فهرست مطالب

فصل اول. 1

کلیات پژوهش.. 1

1-1-مقدمه  1

1-2-مبنای تعهدی در گزارشگری مالی بخش عمومی دارای مزایای زیر است: 2

1-3-بیان مساله ،سوالات و اهمیت تحقیق   4

1-4- اهداف تحقیق   10

1-5-  فرضیه‏هاومتغیر های تحقیق: 11

1-6-قلمروو روش تحقیق   13

1-7-  تعریف واژه ها و اصطلاحات بکار رفته در تحقیق   14

1-8- ساختار تحقیق   17

فصل دوم. 18

مبانی نظری و پیشینه تحقیق.. 18

2-1- کلیات: 18

2-2-گفتار اول مبانی حسابداری و انواع آن   19

2-3- گفتار دوم گزارشگری بخش عمومی: معنا و مفهوم گزارشگری مالی   22

2-4-گفتار سوم گزارشگری مالی در بخش عمومی ایران   36

2-5-گفتار چهارم سیستم حسابداری تعهدی در بخش عمومی (دانشگاه ها)  40

2-6-گفتار پنجم تصمیم گیری ونقش اطلاعات در آن   43

2-7- گفتارششم پاسخگویی و مسئولیت پاسخگویی   54

2-8-گفتارهفتم لزوم اصلاحات در بخش تامین مالی حوزه سلامت واجرای حسابداری تعهدی: 67

2-9-گفتار هشتم حسابداری تعهدی هدف از اجرای آن والزامات قانونی   72

2-10- گفتار نهم:پیشینه تحقیق و نقد پژوهشهای پیشین: 81

فصل سوم. 86

روش شناسی پژوهش.. 86

-1-3مقدمه  86

3-2- قلمرو تحقیق: 86

3-3- جامعه آماری   87

3-4- نمونه آماری و نحوه تعیین حجم آن   87

3-5- فرضیه های پژوهش وتعدادپرسش های مربوط به هرفرضیه  89

3-6- نوع و روش پژوهش    90

فصل چهارم. 93

تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق.. 93

4-1- مقدمه  93

4-2- آمار توصیفی : 93

4-3- آمار استنباطی: 98

4-4- آزمون فرضیات : برای آزمون فرضیات از روش آزمون  tاستیودنت استفاده شده که به شرح ذیل می باشد. 102

فصل پنجم. 110

نتیجه گیری و پیشنهادات.. 110

5-1-دیباچه  110

5-2 – مروری بر نتایج بدست آمده از پژوهش    110

5-3-  نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها 111

5-4- پیشنهاداتی مبتنی بر نتایج  پژوهش    114

5-5-  محدودیتهای تحقیق   116

منابع و ماخذ. 117

فهرست منابع و مآخذ  فارسی: 117

فهرست منابع و مآخذ  انگلیسی   119

پیوست ها 120

پیوست الف : پرسشنامه  120

خروجی نرم افزار Spss  122

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول شماره 3-1حجم جامعه پژوهش.. 87

جدول شماره3-2حجم جامعه و حجم نمونه پژوهش.. 89

جدول شماره3-3 سوالات مربوط به هر فرضیه. 89

جدول شماره 3-4 نحوه امتیاز دهی به پرسشنامه. 90

جدول شماره 3-5 همبستگی کرونباخ. 91

جدول 4-1- توزیع فراوانی نمونه آماری بر حسب سن. 94

جدول 4-2- توزیع فراوانی نمونه آماری بر حسب جنسیت.. 95

جدول 4-3- توزیع فراوانی نمونه آماری بر حسب تحصیلات.. 95

جدول 4-4- توزیع فراوانی نمونه آماری بر حسب سابقه خدمت.. 96

جدول 4-5- توزیع فراوانی نمونه آماری بر حسب محل خدمت.. 97

جدول شماره4-6 آزمون فریدمن. 98

جدول شماره4-7 رتبه بندی متغیر های وابسته بوسیله آزمون فرید من. 99

جدول 4-8 رتبه بندی شاخصهای مربوط به متغیر پاسخگویی.. 100

جدول 4-9 رتبه بندی شاخصهای مربوط به متغیر تصمیم گیری.. 101

جدول شماره4-10 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه اول. 102

جدول شماره 4-11 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه دوم. 102

جدول شماره 4-12 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه سوم. 103

جدول شماره 4-13 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه چهارم. 103

جدول شماره   4-14  تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه پنجم. 104

جدول شماره 4-15 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه ششم. 104

جدول شماره  4- 16 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه هفتم. 105

جدول شماره 4- 17تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه هشتم. 105

جدول شماره 4-18تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه نهم. 106

جدول شماره 4-19 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه دهم. 106

جدول شماره 4-20 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه یازدهم. 107

جدول شماره  4-21 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه دوازدهم. 107

جدول شماره      4-22 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه سیزدهم. 108

جدول شماره 4-23 تی استیودنت مربوط به آزمون فرضیه چهاردهم. 108

 

 

چکیده:

