدا می کند: الف) این شکست می تواند منجر به جدایی فیزیکی و قانونی شود که به آن طلاق عرفی و رسمی می گویند و یا ب)به صورت نارضایتی و جدایی عاطفی و روانی، باوجود نزدیکی فیزیکی نمود ظاهر می شود که به آن جدایی یا طلاق عاطفی می گویند. به تعبیری می توان گفت نارضایتی زناشویی علت اصلی طلاق از هر دو نوع عرفی و عاطفی بشمار می رود و از نگاه روش شناختی می توان برای سنجش میزان طلاق عاطفی از مقیاس های نارضایتی زناشویی سود جست.

    این پرسش که چرا برخی از ازدواج­ها با نارضایتی و شکست مواجه می­ شود پاسخ ساده­ای ندارد، چراکه عوامل بسیاری دراین زمینه دخیل می­باشند. رضایت فرد از ازدواجش می ­تواند تحت تاثیر متعیرهای مختلفی از قبیل سن، جنسیت، ویژگی­های شخصیتی مشابه، سطح تحصیلات، سبک تعاملی و غیره … قرار گیرد(هاوکینز، 1968؛ ماهلر و کالی­ایج، 1993؛ شوارتز و لپین، 1987؛ ویلی، لمب­جی­ال، 1995؛ به نقل از احمدی، آزاد مرز آبادی و ملازمانی، 1384: 141-152) و همچنین نباید از عواقب و پیامدهای نارضایتی غافل گشت، چراکه نارضایتی زناشویی پیش ­بینی کننده بسیار مهمی برای طلاق(عادی و عاطفی) و آسیب­های روانی خصوصاً افسردگی، اختلالات روانی و بیماری­های جسمی، مصرف مواد مخدر، خودکشی، کاهش کیفیت زندگی می­باشد(براون و هریس، 1978؛ کسلر،1982؛ ویزمن،1987؛ اولسون،1997؛ لوینسون، کارتسنسون و گاتمن، 1983؛ به­نقل از میرخشتی ،1375).

 از جمله افرادی که در زمینه اختلاف زناشویی به پژوهش پرداخته­اند برنشتاین و همکاران(1981) و جکوبسون(1983) هستند. آن­ها معتقدند علل و عوامل مختلفی در بروز  اختلافات زناشویی سهیم­اند که از جمله آن­ها عوامل اجتماعی، عوامل شخصی و عوامل رابطه‌ای هستند(اسماعیل­زاده­پوریا،9:1383).

     پرواضح است که در شرایط اجتماعی، زندگی پرتنش امروزی، به­گونه­ای است که فرد مدام خود را با موقعیت­های مختلف بین­فردی و اجتماعی روبرو می­بیند. درچنین موقعیت­هایی همیشه بیم آن می­رود که خواسته ­ها و حقوق مشروع فردی [و اجتماعی­اش] تحت­الشعاع قرارگیرد(ریس و گراهام ، 1379). به­عنوان مثال، تحقیقات جکوبسون و بوساد(1983) نشان داد در میان همسرانی اختلاف و ناسازگاری­های زناشویی وجود دارد که یا میزان رفتارهای اجتماعی خوشایند آنان کمتر از حد معمول است و یا میزان رفتارهای اجتماعی ناخوشایندشان از فراوانی زیادی برخوردار است. بنابراین از این دیدگاه، رضامندی زناشویی زوجین تابعی است از  نسبت رفتار های خوشایند اجتماعی حاکم بین آن­ها(اسماعیل­زاده­پوریا،10:1383).

 

1-2-بیان مسئله

ابهامات گوناگونی در زمینه عوامل موثر بر رضایت زناشویی وجود دارد که اینگونه ابهامات را به راحتی نمی‌توان مرتفع ساخت. با این وجود، در شناسایی عوامل موثر در رضایت زناشویی می‌توان به رویکردهای متفاوتی توجه نموده و سازه رضایت زناشویی را از ابعاد گوناگون بررسی نمود. یکی از این ابعاد که در هاله‌ای از ابهامات قرار دارد به ویژگی­های شخصیتی و عوامل مذهبی در رضایت زناشویی معطوف است.بنابراین، با توجه به اینکه ابهامات گوناگونی در زمینه اثرات ویژگی­های شخصیتیو عوامل مذهبی در رضایت زناشویی وجود دارد و به خوبی نمی‌توان به شناسایی وضعیت رضایت زناشویی زنان و مردان ویا زوج و زوجه دست یافت تحقیق حاضر به عنوان گام مقدماتی در راستای پاسخ‌گویی به ابهام فوق بوده و مسئله تحقیق را در حیطه خلأ نظری دانش عنوان می‌کند. ادبیات مربوط به حوزه هوش مورد مباحثه است، عدم توافق متخصصان حوزه در تعریف مفهوم و ابعاد تشکیل دهنده و روش اندازه گیری هوش است. مفهوم هوش در دهه های گذشته متغیر و بر طبق ارزش های رایج در هر دوره دیدگاهی که سنجش درباره هوش اتخاذ کرده وسیله برای اندازه گیری آن به کار می برد، هم چنان در حال تغییر است (شلکتون و پلیمز[1]،1984،ترجمه کریمی وجمهری،1376). یکی ازعواملی که موجب تفاوت هایی در تعریف های هوش و نحوه ابراز آن شده تأثیرات فرهنگی است. در تمامی مراحل تحول فرد بین عوامل ارثی و محیطی تعامل برقرار می شود و رفتار فرد نتیجه تمامی تماس های او با محیط زیر سلطه فرهنگی خاص که مشخصاً در آن، پرورش یافته­اند تنیده می شود. پس تأثیرات فرهنگ در میزان آزمون منعکس خواهد شد. ساخت آزمون به کل مستقل از تأثیرات فرهنگ بیهوده است، هر فرهنگ یا خرده فرهنگی موجب رشد برخی استعدادها و سرکوب استعدادهای دیگر می شود. هدف فعلی سنجش های بین فرهنگی تهیه آزمون هایی است که به تجارب مشترک میان فرهنگ ها استوار است(آناستاری[2]، 1975؛ ترجمه بهرامی، 1383).برای آنکه جامعه ای سالم و کارآمد داشته و افراد انسانی در آن سرشار از شوق و نشاط همراه با انگیزه و هدف در زندگی باشند ممکن است برخورداری از یک گرایش روحی از رفتار ناسازگارانه و نامطلوب تر جلوگیری کند. امروزه مطالعات مربوط به معنویت با مفهوم هوش عمیقاً گره خورده و بررسی و تحقیق در این حوزه از مفاهیم چالش برانگیز می باشد به گونه ای که بسیاری از نظرپردازان معاصر، هوش را در قالب روحی تعریف می نماید. اگرچه واژه هوش روحانی ظاهراً آشنا به نظر می­رسد، اما واقعیت آن است که چنین علمی هنوز برای بسیاری از افراد ناشناخته است این خود نشان از پیچیدگی بشر و ذهن و اندیشه او دارد (ابراهیمی، 1389).ماهیت و مؤلفه و نحوه ابراز هوش روحانی تحت فرهنگ، با توجه به تفاوت های افراد در ویژگی های شخصیتی- علاقه مندی زمینه ای واعمال مذهبی/ روحانی- مهارت وظریفت های وابسته به هوش روحانی متفاوت است. هوش روحانی به عنوان یک ویژگی آشکار جهانی دیده می شود

 که به طور بالقوه درهمه گروه های مذهبی نمایان است و نحوه ابراز آن در بین گروه ها و بافت های مذهبی و روحانی مختلف، متفاوت است (امونز[3]، 1999؛ مک هاوک[4]، 2003).  هوش روحانی همان توانایی است که به افراد قدرت تحقق رویاها و تلاش و کوشش برای بدست آوردن آن رویاها را می دهد. این هوش زمینه تمامی آن چیزهایی است که وی به آنها معتقد است و نقش باورها، هنجارها، عقاید و ارزشها را در فعالیت هایی که به عهده می گیرید، دربر می گیرد. هوش با آن سوال سازی در ارتباط با مسائل اساسی ومهم در زندگی می پردازد و باعث تغییر در زندگی خود می شود. با بهره گرفتن از هوش روحانی به حل مشکلات با توجه به جایگاه معنا و ارزش آن مشکلات می پردازد. با آن به کارها و فعالیت معنا و مفهوم بخشیده و با بهره گرفتن از آن به معنای عملکرد فرد آگاه می شود و در می یابد که کدامیک از اعمال و رفتارهایش از اعتبار بیشتری برخوردارند و کدام مسیر در زندگی اش بالاتر و عالی تر است تا آن را الگو و اسوه زندگی خود سازد (ابراهیمی، 1386).  علاقه و توجه روان شناسان به حوزه دینی و معنویت باعث پیدایش مفاهیم جدید در ادبیات روان شناسی شده است اما جامعه دانشگاهی ایران با این مفهوم جدید آشنایی کمتری دارند. بنابراین پژوهش حاضرتلاش برای بررسی ارتباط بین هوش معنوی با ویژگی­های شخصیتی و شیوه ­های فرزندپروری دارد.در زمینه متغیرهای مرتبط با هوش  معنوی، می‌توان به ویژگی‌های شخصیتی و شیوه ­های فرزندپروری اشاره نمود که با باورهای دینی یا مذهبی بودن و به خصوص هوش معنوی مرتبط است. در زمینه ویژگی‌های شخصیتی افراد به صراحت می‌توان مطرح نمود، افراد با ویژگی‌های متفاوت، رفتارهای متعددی را نیز در برخورد با موقعیت‌های محیطی از خود بروز می‌دهند؛ یا افرادی که از لحاظ شخصیتی باثبات بوده و رفتارهای خاصی را نشان می‌دهند با افرادی  که از لحاظ شخصیتی بی‌ثبات بوده و رفتارهای گوناگونی را بروز می‌دهند، به گونه متفاوت عمل کرده و هوش معنوی در آنها نیز به مراتب متفاوت است. ابهامات گوناگونی پیرامون ارتباط بین هوش معنوی، ویژگی­های شخصیتی و رضلیت زناشویی وجود دارد. عده‌ای از کارشناسان خانواده، مددکاران اجتماعی و بخصوص روان‌شناسان اجتماعی، از جمله کورت لوین[5] که پدر روان‌شناسی اجتماعی آمریکا نام گرفته، معتقد است که عدم تغییر و تحول در زندگی و پیروی از بی‌مسئولیتی و بی­تعهدی، منجر به بروز حالت‌هایی متفاوت می‌شود(حمیدی و صداقت، 1391).عده‌ای دیگر از روان‌شناسان شخصیت بیان می‌کنند چنانچه موقعیت‌هایی که یک زوج باید در زندگی با آن مواجه شوند، بسیار پراضطراب و پرفشار باشند، روابط‌شان مخرب می‌شود. اما وجود آن دسته از افرادی که با وجود مشکلات طبیعی به زندگی‌شان ادامه می‌دهند و روابط‌شان نه تنها تضعیف نشده بلکه تقویت هم می‌شود، نشان می‌دهد که همیشه مسائل محیطی به تنهایی مطرح نیستند، بلکه به چگونگی درک فشار توسط افراد نیز بستگی دارد؛ این افراد از هوش معنوی بالایی برخوردارند (معلمی، بخشانی و رقیبی، 1389).به عبارت دیگر، انتظاراتی که از افراد می‌رود، از ارزش‌های فرهنگی و تجربه‌های فردی سرچشمه می‌گیرد و همیشه به عنوان جزئی از اعتقادات شخصی است. وقتی افراد رفتارهای متفاوتی را از خود نشان می­دهند، گویی توقعات، جانی تازه می‌گیرند و این توقعات که ناشی از تعامل بین هوش معنوی و ویژگی­های شخصیتی می­باشد، از هر زمان دیگری نیرومندتر می‌گردند. تعامل هوش معنوی و ویژگی­های شخصیتی، منجر به بروز رفتارهای متفاوت می‌شود؛ به خصوص اگر انتظارات، ناکام مانده و موجب سرخوردگی شود (معلمی، بخشانی و رقیبی، 1389).بنابراین، می‌توان اینگونه عنوان نمود که هوش معنوی و ویژگی­های شخصیتی، رابطه معنوی با یکدیگر را نشان داده و حتی ارتباط نزدیکی با رضایت زناشویی دارند. پژوهش‌های متعددی نیز در این زمینه صورت گرفته است که در حیطه رابطه بین ارزش‌های مذهبی و هوش معنوی انجام شده که مطرح می­ کند که هوش معنوی و تعامل آن با ویژگی­های شخصیتی منجر به بهبود رابطه بین فردی در خانواده می­ شود. همچنین، مطرح شده است که باورهای مذهبی منجر به حل تعارضات زناشویی شده و می‌تواند باعث رشد و تحول نگرش‌های مذهبی گردد که در نهایت، احساس رضایت زناشویی را افزایش و تعارضات زناشویی را کاهش دهد (هادی­تبار، نوابی­نژاد و قدسی­احقر، 1390).با این وجود، هنوز هم ابهامات گوناگونی در زمینه ارتباط بین ویژگی‌های شخصیتی و هوش معنوی با رضایت زناشویی وجود دارد که به عنوان منبع اصلی و خلاء نظری محسوب می‌گردد که پژوهشگر را بر آن داشته تا با بررسی ارتباط بین متغیرهای فوق، بتواند پس از تعیین ارتباط بین سه متغیر مذکور، میزان تأثیر هر یک از متغیرها را بر روی یکدیگر تعیین نماید. بنابراین، سؤال اصلی تحقیق به این شرح مطرح می‌شود که: آیا بین ویژگی‌های شخصیتی و هوش معنوی با رضایت زناشویی رابطه معنی­داری وجود دارد؟