درسالهای اخیر کوششهای فراوانی به منظور بکارگیری حسابداری تعهدی در سامانه گزارشگری بخش عمومی برخی از کشورها انجام یافته است در کشور ما نیز در سالهای اخیر تلاشهایی جهت استفاده از سامانه حسابداری تعهدی به وقوع پیوسته است و استفاده از این سامانه در چار چوب قوانین و مقررات و آیین نامه مالی و معاملاتی مورد تایید و تصویب هیات امنا دانشگاه‌ها تایید و تصویب گردیده است مهمترین هدف نظام حسابداری و گزارشگری مالی در دانشگاه ها فراهم آوردن اطلاعاتی است که بتواند مدیران را در ایفای اثر بخش مسئولیت پاسخ گویی و تصمیم گیری های سازمانی یاری نماید.از این رو پژوهش حاضر به بررسی تاثیر اجرای حسابداری تعهدی بر تصمیم گیری و پاسخگویی مدیران دانشگاه های علوم پزشکی شمال غرب کشور (آردبیل،آذربایجان شرقی؛آذربایجان غربی،زنجان،همدان،کردستان،ایلام،کرمانشاه) پرداخته است. نمونه مورد بررسی شامل180نفر از مدیران دانشگاه های فوق الذکر در سال 1392می باشد و اطلاعات پژوهش با بهره گرفتن از پرسشنامه حاوی 27گزاره گرد آوری ودر ابتدا آماری از ویژگیهای جمعیت شناختی پرسشنامه ها و آمار توصیفی پاسخهای بدست آمده ارائه شده است وسپس از آزمون آمار استنباطی شامل تی استیودنت (برای آزمون فرضیه های آماری) و آزمون تحلیل واریانس فریدمن(برای رتبه بندی فرضیه ها)بهره گرفته شده است  نتایج حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش، بیانگر این است که : اجرای حسابداری تعهد ی1- برمتغیر تصمیم گیری مدیران دانشگاه های علوم پزشکی شمال غرب کشور 2-  برسرعت تصمیم گیری ودر  پاسخگویی مدیران بر پاسخگویی حرفه ای مدیران بیشتر ین ااثر را گذاشته است.

واژگان کلیدی : مبنای تعهدی – مسئولیت پاسخگویی – تصمیم گیری –– مربوط بودن اطلاعات

 

فصل اول

 

کلیات پژوهش 

 

1-1-مقدمه

امروزه با توجه به لزوم دستیابی به اهداف و چشم اندازی که سازمان ها و کشورها برای خود ترسیم می نمایند و همچنین تغییرات و دگرگونیهایی که در محیط سازمانها پدید آمده است، بکارگیری سامانه های اطلاعات جدید در دستیابی به اهداف بلند مدت سازمانی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. هدف از اجرا و پیاده سازی یک سامانه جدید گزارشگری، بکارگیری فنآوری‌ها برای بهبود کیفیت و سرعت دستیا بی اطلاعات در سطح یک سازمان می باشد.

گزارشگری مالی بر مبنای تعهدی و نقدی هر کدام به نوبه خود می توانند نیازهای اطلاعاتی موسسات بخش عمومی را تأمین نمایند.سیستم  حسابداری

/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%ac%d8%b1%d8%a7%db%8c-%d8%ad%d8%b3%d8%a7%d8%a8%d8%af%d8%a7%d8%b1%db%8c-%d8%aa%d8%b9%d9%87%d8%af%db%8c-%d8%a8%d8%b1%d8%aa%d8%b5%d9%85/

 نقدی به دلیل آنکه اطلاعات مالی را به سادگی و عینی تر ارائه مینماید برای ارزیابی بودجه های نقدی و نظارت و پیش بینی منابع نقدی مفید است ولی قادر به تهیه اطلاعات مربوط به بهای تمام شده فعالیتها و برنامه های دولت نخواهد  .اما مبنای تعهدی میتواند اطلاعات مربوط به بهای تمام شده کالا و خدمات را که برای تصمیم گیری و تحقق مسئولیت پاسخگویی مالی و عملیاتی اهمیت حیاتی دارد با بهترین کیفیت و سرعت مطلوب تهیه و در دسترس مدیران و تصمیم گیرندگان مالی قرار دهد.

1-2-مبنای تعهدی در گزارشگری مالی بخش عمومی دارای مزایای زیر است:

 

• گزارشگری بر مبنای تعهدی بر شناسایی داراییها و بدهی ها در زمان ایجاد که همان تاریخ گزارشگری است تأکید دارد .

–  گزارشگری بر مبنای تعهدی اطلاعات مفیدی در مورد سطح واقعی بدهیهای دولت وسازمان های عمومی اعم از بدهی ها و سایر تعهدات نظیر بدهی های ناشی از تعهدات انباشته صندوقهای بازنشستگی کارکنان و داراییها فراهم می نماید .

– گزارشگری بر مبنای تعهدی بر شناسایی درآمدها و هزینه ها در دوره گزارشگری تأکید داردو به دولت و موسسات عمومی کمک می کند تا نظام مدیریت بر مبنای نتایج و مدیریت بر منایع را تحقق بخشند

دولتها و موسسات بزرگ بخش عمومی تمایل دارند وضعیت مالی و عملکرد حسب مورد بهتر یا بدتر از آنچه هست نشان دهند که گزارشگری بر مبنای تعهدی موجب شفافیت مالی ،درستکاری واتکاپذیری گزارشهای مالی و تحقق و ارتقای سطح مسئولیت پاسخگویی مالی وعملیاتی می گردد .

استفاده از مبنای تعهدی تعدیل شده از نیمه دوم دهه80 قرن بیستم میلادی درگزارشگری مالی دولتهای کشورهای توسعه یافته آغاز و در سالهای بعد ازآن ضمن تداوم استفاده از مبنای تعهدی تعدیل شده در جهت ارتقای این مبنا به مبنای تعهدی کامل تلاشهای زیادی صورت گرفته است. (باباجانی1378)

استفاده از این مبانی از همان سالها مورد تأیید هیأتهای تدوین استانداردهای حسابداری مالی(FASB) حسابداری دولتی (GASB) و کمیته بخش عمومی فدراسیون بین المللی حسابداران IFAC )  )و کمیته حسابداری بخش عمومی کانادا، استرالیا، و نیوزلند قرارگرفت.

در کشور آمریکا در اجرای بیانیه (GASB)34 گزارشهای مالی دولت در موردهر نوع فعالیت بازرگانی و غیر بازرگانی، بر مبنای تعهدی کامل صورت می گیرد.

ازطرفی در دهکده جهانی ، بحران بودجه در یک کشور ممکن است به صورت بالقوه به کشورهای دیگر سرایت کند، به همین دلیل موضوع یاد شده اهمیت بین المللی یافته است به طوری که کمیته موقت هیئت رئیسه صندوق بین المللی پول      ( I. M .F)  در پنجمین نشست خود،در 16 آوریل1998ضوابط لازم الاجرا برای شفافیت بودجه ای را تصویب و اعلام کرد. (باباجانی،1378)

سازمان های بین المللی فوق و نیز سازمان همکاری و توسعه اقتصادی  (OECD)بانک جهانی، برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) و بانکهای توسعه منطقه ای بر شفافیت مالی تاکید دارند. این سازمانها کنجکاوند که بدانند کمکهای اقتصادی و فنی آنها حتماً در جای صحیح به کارمی‌رود و به وسیله افراد صلاحیتدار اداره و سیاستگذاری شود به همین دلیل نسبت به تدوین شرایط شفافیت بودجه ای اقدام کرده اند.

استاندارد زیر توسط صندوق بین المللی پول ارائه شده است : ” بخش دولت باید در قالب نظام حسابهای ملی یا در قالب ضوابط صندوق بین المللی پول در مورد آمارهای مالی دولت مشخص شود و تحت همین سیاستها به گزارشگری مالی بپردازد.”

استقرارسیستم آمارهای مالی دولت در ایران، با صدور حکم قانونی در تبصره 43 قانون بودجه به سال 1380 مبنی بر اصلاح ساختار نظام بودجه ریزی کشور توسط سازمان مدیریت وبرنامه سابق شروع شد.  سازمان مدیریت و برنامه ریزی سابق نحوه طبقه بندی بودجه ای کشور را در لایحه بودجه سال 1380 البته به صورت ناقص و بر مبنای نظام یاد شده تغییر داد.

ناقص بودن بیشتر از این منظر که در نظام های آماری دولت (GFS) زمان تقویم جریان ها بر مبنای روش تعهدی است. اما همچنان نظام گزارشگری در کشورمان نقدی تعدیل شده میباشد، در روش تعهدی به عنوان یک اصل کلی یک جریان زمانی تقویم ، که منفعت اقتصادی هرواقعه به واحد اقتصادی زیربه جریان پیدا کند و ارزش پولی محاسبه شده آن قابل اعتماد باشد.

 

خط مشی کاربرد حسابداری تعهدی مورد استفاده در بخش عمومی :

­­­­

مالیاتها زمانی که تقویم و ارزیابی شوند، فعالیت داد و ستد انجام می گیرد. داد و ستد خدمات و سایر جریانهای مشابه، زمانی که خدمت انجام می‌گیرد ثبت می‌شود.

برای خدمات مستمر مانند جبران خدمات کارکنان، استهلاک، ثبت آمار بطور مستمر طی زمان انجام می گیرد.افزایش موجودی انبار در زمان خرید یا تولید ثبت می شود و برداشت از موجودی انبار درزمان فروش کالا یا مصرف برای تولید یا از بین رفتن آن ثبت می شود.

سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور سابق از سال 1381 نسبت به تغییر عناوین طبقه بندی در آمد و هزینه اقدام و آنها را با طبقه بندی  (SNA)1993 منطبق نموده لیکن سیستم حسابداری وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی مالی مربوط به این اقلام برخلاف بند  (SNA)1993 برمبنای نقدی و نقدی تعدیل شده گزارش می نمایند. بنابراین، نبود یک نظام گزارشگری مالی برمبنای تعهدی به تبع آن عدم تهیه ترازنامه و سایر صورتهای مالی برای دولت در قالب یک واحدگزارشگر، اطلاعات مالی مورد نیاز سیستم حسابداری مالی و نظام آمارهای مالی را فراهم نخواهد کرد.

امید است با انجام این پژوهش، و باز شناسی مزایای حسابداری تعهدی در بخش دولتی،و استفاده از آن در مراجع تصمیم گیر کشور ، هر چه سریعتر کشور ما نیز همچون کشورهای،آمریکا، استرالیا، نیوزلند از گزاشگری مطلوبی برخوردار و باعث افزایش ارتقای پاسخگویی و شفافیت گردد.