 

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

هوش معنوی قدرت تحول­آفرینی دارد. این هوش در صدد تغییر موقعیت خود و خلق موقعیت جدید می­باشد. پس به یک موقعیت خاص محدود نمی­ شود و اجازه می­دهد تا موقعیت را تحت کنترل درآورد و فرایند را تحت کنترل موفقیت قرار داد. روح طبیعتاً ذهنی و شخصی است، در حالی که هوش جهت حل مسائل عینی و در دنیای بیرون است. بنابراین، معنویت ذهنی وهوش عینی است، در نتیجه هوش روحانی، جنبه های ذهنی روحی را با کاربرد عینی هوش ترکیب کرده است. در واقع هوش معنوی، دنیای درون و بیرون را به هم متصل می­ کند و معنایی فراتر از روح دارد (ساغروانی، 1389)هوش معنوی از روابط فیزیکی و شناختی فرد با محیط پیرامون خود فراتر رفته و در حیطه شهودی و متعالی دیدگاه خود به زندگی می­گردد. شایان ذکر است که مطالب بسیاری در متون دینی ما در باب هوش معنوی و مؤلفه­ های آن وجود دارد که شاید تنها تفاوت عناوین این مطالب باعث غفلت و عدم تعمق شایسته و کافی در مورد آنها گردیده است (کوئینک[6]، 2002).یکی از مفاهیمی که در نتیجه توجه پژوهشگران به این حوزه مطالعاتی مطرح گردیده است، ارتباط بین هوش معنوی با متغیرهای دیگری همچون ویژگی­های شخصیتی و متغیرهای خانوادگی همچون رضایت زناشویی است؛ چرا که هوش معنوی از یک منظر، سازگاری  و انطباق فرد در محیط زندگی روزمره و از طرف دیگر، احساس و تجربه­های معنوی را در زندگی انسان تداعی می­ کند و این قابلیت را دارد که همچون ساز وکاری برای برخورد و یافتن راه حل برای مشکلات وسختی­های زندگی به کار رود (احمدی، 1385). به دلایلی جامعه ایران و ادبیات دانشگاهی آشنایی کمی با این بعد و واژه دارند و این واژه مفهوم جدیدی در روان­شناسی  می­باشد، لذا ضروری است، ارتباط متغیر مذکور با دیگر متغیرها بر روی افراد مختلف از جامعه صورت پذیرد. بنابراین، با توجه به اهمیت رشد و پرورش مهارت‌های اجتماعی و توانایی‌های شناختی در جوانان، به عنوان فرایندی پویا که عوامل بسیاری می‌توانند در آن دخیل باشند، مطرح می‌شود که رضایت زناشویی، یکی از مهمترین و ضروری‌ترین مسائلی است که می‌تواند در مهارت‌های اجتماعی و همچنین توانایی‌های شناختی از قبیل هوش معنوی و هوش شناختی مؤثر واقع شود و یا حتی در شکل‌گیری آن نقش بسزایی را ایفا نماید. از طریق اجرای اینگونه تحقیقات بستر مناسبی برای شناسایی عوامل مناسب در رضایت زناشویی پدید می‌آید و به راحتی می‌توان ماهیت این سازه را مدنظر قرار داد. اینگونه تحقیقات بعنوان اقدامات اولیه در راستای بررسی رضایت زناشویی و پس از آن ارائه راهکارهای روان‌شناختی در زمینه ارتقاء سطح کمی و کیفی دانش نسبت به حیطه رضایت زناشویی با تاکید بر ویژگی­های شخصیتی و هوش معنوی است.از این‌رو، رضایت زناشویی می‌تواند از عوامل گوناگونی همچون رشد اجتماعی و مهارت‌های اجتماعی و به خصوص هوش معنوی تاثیر بگیرد که شخصیت نیز در این میان بی­تاثیر نیست. تحقیق حاضر نیز با توجه به ضرورت ارتباط بین ویژگی­های شخصیتی و هوش معنوی با رضایت زناشویی تدوین شده است. بنابراین، می‌توان مهمترین فایده تحقیق حاضر را  شناسایی ارتباط بین ویژگی­های شخصیتی و هوش معنوی با رضایت زناشویی مطرح  نمود. در نهایت، اهمیت تحقیق حاضر ایجاب می‌کند تا به بررسی ارتباط بین متغیرهای ویژگی­های شخصیتی و هوش معنوی با رضایت زناشویی در بین دانشجویان داننشگاه آزاد اسلامی  پرداخته شود.