1-3-بیان مساله ،سوالات و اهمیت تحقیق

بخش عمومی ایران برای گزارشگری مالی خود از مبنای نقدی تعدیل شده استفاده می نماید و بیشتر، تاکید بر ایفای مسئولیت پاسخگویی مالی دولت بوده است، بنحوی که درآمدها با مبنای نقدی وفق زمان وصول وجه شناسایی و در دفاتر ثبت می شوند.در صورتیکه در نظام تعهدی در آمدها و هزینه ها به محض تحقق در دفاتر و عملیات مالی شناسایی و ثبت می گردند. پرداخت های بخش عمومی به چهار نوع شامل هزینه، پیش پرداخت، علی الحساب و تنخواه­گردان پرداخت  تقسیم می­شوند. هزینه های استهلاک و سایر هزینه ها­ی غیر نقدی در دفاتر ثبت نمی شوند و همچنین هزینه ها تا زمانی که پرداخت نشوند با وجود تحقق هزینه  بدلیل عدم پرداخت وجه آن شناسایی نمی شوند.

قانون تشکیل هیات های امنای موسسات عالی علمی دولتی در سال 1350به تصویب مجلس وقت رسیدبراساس این قانون دانشگاه­ها موظف شدندکه هیات امنای مستقلی تشکیل دهند تا اینکه در سال 1369قانون نحوه انجام امور مالی و معاملاتی دانشگاه­هاو موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید ودر تاریخ 26/10/1369شوری نگهبان آن راتایید کرد.)ابوالحلاج،1390)

دانشگاه های علوم پزشکی موسساتی غیر انتفاعی و عام المنفعه دارای شخصیت حقوقی مستقل و استقلال مالی و اداری واستخدامی  هستند .

تصویب و ابلاغ ماده 49 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران راه را برای  هیات امنا هموار تر کرد و بالطبع تعهدات سنگینی نیز برای وزارت بهداشت ایجاد نمود که محاسبه قیمت تمام شده خدمات و استقرار سیستم بودجه ریزی عملیاتی از مهمترین آنها می­باشد.

در راستای اجرای تکالیف مقرر در قانون برنامه چهارم و پنجم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بویژه ماده20 قانون برنامه پنجم و منوط شدن تخصیص اعتبارات دولتی به دانشگاه های علوم پزشکی بر اساس قیمت تمام شده خدمات ارائه شده و تحت عنوان کمک؛ مرکز بودجه و پایش عملکرد وزارت بهداشت به استناد آیین نامه جدید دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور از سال 1387طرحی تحت عنوان نظام نوین مالی(حسابداری تعهدی) را در چهار گام به شرح زیر در یک برنامه 5 ساله هدفگذاری کرد (ابوالحلاج،1390)

• گام اول: تغییر رویکرد از روش حسابداری نقدی به روش حسابداری تعهدی
• گام دوم: استقرار سیستم بهای تمام شده خدمات و فعالیتها
• گام سوم: بودجه بندی نوین(ابزار مناسب؛برنامه ریزی و کنترل کارا)
• گام چهارم: مدیریت هزینه و بهره وری؛تحلیل نتایج

برای اجرای گام اول (استقرار سیستم حسابداری تعهدی) و به استناد ماده 87 آیین نامه مالی و معاملاتی مصوب دانشگاه های علوم پزشکی مجموعه ­ای مشتمل بر ده دستور العمل در فرور دین 1387جهت اجرا به دانشگها ابلاغ شد. (ابوالحلاج،1389)

این مجموعه مشتمل بر روش های اجرایی؛مستندات و دستور العملهایی می باشد که با لحاظ کردن پیش فرضهای مورد نیاز دانشگاه ها و دانشکده ­های علوم پزشکی وبیمارستانهاو شبکه های بهداشت درمان تدوین طراحی و کد گذاری شده است. (ابوالحلاج،1389)

منابع مالی دانشگاه های علوم پزشکی از محل اعتبارات و کمکهای اهدایی دولت و یا عنوانهای دیگر و همچنین درآمد حاصل از فعالیتهای اصلی(موضوع تبصره 3ماده 19آیین نامه مالی و معاملاتی) درآمد حاصل از واگذاری فعالیتهاو اماکن؛هدایا و کمکهای مردمی؛موسسات ؛ سازمانها و… تامین میشود. (ابوالحلاج،1390)

امور مالی ومعاملاتی دانشگاه بر اساس آیین نامه مالی و معاملاتی مصوب دانشگاه های علوم پزشکی انجام خواهد شد . ( ماده یک آیین نامه مالی و معاملاتی)

با توجه به ماده13 این آیین نامه خط مشی حسابداری دانشگاه های علوم پزشکی برمبنای روش حسابداری تعهدی تعیین شده است.

مدیریت خدمات سلامت که از ارزشمندترین و حیاتی ترین خدمات مورد نیاز جامعه می باشد با توجه به گستردگی دانشگاه های علوم پزشکی و افزایش هزینه ها و بودجه مورد نیاز جهت ارائه این خدمات و افزایش جمعیت و کامل تر شدن پوشش خدمات در دورترین نقاط کشور ، ضرورت ارائه خدمات تخصصی و فوق تخصصی تشخیصی و درمانی جدید مطابق با پیشرفت های علم روز و محدودیت منابع مالی کشور ، روز به روز بیشتر به اطلاعات به هنگام ، جامع و دقیق ، تجمیع شده و قابل اتکاء نیازمند می باشد.اطلاعات بدست آمده از گزارشات مالی که حاصل ثبت، طبقه بندی، و تجزیه و تحلیل به موقع رویدادهای مالی است، از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد. نیاز به اطلاعات حسابداری امروزه رشد قابل مقایسه­ای داشته و مدیران بیش از هر زمان دیگر نیاز به اطلاعات تفصیلی حسابداری بخصوص اطلاعات مربوط به فرایندهای عملیاتی و بهای تمام شده دارند.

همچنین سیستم حسابداری باید قادر باشد گزارش های مورد نیاز برای اتخاذ تصمیمات در موارد و مسائل خاص یا وضعیت های ویژه را تامین نماید.از سویی دیگر مسئولیت پاسخگویی ، مرکز ثقل و سنگ زیر بنای تمام گزارش های مالی در سازمان ها می باشدو سازمانها ملزم به پاسخگویی در مقابل شهروندان و سازمان های نظارتی می‌باشند. برای افزایش منابع مالی و اهدافی که این منابع برای تحقق آنها مصرف می شود بایستی دلایل منطقی ارائه نمایند. (ایجیری1983)

مدیریت مالی دستگاه های دولتی کشور و از جمله دانشگاه های علوم پزشکی در طول سالیان قبل و پس از انقلاب متاثر از روش حسابداری نقدی بوده که انتظارات و مطالبات مدیران دانشگاه های علوم پزشکی جهت بدست آوردن بهای تمام شده خدمات (برای واقعی نمودن تعرفه ها) و بودجه ریزی عملیاتی مورد نظر قانون گذار در این روش امکان پذیر نبوده است. روشن است اطلاعات و گزارشهایی که از این سیستم بدست می آید نمی تواند بیانگر وضعیت دقیق مالی و عملکرد واقعی باشد .

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بر اساس تکلیف قانونی ماده 49 قانون برنامه چهارم توسعه و به دلیل اعتقادی که به ایجاد نظم در امور مالی داشت ، تصمیم گرفت که رویه حسابداری خود را از نقدی به تعهدی تغییر دهد و ضمن ثبت و ضبط دقیق درآمدها و هزینه ها و کلیه رخدادهای مالی ، امکان استحصال بهای تمام شده فراهم گردد . اجرای نظام نوین مالی(حسابداری تعهدی) دانشگاه های علوم پزشکی از سال 1387 مطرح و ضمن ایجاد بستر سخت افزاری و نرم افزاری و آموزش کارکنان بخش مالی دانشگاه ها به تدریج در دانشگاه ها کامل و جشن استقرار آن در تاریخ 27/6/91 برگزار گردید. با توجه به اینکه تصمیم ­گیری مدیران و نیز پاسخگویی آنها یکی از ضرورت های کلیدی در دانشگاه ها  است. بنابر این پژوهش حاضر برای دستیابی به پرسشهای زیر انجام می گیرد.

1- اجرای حسابداری تعهدی بر پاسخگویی عمومی مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟

2- اجرای حسابداری تعهدی بر پاسخگویی مدیریتی مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟

3- اجرای حسابداری تعهدی بر پاسخگویی مالی مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟

4- اجرای حسابداری تعهدی بر پاسخگویی حرفه ای مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟

5- اجرای حسابداری تعهدی بر پاسخگویی قانونی مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟

6- اجرای حسابداری تعهدی بر پاسخگویی اجتماعی مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟

7- اجرای حسابداری تعهدی بر پاسخگویی عملیاتی مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟

8- اجرای حسابداری تعهدی در  اتخاذ تصمیمات مدیران شمال غرب کشور جهت وصول به موقع منابع دانشگاه چه تاثیری دارد؟

9- اجرای حسابداری تعهدی بر تصمیمات کنترلی مدیریتی مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟

10- اجرای حسابداری تعهدی بر سرعت تصمیم گیری مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟

11- اجرای حسابداری تعهدی بر تصمیمات عملیاتی مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟

-Federal Accounting Standards Board

-Governmental Accounting Standards Board

فصل اول: کلیات پژوهش

• مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………… 3
• بیان مسأله ……………………………………………………………………………………………………………………. 4
• اهمیت و ضرورت انجام پژوهش ……………………………………………………………………………………. 6
• اهداف پژوهش …………………………………………………………………………………………………………….. 7
• فرضیه های پژوهش ………………………………………………………………………………………………………. 7
• تعریف مفهومی و عملیاتی واژه‌های کلیدی پژوهش……………………………………………………………. 8
• قلمرو پژوهش …………………………………………………………………………………………………………….. 11
• ساختار کلی پژوهش……………………………………………………………………………………………………… 11

فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش

• مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………. 14
• مبانی نظری پژوهش …………………………………………………………………………………………………….. 15

2-2-1 مفاهیم کیفیت گزارشگری و روش‌های ارزیابی آن…………………………………………………………….. 15

2-2-1-1 عناصر کیفیت گزارشگری مالی…………………………………………………………………………. 15

2-2-1-2 کیفیت صورت‌های مالی در مقایسه با کیفیت گزارشگری مالی………………………………. 16

2-2-1-3 رویکردهای مختلف برای ارزیابی کیفیت گزارشگری مالی…………………………………… 16

2-2-1-3 -1 نیازهای استفاده‌ کنندگان………………………………………………………………………….. 16

2-2-1-3 -2 حمایت از سرمایه‌گذار/ سهامدار…………………………………………………………….. 17

2-2-1-3 -3 چار چوب پیشنهادی…………………… ……………………………………………………… 18

2-2-2 نقش مدیران در محیط اطلاعاتی و عملیاتی واحدهای انتفاعی………………………………………….. 19

 