 

1-4- اهداف تحقیق

الف) هدف اصلی

–  تعیین رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و هوش معنوی با رضایت زناشویی در بین دانشجویان

ب) اهداف فرعی

–  تعیین رابطه بین ویژگی­های شخصیتی  با رضایت زناشویی در بین دانشجویان

–  تعیین رابطه بین هوش معنوی با رضایت زناشویی در بین دانشجویان

-تعیین قدرت پیش ­بینی رضایت از زندگی از طریق ویژگی­های شخصیتی و هوش معنوی

1-5- فرضیه های تحقیق

    فرضیه اصلی

– بین ویژگی‌های شخصیتی و هوش معنوی با رضایت زناشویی دانشجویان رابطه  وجود دارد.

  فرضیه های فرعی

– بین ویژگی‌های شخصیتی با رضایت زناشویی دانشجویان رابطه  وجود دارد.

ذهنیت یعنی برداشتی که ما ازمحیط پیرامون خود داریم وبراساس این ایده افکار باآن برخورد می کنیم ودربرخورد با آنها نقشه هایی طرح می کنیم ودرذهن داریم . ذهنیت فلسفی دانشی است که ماباتوجه به آن به ایده وافکار خود سمت وسو بدهیم. فلسفه که از اول کلمات یونانی «فیلو»

و«سوفیا»برداشته شد به معنی دوستداردانایی است ودوستدار دانش کسی است که به کنجکاوی دراموری که به نوعی برای مامجهول می باشد تلاش می کند. باتوجه به این دیدگاه می توانیم بگوییم که فلسفه ام العلوم دانشهای رفتاری وانسانی است وحتی بعضی از رشته های ریاضی وفیزیک

وعلوم پایه ازاین دانش تاثیر پذیرفته اند فلسفه به تبیین محتویات دانشها یابه زبان گویاتربه حلاجی دانشها می پردازدوبه هرفردی که دررشته خاصی مشغول است کمک می کند ومتناسب باآن رشته مسائلش راحلاجی می کند مثلا درمورد هستی شناسی جهان را باتوجه به دیدگاه ها ی مختلف بررسی می کند درمورد انسان شناسی هم همینطور به تبیین مسائل آن می پردازدوبه هر نوعی درهمه رشته ها دخالت دارد.درمورد کارآیی معلمان هم ذهنیت فلسفی به افکارآنهاسمت وسو می دهد چگونگی برخورد بادانش آموزان ٬همکاران ٬اولیا دانش آموزوکسانی که درامرتربیت دخالت دارندیاری می رساند به قول این جمله معروف که« اعمال مازاییده افکار ماست»یعنی هرعملی که ماازخودمان ارائه می دهیم بادستورات مغزکه به اعضای ما میدهد آن عمل تشکیل میشود واعمال مانشان دهنده شخصیت ماست.دیگران باتوجه به اعمال ورفتار می دانند که ما چطور آدمی هستیم وماراباتوجه به اعمالمان درتیپ های شخصیتی تقسیم بندی می کنند وباتوجه به اعمالمان بامابرخورد می کنند .هدف از این تحقیق ارائه راه حل هایی است که بعضی ازمعلمان دربرخورد خودبادیگران دچارمشکل میشوند ونمی توانند آنطور که درشان کارشان است بادیگران برخورد کنند ومشکل دیگراین است که بعضی ازمعلمان٬ ازذهنیتی که اعمال آنان رامی سازد آگاهی کافی ندارد.

اهمیت و ضرورت مسئله

امروزه دراکثرکشورهای جهان مسولان برای رسیدن به اهداف بلندمدت خود آرمانهایی را ترسیم      می کنند که اگر منطقی و درزمان حال فکر کنیم می بینیم این آرمانها درظاهردست نیافتنی هستند اماامروزه کشورها باشعارهای ارمان گرایی می خواهند کشوررابه سمتی هدایت کنند که اگرچه به آن آرمانها نرسند اما حداقل به آنهانزدیک باشند واین امرخودرادربخش آموزش وپرورش یک کشور بیشترنمایان می کند چونکه پایه واساس پیشرفت یک کشور به آموزش همه جانبه افرادآن بستگی دارد.درکل آموزش وپرورش یک کشورازاهمیت ویژه ای برخوردار است که سکاندار

 پیشرفت آن جامعه رابرعهده دارد.باید اهداف آرمانی کشوررابه حدی رساند که ازهمه استعدادهای افراد یک کشور بیشترین بهره رابرد واین هدف مهم به چگونگی نگرش مسولان یک مملکت درمورد این آرمانهاوبخش آموزش وپرورش کشور بستگی داردوبه چگونگی ذهنیت فلسفی درمدیران ومعلمان آموزشی که این امر رابرعهده دارند.البته این فلسفه نگری بایدمطابق با اصول وقواعد ویا فرهنگ یک جامعه باشد تامدیران نسبت به آینده وفرایند برنامه ریزی آموزشی خودبتواند کاری بکنند.اهمیت وضرورت این مسئله تاآنجاست که اگرمعلمان ومدیران وکسانی که درامر آموزش وپرورش یک کشور دخالت دارند نتوانند ذهن خودرابه کاربیندازند.درآرمانهایی که برای نظام کشورشان طراحی شده است درراه رسیدن به آنها موفق باشند وطبیعی است که درآن موقع کشور ازهرنظری دچار اسیب خواهد شدوطبیعی است که کشورهایی که خواهان سلطه بردیگران هستند برفرهنگ وذهن جوانان آن مملکت تسلط می یابند وحتی ممکن است تمامیت ارضی آنهاراتهدید کنند واهداف خودرادر جامعه پیاده کنند ودراین جاست که کشورباازدست دادن نیروهای جوان ومستعد خودبامشکلات عدیده ای روبه روخواهد شد.

 

اهداف کلی

هدف ازاین تحقیق بررسی ذهنیت معلمان دربرخورد بادیگران ودانش آموزان وچگونگی برخورد باآنها ونقشه های ذهنی آنان دربرخورد بامشکلات است.

اهداف جزئی

انتظار می رود این تحقیق بتواند:

1- ذهنیت فلسفی را توضیح داده وآنرا تشریح کند.

2- رابطه ذهنیت معلمان و کارآیی آنان رابیابد وبه بیان بپردازد.

 

 

چکیده پایان نامه ( شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده):    هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر هوشمند سازی مدارس بر سبک های یادگیری ( مدل کلب ) دانش آموزان پایه پنجم دوره ابتدایی آموزش وپرورش شهر تهران بود. پژوهش حاضر از نوع نیمه تجربی همراه با پیش آزمون و پس آزمون است . جامعه آماربی این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پایه پنجم دوره ابتدایی مناطق 19 گانه شهر تهران در سال تحصیلی 93-92 به تعداد 32250 نفر می باشد که 400 نفر بر اساس جدول اچ اس بولا و به روش تصادفی خوشه ای ناهمگون انتخاب شدند. آزمودنی ها ابتدا به پرسشنامه ی سبک یادگیری کلب (2005 ) پاسخ دادند ، بعد از گذشت 2 ماه از به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس هوشمند ، مجددا” آزمودنی ها به پرسشنامه ی مذکور پاسخ دادند . برای تجزیه و تحلیل داده ها، از روش های آمارتوصیفی و آمار استنباطی t همبسته استفاده شد. یافته های پژوهش نشان دادند که مدارس هوشمند بر تجربه عینی و  آزمایشگری فعال دانش آموزان موثر بوده و آنها را افزایش داده است . همچنین بر شیوه های یادگیری مفهوم سازی انتزاعی و مشاهده تاملی نیز تاثیر گذار بوده و آنها را کاهش داده است. کلید واژه : مدارس هوشمند ، فن آوری اطلاعات و ارتباطات ICT ، فن آوری آموزشی ، سبک های یادگیری کلب ، سبک ( همگرا ، واگرا ، جذب کننده و انطباق دهنده )

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                         صفحه

چکیده 1

فصل یکم:کلیات پژوهش

1-1مقدمه. 3

1-2-بیان مسئله. 5

1-3-اهمیت پژوهش… 7

1-4-اهداف پژوهش… 8

1-4-1-هدف اصلی. 8

1-4-2-اهداف فرعی. 8

1-5-فرضیه های پژوهش… 9

1-5-1-فرضیه اصلی. 9

1-5-1فرضیه های فرعی. 9

1-6-تعریف مفاهیم. 9

1-7تعریف عملیاتی مفاهیم. 12

1-8  متغیرهای پژوهش… 13

فصل دوم:پیشینه مطالعاتی

2-1- زمینه. 15

2-2- روند تحولات و تاریخچه تدریس و یادگیری مدارس هوشمند در ایران. 18

2-3- تاریخچه تدریس و یادگیری مدارس هوشمند در جهان. 19

2-4- مفاهیم و تفاوت مدرسه هوشمند با سایر. 21

2-4-1- مفهوم مدرسه هوشمند. 21

2-4-2- مفهوم مدرسه هوشمند ازدیدگاه دیوید پرکینز. 21

2-4-3- تفاوت مدرسه هوشمند با مدرسه مجازی.. 22

2-4-4- تفاوت مدارس سنتی وهوشمند. 23

2-5- کاربرد فن‌آوری اطلاعات در آموزش و پرورش… 23

2-5-1- کاربرد فن آوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس انفرادی.. 24

2-5-2- کاربرد فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در یادگیری اکتشافی. 25

2-5-3- کاربرد فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در تبادل ارتباط.. 25

2-5-4- کاربرد فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در ارزشیابی هدف‌های آموزشی. 25

2-5-5- کاربرد فن‌آوری  اطلاعات و ارتباطات به عنوان ابزار مدیریت.. 26

2-6- آموزش، یادگیری و فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات.. 26