عنوان                                                                                                 شماره صفحه

2-2-3 افشای داوطلبانه و مزایای افشای با کیفیت……………………………………………………………… 21

2-2-4 مفهوم کیفیت سود و معیارهای آن…………………………………………………………………………. 22

2-2-4-1 اندازه‌گیری کیفیت سود براساس ویژگی‌ها ی سری‌های زمانی سود…………….. 23

2-2-4-2 اندازه گیری کیفیت سود بر اساس رابطه بین سود، اقلام تعهدی و وجه نقد…. 25

2-2-4-3 نسبت وجه نقد حاصل از عملیات به سود……………………………………………….. 26

2-2-4-4 پیش‌بینی اجزای اختیاری اقلام تعهدی به کمک متغیرهای حسابداری………….. 27

2-2-4-5 پیش ­بینی روابط بین اقلام تعهدی و جریان‌های نقدی ………………………………. 28

2-2-4-6 اندازه ­گیری کیفیت سود براساس خصوصیات کیفی چارچوب مفهومی……….  29

2-2-4-7 اندازه ­گیری کیفیت سود بر اساس تاثیرگذاری تصمیم‌های ………………………… 29

2-2-4-8  معیارهای اندازه ­گیری کیفیت سود مبتنی­بر برآوردهای……………………………….30

2-2-5 مقدمه­ای در مورد کیفیت حسابرسی………………………………………………………………………. 31

2-2-5-1 کیفیت خدمات حسابرسی……………………………………………………………………… 32

2-2-5-2 کیفیت حسابرسی………………………………………………………………………………… 33

2-2-6  مفاهیم مرتبط با رقابت در بازار محصول ……………………………………………………………… 34

2-2-6-1 تعریف بازار………………………………………………………………………………………. 34

2-2-6-2 ابعاد گوناگون مدیریت بازار………………………………………………………………….. 34

2-2-6-2-1 بازارگرایی…………………………………………………………………………….. 34

2-2-6-2-2 بازارشناسی…………………………………………………………………………… 35

2-2-6-2-3 بازاریابی……………………………………………………………………………….. 35

2-2-6-2-4  بازار‌سازی……………………………………………………………………………. 35

 

 

 

 

  عنوان                                                                                               شماره صفحه

2-2-6-3 استراتژی‌های رقابتی……………………. ……………………………………………………. 36

2-2-6-4 روش‌های رقابتی……….. ………………. …………………………………………………… 36

2-2-6-4-1 رهبران بازار…………………………………………………………………………. 36

2-2-6-5 مفهوم رقابت در بازار از دیدگاه مدل نمایندگی……………………………………….. 37

2-2-6-6 ارتباط بین رقابت در بازار با سطح بهره‌وری ………………………………………….. 37

2-2-7 عدم تقارن اطلاعات و فرضیه پیام­دهی………………………………………………………………… 38

2-2-7-1 پیامدهای عدم تقارن اطلاعاتی در بازار سرمایه……………………………………….. 38

2-2-8 عوامل سازمان………………………………………………………………………………………………….. 40

2-2-8- 1 مدیریت سازمان……………………………………………………………………………….. 40

2-2-8-2 ساختار هیئت مدیره…………………………………………………………………………… 41

2-2-8-3 ساختار مالکیت…………………………………………………………………………………  42

2-2-8-4 عمر سازمان………………………………………………………………………………………. 43

2-2-8-5 اندازه شرکت…………………………………………………………………………………….  43

2-2-8-6 سودآوری سازمان………………………………………………………………………………. 44

2-2-8-7 پیچیدگی سازمان………………………………………………………………………………… 45

2-2-8- 8 نسبت دارایی­ های ثابت ……………………………………………………………………….45.

2-2-8- 9 صنعت………………………………………………………………………………………………..45.

• پیشینه پژوهش ………………………………………………………………………………………………… 46

2-3-1 پژوهش‌های انجام شده درخارج کشور…………………………………………………….. .46

2-3-2 پژوهش‌های انجام شده در داخل کشور ………………………………………………………50

 

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

عنوان                                                                                                 شماره صفحه

• مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………….. 57
• روش پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….. 57
• فرضیه های پژوهش ………………………………………………………………………………………………….. 58
• مدل تحلیلی پژوهش ……………………………………………………………………………………………………..59
• نحوه محاسبه متغیرهای پژوهش …………………………………………………………………………………….60

3-5-1 متغیر های وابسته ………………………………………………………………………………………………………….60

• متغیر(های) مستقل…………………………………………………………………………………………….61
• متغیر های کنترلی  …………………………………………………………………………………………..62

• جامعه آماری و نمونه گیری…………………………………………………………………………………………….62
• روش‌ها و ابزار جمع آوری دادها………………………………………………………………………………… 63
• روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‌ها…………………………………………………………………………… 64

3-8-1 آمار توصیفی……………………………………………………………………………………………………………….. 64

3-8-2 آمار استباطی…………………………………………………………………………………………………………………65

3-8-2-1 آزمون جارک- براو ………………………………………………………………………………………65

3-8-2-2 آزمون چاو ……………………………………………………………………………………………………65

3-8-2-3 آزمون هاسمن ……………………………………………………………………………………………….65

3-8-2-4 آزمون فیشر ……………………………………………………………………………………………………67

3-8-2-5 آزمون t ………………………………………………………………………………………………………..68

3-8-2-6 پییش فرض تبیین مدل …………………………………………………………………………………..68

3-8-2-7 پیش فرض استقلال خطاها از یکدیگر (عدم خودهمبستگی) ……………………………….68

3-8-2-8 مدل‌های رگرسیونی پانل دیتا …………………………………………………………………………..69

 