2-7- نقش‌های فن‌آوری اطلاعات در مدارس… 27

2-8- پایه‌های نظری فن‌آوری آموزشی. 28

2-8-1- سقراط (469-399 پیش از میلاد) 28

2-8-2- ونت (1920-1832) 29

2-8-3- ابینگهاوس (1909-1850) 29

2-8-4- لوین (1947- 1890) 29

2-8-5- ویگوتسکی (1934-1896) 30

2-8-6-گانیه (2002-1916) 30

2-8-7-مریل (1937) 30

2-9-ضرورت استفاده از وسایل تکنولوژی آموزشی در کلاس… 31

2-10- اهداف کلی آموزش در ایران. 31

2-10-1- ارتباط اهداف کلی با نقش مدارس هوشمند. 32

2-11- ارکان مدارس هوشمند. 33

2-12- اصول مدارس هوشمند. 33

2-13- اهداف مدارس هوشمند. 34

2-14- معرفی پروژه شبکه تایگر. 35

2-14-1- اجرا و پیاده سازی.. 35

2-15- مدل اولیه مدارس هوشمند ایران. 37

2-15-1- مدل مفهومی مدرسه هوشمند. 37

2-15-2- عناصر مدل مفهومی مدرسه هوشمند. 38

2-15-2-1- محیط یاددهی و یادگیری مبتنی بر محتوای چند رسانه‌ای.. 38

2-15-2-2- زیر ساخت توسعه یافته فن آوری اطلاعات.. 39

2-15-2-3- مدیریت مدرسه توسط سیستم‌های یکپارچه رایانه‌ای.. 40

2-15-2-4- برخورداری از معلمان آموزش دیده در حوزه فن آوری اطلاعات.. 41

2-15-2-5- ارتباط یکپارچه رایانه‌ای با مدارس دیگر. 41

2-15-3- مدل اجرایی مدرسه هوشمند. 42

2-15-3-1- لایه فرایندهای کسب و کار. 43

2-15-3-1-1- آموزش، تدوین و مدیریت منابع آموزشی. 43

2-15-3-1-2- مدیریت امور دانش آموز. 44

2-15-3-1-3- مدیریت مدرسه. 45

2-15-3-1-4- مدیریت فن آوری.. 46

2-15-3-2- لایه خدمات و سیستم‌های کاربردی.. 46

2-15-3-2-1- آموزش، تدوین و مدیریت منابع آموزشی. 47

2-15-3-2-2- مدیریت امور دانش آموزی.. 48

2-15-3-2-3- مدیریت مدرسه. 49

2-15-3-2-4-مدیریت فن آوری.. 50

2-15-3-3- لایه فنی. 50

2-16- مدل‌های مختلف فضاهای یادگیری.. 51

2-16-1- مدل‌های یادگیری شبکه‌ای.. 51

2-16-2- یادگیری در کلاس‌های آینده 51

2-16-3-یادگیری ساختار دانش و توانایی حل مشکل. 52

2-16-4- یادگیری مبتنی بر جامعه. 52

2-17- نه قدم اصلی شخصی سازی یادگیری.. 53

2-18- مفهوم یادگیری.. 53

2-19- محورهای اساسی یادگیری.. 55

2-20- اهمیت یادگیری.. 55

2-21- شرایط یادگیری.. 56

2-22- تقسیم بندی سبک‌ها 57

2-22-1- سبک‌های شناختی. 57

2-22-2- سبک‌های عاطفی. 57

2-22-3- سبک‌های فیزیولوژیکی. 57

2-22-1-1- سبک های شناختی و انواع آن : 58

2-22-1-2- دسته‌بندی سبک‌های شناختی بر اساس نظر کلب.. 59

2-23- نقش فن آوری اطلاعات و ارتباطات در یادگیری.. 60

2-24- عناصر رویداد یادگیری.. 62

2-25- تعریف مفاهیم سبک‌های یادگیری.. 63

2-26- نظریه‌هایی در سبک های یادگیری.. 64

2-26-1- سبک یادگیری دان و دان. 64

2-26-2- سبک‌های یادگیری ورمونت.. 65

2-26-3- رویکردهای یادگیری بیگز. 66

2-26-4- سبک های یادگیری فلدر و سولمان 67

2-26-5- سبک‌های یادگیری کلب و فرای.. 68

2-26-5-1- نظریه یادگیری تجربه‌ای 68

2-27- تاثیر سبک‌های دانش آموزان در ارتباط با معلم. 76

2-28- سبک‌های مختلف یادگیری در فرایند آموزش… 76

2-29- تحقیقات انجام شده در داخل کشور. 77

2-30- تحقیقات انجام شده در خارج از کشور. 84

2-31- جمع بندی.. 91

2-32-چهارچوب نظری پژوهش… 94

فصل سوم:روش اجرای تحقیق

مقدمه: 97

3- 1 روش پژوهش… 97

3-2- جامعه آماری.. 97

3-3- نمونه آماری حجم نمونه و روش تعیین آن: 97

3-4 – ابزار اندازه گیری داده ها 98

3- 5 تعیین روایی و پایایی ابزار پژوهش: 98

3-6 روش تجزیه و تحلیل داده ها 99

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه. 101

4-1-توصیف داده ها 101

4-1-1- توزیع فراوانی ، نمودار هیستوگرام و شاخص های توصیف متغیرهای پژوهش… 102

4 – 2 تحلیل داده ها 120

4- 2– 1 بررسی فرضیه اول. 121

4 – 2 – 2 بررسی فرضیه دوم 122

4 – 2 – 3 بررسی فرضیه سوم 123

4 – 2 – 2 بررسی فرضیه چهارم 124

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادها

مقدمه. 126

5-1نتیجه گیری.. 126

5-2-فرضیات پژوهش و نتایج آنها 127

5-2-1- بررسی فرضیه اول. 127

5-2-2- بررسی فرضیه دوم 128

5-2-3  بررسی فرضیه سوّم 128

5-2-4-بررسی فرضیه چهارم 129

5-3- محدودیت ها 129

5-4-پیشنهادات.. 131

5-5-خلاصه پژوهش… 132

منابع و ماخذ. 134

ضمائم. 142

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                   صفحه

 

جدول 2-1- نقش‌های فن آوری اطلاعات در مدارس… 28

جدول 2-2- ارتباط اهداف کلی آموزش با نقش مدارس هوشمند (احمدی، 1389) 32

جدول 2-3 جمع بندی پیشینه مطالعاتی.. 91

جدول 3-1 آلفای هر یک از سبک ها 99

جدول 4-1  توزیع فراوانی متغیر تجربه عینی قبل از هوشمند سازی مدرسه. 102

جدول 4-2 توزیع فراوانی متغیر تجربه عینی بعد از هوشمند سازی مدرسه. 104

جدول 4-3 مشخصه های آماری نمرات تجربه عینی قبل و بعد از هوشمند سازی.. 106

جدول 4-4  توزیع فراوانی متغیر مشاهده تاملی قبل از هوشمند سازی مدرسه. 107

جدول 4-5  توزیع فراوانی متغیر مشاهده تاملی بعد از هوشمند سازی مدرسه. 109

جدول 4-6 مشخصه های آماری نمرات مشاهده تاملی قبل و بعد از هوشمند سازی.. 110

جدول 4-7  توزیع فراوانی متغیر مفهوم سازی انتزاعی قبل از هوشمند سازی مدرسه. 111

جدول 4-8 توزیع فراوانی متغیر مفهوم سازی انتزاعی بعد از هوشمند سازی مدرسه. 113

جدول 4-9 مشخصه های آماری نمرات مفهوم سازی انتزاعی قبل و بعد از هوشمند سازی.. 115

جدول 4-10  توزیع فراوانی متغیر آزمایش گری فعال قبل از هوشمند سازی مدرسه. 116

جدول 4-11  توزیع فراوانی متغیر آزمایش گری فعال بعد از هوشمند سازی مدرسه. 118

جدول 4-12 مشخصه های آماری نمرات آزمایش گری فعال قبل و بعد از هوشمند سازی.. 120

جدول4- 13  شاخص های توصیفی تجربه عینی قبل و بعد از هوشمند سازی.. 121

جدول4- 14. نتایج آزمون t دو گروه همبسته قبل و بعد از هوشمند سازی.. 121

جدول4-15. شاخص های توصیفی نمرات مشاهده تاملی قبل و بعد از هوشمند سازی.. 122

جدول4- 16. نتایج آزمون t دو گروه همبسته قبل و بعد از هوشمند سازی.. 122

جدول4- 17. شاخص های توصیفی مفهوم سازی انتزاعی قبل و بعد از هوشمند سازی.. 123

جدول4-18. نتایج آزمون t دو گروه همبسته قبل و بعد از هوشمند سازی.. 123

جدول4-19. شاخص های توصیفی نمرات آزمایش گری فعال قبل و بعد از هوشمند سازی.. 124

جدول4- 20. نتایج آزمون t دو گروه همبسته قبل و بعد از هوشمند سازی.. 124

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                   صفحه

 