 

عنوان                                                                                                        شماره صفحه

 

فصل چهارم: تجریه و تحلیل داده ها

• مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………72
• آمار توصیفی …………………………………………………………………………………………………………….73
• آمار استنباطی ……………………………………………………………………………………………………………75

4-3-1 آزمون جارک- برا………………………………………………………………………………………………………75

4-3-2 آزمون اول (آزمون برابری عرض از مبداءها)  …………………………………………………………………75

4-3-3 آزمون دوم (هاسمن)  ………………………………………………………………………………………………….76

4-4     تفسیر مدل برآورد شده از طریق روش اثرات تصادفی …………………………………………………..77

4-5     آزمون فرضیه ها ……………………………………………………………………………………………………….78

4-5-1 فرضیه اول ………………………………………………………………………………………………………………..78

4-5-2 فرضیه دوم ………………………………………………………………………………………………………………..78

4-5-3 فرضیه سوم ………………………………………………………………………………………………………………..79

4-5-4 فرضیه چهارم …………………………………………………………………………………………………………….79

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادهای پژوهش

• مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………….82
• نتایج فرضیه های پژوهش ………………………………………………………………………………………..82.

5-2-1 نتیجه فرضیه اول ………………………………………………………………………………………………………82

5-2-2 نتیجه فرضیه دوم ……………………………………………………………………………………………………….82

 

 

عنوان                                                                                                        شماره صفحه

5-2-3 نتیجه فرضیه سوم ……………………………………………………………………………………………….83.

5-2-4 نتیجه فرضیه چهارم ……………………………………………………………………………………………..83.

• پیشنهاد­های اجرایی ……………………………………………………………………………………………..84
• پیشنهاد­هایی برای پژوهش­های آتی ………………………………………………………………………..85.
• محدودیت­های پژوهش ………………………………………………………………………………………..85.

منابع و مآخذ

منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………..87

منابع غیر فارسی ……………………………………………………………………………………………………………….90

 

 

فهرست جداول

عنوان جدول                                                                                                شماره صفحه

جدول 2-1 خلاصه تحقیقات انجام شده در خارج از کشور…………………………………………………………. 53

/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%aa%d8%a3%d8%ab%db%8c%d8%b1-%d8%b9%d9%88%d8%a7%d9%85%d9%84-%d8%a8%d8%a7%d8%b2%d8%a7%d8%b1-%d9%88-%d8%b3%d8%a7%d8%b2%d9%85%d8%a7%d9%86%db%8c/

 

جدول 3-1 نمونه و فیلترینگ …………………………………………………………………………………………………  63

جدول (3-2) آماره دوربین- واتسون ………………………………………………………………………………………  68

جدول 4-1 توصیف شاخص های مرکزی و پراکندگی متغیرهای پژوهش ………………………………….  73

جدول 4-2 خروجی ازمون F برای برآورد مدل ……………………………………………………………………….  75

جدول 4-3 خروجی ازمون هاسمن برای براورد مدل  ……………………………………………………………….  76

جدول 4-4 نتایج نخمین ………………………………………………………………………………………………………..  77

جدول 4-5 نتایج آزمون فرضیه اول ………………………………………………………………………………………..  78

جدول 4-6 نتایج آزمون فرضیه دوم  ………………………………………………………………………………………  78

جدول 4-7 نتایج آزمون فرضیه سوم ………………………………………………………………………………………  79

جدول 4-8 نتایج آزمون فرضیه چهارم …………………………………………………………………………………….. 80

جدول 5-1 نتایج فرضیه ها…………………………………………………………………………………………………….  83

 

چکیده

افشای اطلاعات مالی در گزارش‌های سالانه به عنوان یک حوزه کلیدی در پژوهش‌های حسابداری به شمار می‌رود و در این زمینه پژوهش‌های زیادی انجام شده است. هدف اصلی این پژوهش تبیین تأثیر عوامل بازار و سازمانی بر افشای داوطلبانه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، روش این پژوهش برحسب هدف کاربردی، برحسب نوع داده توصیفی و پیماشی و نحوه اجرای پژوهش به صورت پس رویدادی آزمون شده است. از اینرو با توجه به ادبیات موضوعی، پنج متغیر شامل کیفیت سود، کیفیت حسابرسی، عدم تقارن اطلاعاتی و شدت رقابت بازار  مورد بررسی قرار گرفته است.  جامعه آماری این پژوهش حاضر  شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده و با بهره گرفتن از روش نمونه‌گیری حذفی، 102 شرکت طی دوره زمانی 1388 الی1392 به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شده‌اند. نتایج پژوهش‌ نشان داد که بین کیفیت حسابرسی با سطح افشا داوطلبانه رابطه مثبت معنا‌دار است. بین کیفیت سود، و افشای داوطلبانه اطلاعات رابطه منفی و معنا‌داری وجود دارد. همچنین شدت رقابت بازار محصول و بر افشای داوطلبانه رابطه معنا‌داری ندارد. یافته‌‌های این پژوهش نشان داد که افشا داوطلبانه اطلاعاتی در شرکت­ها پذیرفته شده در بورس تهران در سطح پایینی قراردارد. و به سرمایه‌گذاران و تحلیلگران مالی توصیه می‌شود افشای داوطلبانه اطلاعاتی به طور جدی مورد توجه و بررسی قرار گیرد تا سطح افشای داوطلبانه اطلاعاتی میزان عدم تقارن اطلاعاتی را در بازار سرمایه به‌ طور قابل توجهی تغییر دهد.