نمودار 2-1 مدل مفهومی مدرسه هوشمند –نقشه راه هوشمند سازی مدارس 1390-ص28. 38

نمودار 2-2 نه قدم شخصی سازی یادگیری.. 53

نمودار 2-4 چرخه یادگیری کلب.. 72

نمودار 2-5 ترکیب چرخه و سبک یادگیری کلب.. 74

نمودار 2-6 چرخه یادگیری کلب و سبک‌های یادگیری کلب.. 94

 

 

 

فهرست اشکال

عنوان………………………… صفحه

 

شکل 4-1 نمودار هیستوگرام تجربه عینی قبل از هوشمند سازی مدرسه. 103

شکل 4-2 نمودار هیستوگرام تجربه عینی بعد از هوشمند سازی مدرسه. 105

شکل 4-3 نمودار هیستوگرام مشاهده تاملی قبل از هوشمند سازی مدرسه. 108

شکل 4-4 نمودار هیستوگرام مشاهده تاملی بعد از هوشمند سازی مدرسه. 110

شکل 4-5 نمودار هیستوگرام مفهوم سازی انتزاعی قبل از هوشمند سازی مدرسه. 112

شکل 4-6 نمودار هیستوگرام مفهوم سازی انتزاعی بعد از هوشمند سازی مدرسه. 114

شکل 4-7 نمودار هیستوگرام آزمایش گری فعال قبل از هوشمند سازی مدرسه. 117

شکل 4-8 نمودار هیستوگرام آزمایش گری فعال بعد از هوشمند سازی مدرسه. 119

 

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر هوشمند سازی مدارس بر سبک های یادگیری ( مدل کلب ) دانش آموزان پایه پنجم دوره ابتدایی آموزش وپرورش شهر تهران است . پژوهش حاضر از نوع نیمه تجربی همراه با پیش آزمون و پس آزمون است . جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پایه پنجم دوره ابتدایی مناطق 19 گانه شهر تهران در سال تحصیلی 93-92 به تعداد 32250 نفر می باشد که 400 نفر بر اساس جدول اچ اس بولا و به روش تصادفی خوشه ای ناهمگون انتخاب شدند. آزمودنی ها ابتدا به پرسشنامه ی سبک یادگیری کلب (2005 ) پاسخ دادند ، بعد از گذشت 2 ماه از به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس هوشمند ، مجددا” آزمودنی ها به پرسشنامه ی مذکور پاسخ دادند . برای تجزیه و تحلیل داده ها، از روش های آمارتوصیفی و آمار استنباطی t همبسته استفاده شد. یافته های پژوهش نشان دادند که مدارس هوشمند بر تجربه عینی و  آزمایشگری فعال دانش آموزان موثر بوده و آنها را افزایش داده است . همچنین بر شیوه های یادگیری مفهوم سازی انتزاعی و مشاهده تاملی نیز تاثیر گذار بوده و آنها را کاهش داده است.

کلید واژه : مدارس هوشمند ، فن آوری اطلاعات و ارتباطات ICT ، فن آوری آموزشی ، سبک های یادگیری کلب ، سبک ( همگرا ، واگرا ، جذب کننده و انطباق دهنده )

 

فصل یکم

 

کلیات پژوهش

 

1-1مقدمه

درآغاز هزاره ی سوم ، با گذر از دوران صنعتی موج چهارم حیات بشر که پیتر دراکر اصطلاح « جامعه دانش » را برای این موج به کار می برد ، شکل گرفته است و مدارس کشورهای پیشرفته در این دوران به ویژگی هایی دست یافته اند که با آن چه به صورت سنتی از مدارس درک می شود ، متمایز است .

هم چنین تعلیم و تربیت همواره نقش بسیار مهمی در زندگی انسان ایفا کرده است و همراه با تغییر زندگی انسان و توسعه فن آوری ، دچار تغییر و دگرگونی گردیده است . بدین ترتیب می توان ادعا کرد که توسعه نظام آموزشی در عصر فن آوری اطلاعات و ارتباطات ، یکی از چالش های اصلی سیاست گذاران است . در بسیاری از کشورهای جهان ، گسترش فن آوری اطلاعات در آموزش و پرورش مد نظر قرار گرفته است و کشورها اعم از توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه ، برنامه های جامعی را برای مجهز کردن مدارس با امکانات گوناگون طراحی کرده اند .

بر خلاف شرایط موجود در مدارس سنتی ، فن آوری اطلاعات و ارتباطات در بسیاری از مدارس به عنوان بخش ضروری در فرایند یاددهی – یادگیری تبدیل شده است و تحولی عظیم را درکلیه مراحل آموزشی ایجاد نموده است . در مجموع می توان گفت که در دنیای پرسرعت امروزی ، روش های سنتی آموزش ، کند و ناکارآمد هستند و نمی توانند مفاهیم جدید علمی و  آموزشی را با قدرت کافی و هیجان که نیاز نسل های امروزی دانش آموزان می باشند را برآورده سازند . همچنین معلم قادر به بازبینی بهتر عملکرد دانش آموز و تغییر فنون متناسب برای آموزش خواهد بود. امروزه روش های سنتی یاددهی و یادگیری جوابگوی نیازهای فراگیران نیست ، چون با به کارگیری روش های سنتی ، دست یابی به مهارت حل مسئله ، به کارگیری اطلاعات ، مشارکت ، همکاری و تفاهم با یکدیگر میسر نیست ، بنابراین  فراگیران لذت ناشی از علم را نمی فهمند ومدرسه برایشان خسته کننده است و یکی از راه های حل برخورد با چنین مشکلاتی پیاده کردن شیوه های جدید در آموزش است . (نیاز آذری و حسینی ، 1391)

لذا بهتر است با به کارگیری ابزارهایی که حاصل تلاش و پیشرفت دانشمندان در زمینه فن آوری های نوین اطلاعات و ارتباطات است ، ضمن افزایش سرعت یادگیری ، شرایط یادگیری را برای استعدادها و سلیقه های گوناگون فراهم آورند تا یادگیرنده ها با توجه به خصایص خود در محیط آموزشی مجهز به رایانه و سایر امکانات قرار بگیرند و آموزش ببینند .

با ظهور و توسعه فن آوری اطلاعات روند تحولات جهانی، با شتاب بیشتری با محوریت عنصر اطلاعات در حال گسترش است . این امر از محیط های نظامی آغاز و به محیط های دانشگاهی و مدنی منتقل شده است . بیشتر از دو دهه است که نظام فن آوری اطلاعات ، نظام آموزشی و محیط تحصیلی را در بر گرفته است . در  کشورهای پیشرفته و حتی در حال توسعه به منظور افزایش سطح آگاهی دانش آموزان در ارتباط با فن آوری اطلاعات و ایجاد آمادگی برای ورود به جامعه ی اطلاعاتی و افزایش روحیه تحقیق و پژوهش و استفاده بهینه از این دریای بیکران و افزایش تولید دانش از مدارس هوشمند به جای مدارس سنتی بهره برداری شده است .( محرابی ، 1390 )

از آنجایی که فن آوری و تکنولوژی ، محور کلیه فعالیت های اقتصادی ، پزشکی ، اجتماعی و آموزشی قرار گرفته است لذا به کارگیری و آموزش فن آوری اطلاعات و ارتباطات از سنین پایین لازم است . لذا برای اجرای این امر و پیشگیری از عقب افتادن کاروان دانش و فن آوری کشور به خصوص معلمان و دانش آموزان باید از این فن آوری ( هوشمند سازی مدارس ) در جهت آموزش بهتر با سرعت بیشتر و جلوگیری از هدر رفت زمان استفاده نمود و تا حد ممکن بتوان سبک های مختلف یادگیری ( مدل کلب) دانش آموزان متفاوت را پوشش داده و معلمین را در امر آموزش یاری نمود .

1-2-بیان مسئله

از مشخصه های بارز جوامع امروزی ، تغییرات پی در پی و مستمر می باشد . سازمان ها نیز به عنوان جزئی از این جوامع ، دچار این تغییرات و تحولات گسترده شده اند . محیط ناپایدار در حال تغییر ، مقوله جهانی شدن ، خصوصی سازی و ظهور فن آوری پیشرفته ارتباطی و اطلاعاتی ، چالش های جدی هستند که نهادهای آموزشی و مدارس به عنوان رکن اساسی و عملیاتی این نهادها با آن مواجه شده اند  . اگر نظام آموزشی و مدارس در پی مهندسی مجدد ساختار و کارکردشان نباشند و جایگاه خود را در جامعه تغییر ندهند ، آینده ای مبهم خواهند داشت .

جامعه ای که هدف آن پیشرفت بر اساس دانش و فن آوری است ، باید ابتدا آموزش و پرورش خود را متحول کند . برای این کار باید فن آوری آموزشی ، یعنی طراحی ، اجرا و ارزشیابی برنامه ریزی شده پژوهش های بنیادی و کاربردی را به کار گیرد . ( رستگار پور و عبدالهی ،1384 )

پیدایش مدارس هوشمند به عنوان جزیی از سیستم های حمایت کننده آموزش رسمی برای یادگیرندگان محروم از تحصیل در کشورهای پیشرفته نظیر انگلستان و آمریکا از اوایل دهه 1960 فرصت های جدید یادگیری را فراهم نموده است . ( زمانی و همکاران ، 1388)

در کشورهای در حال توسعه ، مدارس هوشمند به صورت حضوری برای جبران برخی از عقب  ماندگیها نظیر شیوه های ناکارآمد تدریس سنتی معلم محوری ، کمبود کتاب های درسی غنی و روز آمد ، فقر سواد اطلاعاتی و رایانه ای معلمان و دانش آموزان ، نیازهای روز افزون بازار کار به نیروهای انسانی کار آمد و مجهز به سواد فن آوری در حال شکل گیری و توسعه است .

در این راستا جمهوری اسلامی نیز از این امر مستثنی نبوده و از سال 1383 به تاسیس مدارس هوشمند پرداخته و در این راستا سند راهبردی مدارس هوشمند به درخواست سازمان آموزش و پرورش استان تهران توسط جهاد دانشگاهی صنعتی شریف انجام شده است . در این سند در تعریف مدارس هوشمند آمده است که مدرسه هوشمند سازمانی است آموزشی ، با موجودیتی فیزیکی و حقیقی ( نه مجازی ) که در آن دانش آموزان به شکل نوینی آموزش خواهند دید . در این گونه مدارس ، دانش آموزان متناسب با استعدادها و علایق خود به یادگیری می پردازند توجه به باور کردن تمامی استعدادها ی بالقوه دانش آموزان در تمامی فعالیت های آموزشی و فوق برنامه در این مدارس به چشم می خورد ، هم چنین محدودیتی در ادامه روند یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان وجود نخواهد داشت . ( پیش نویس سند راهبردی مدارس هوشمند ، 1384 )

هدف مدارس هوشمند ، کمک به اجرای اهداف ملی آموزش کشور و نیز تقویت و پرورش نیروی کار آمد برای مواجه با رویدادهای قرن 21 بوده است . در این مدارس یادگیری بر اساس سرعت انفرادی ، تشریک مساعی ، خود گردانی ، پیوستگی بین موضوعات درسی بوده است و محتوای درس فقط محدود به کتاب های چاپی نیست بلکه شامل کتاب های الکترونیک ، نرم افزارهای چند رسانه ای ، درس افزارها و پایگاه های اطلاعاتی است . در مدارس هوشمند ، فن آوری به منزله پلی ارتباطات بین معلمان ، دانش آموزان و والدین را آسان تر و موثرتر می سازد .

در گزارشی از سازمان یونسکو  [1]بیان شده که فن آوری اطلاعات موجب ایجاد تغییراتی اساسی در فرایند یادگیری شده است . امروزه با توجه به گوناگونی جوامع ، انسان ها ، خلاقیت ها و علاقه مندی های آنان، نیاز به وجود تنوع روش های یادگیری وجود دارد و این امر نیازمند یک قالب جدید از آموزش است که انعطاف کافی را در این زمینه داشته باشد . ( اریک[2] ،  2006 )