 

کلمات کلیدی: افشای داوطلبانه، کیفیت حسابرسی، کیفیت سود، عدم تقارن اطلاعاتی،  شدت رقابت بازار

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

1-1)مقدمه

هدف نهایی سیستم حسابداری فراهم نمودن اطلاعات برای اشخاص‌ذی‌نفع در قالب گزارش‌های درون‌سازمانی و برون‌سازمانی می‌باشد. واژه افشا به مجموعه متنوعی از اطلاعات الزامی و داوطلبانه، شامل صورت‌های مالی و یادداشت‌های همراه، گزارش هیات مدیره، تجزیه و تحلیل مدیریت، پیش‌بینی‌های مدیریت، ارائه تجزیه اطلاق می‌شود. بهبود و ارتقای افشای اطلاعات موجب بهبود شفافیت می‌شود که یکی از بهترین اهداف تحولات جهانی و ابتکارات عمده در فرایند اصلاح مالکیت در کشور‌های مختلف است. به نظر بسیاری از نظریه پردازان حوزه حسابداری و اقتصاد، اطلاعات عامل کلیدی در کارایی تخصیص منابع و رشد اقتصادی کشورهاست. بدیهی است که اصل افشاء به عنوان یکی از اصول حسابداری کـلیه واقعیت‌های بـا اهـمیـت و مـربوط در رابـطه با رویدادها و فعالیت‌های واحد تجاری را بیان می کند. افشاء کافی ,افشاء مناسب و افشاء کامل اصطلاحاتی است که در کتب و مقالات حسابداری برای توصیف افشاء به کار می‌رود اما متداولـترین آن افـشاء کــافی می‌باشد که حاکی از حداقل افشای مورد  نیاز است و یا به عبارتی دیگر مفهوم افشاء کافی بیان کننده این موضوع است که صورت‌های مالی نباید گمراه کننده باشد. وجود اطلاعات مالی شفاف و قابل مقایسه، هم چنین رکن‌رکین پاسخ‌گویی و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی آگاهانه و از ملزومات بی‌بدیل توسعه اقتصادی (کمیته تدوین استاندارد‌های حسابداری، 1385) افشای مناسب به برخورد یکسان با کلیه استفاده کنندگان بالقوه در خصوص افشای اطلاعات مالی دلالت می‌کند . اغلب چنین استدلال می‌شود که جریان شفاف و با کیفیت اطلاعات، موجب کاهش عدم تقارن اطلاعاتی می‌گردد. عدم تقارن اطلاعاتی، به وضعیتی اطلاق می‌شود که آگاهی بیش‌تر است چنین عدم‌تقارن اطلاعاتی، موجب بروز مشکلاتی نظیر مخاطره اخلاقی و انتخاب نادرست می‌شود. بنابراین، به منظور حفظ منافع سهام‌داران و سایر افراد ذی‌نفع، افشای عمومی و با کیفیت اطلاعات ضروری است. (حساس یگانه و نادی قمی، 1385 :37) افشا در حسابداری واژه‌ای فراگیر است و تقریباً تمامی فرایند گزارشگری مالی را در بر می‌گیرد یکی از اصول اولیه حسابداری اصل افشای کلیه واقعیت‌های با اهمیت و مربوط درباره رویدادها وفعالیت‌های مالی واحدهای تجاری است. اصل مزبورایجاب می‌کند که صورت‌های مالی به گونه‌ای تهیه و ارائه شود که از لحاظ هدف‌های گزارشگری اولاً به موقع ، مربوط و قابل اعتماد و ثانیاً قابل مقایسه و قابل فهم باشد یعنی بتواند استفاده کنندگان صورت‌های مالی را در اتخاذ تصمیم‌های آگاهانه کمک کند (عالیور،1370: 25). مدیران از فعالیت‌های شرکت نسبت به سهام‌داران و سرمایه‌گذاران بالقوه و سایر ذی‌نفعان ارائه کلیه اطلاعات به گونه‌ای که تصویر کاملی از فعالیت‌ها و رویدادهای  مالی واحد تجاری را بیان نماید حاکی از افشای کامل می‌باشد. اگر چه لازم است صورت‌های مالی به نحو کامل ارائه شود اما نباید حاوی اطلاعات بیش از حد و بی‌اهمیت باشد زیرا ممکن است توجه استفاده‌ کنندگان صورت‌های مالی به اطلاعات جزئی و کم اهمیت معطوف و در نتیجه رویداد‌ها و عملیات با‌اهمیت نادیده گرفته شود. افشای داوطلبانه شرکت با توجه به کنترل تضاد منافع بین سهام‌داران، بستانکاران و مدیران تعیین می‌شود (واتس وزیمرمن، 1986)  با در نظر گرفتن این تضاد منافع، می توان چنین استنباط کرد که انگیزه‌های زیربنای افشای اختیاری در شرکت‌ها، به ویژگی‌های شرکت بستگی دارد (چاو و وانگ بورن، 1987). در ضمن میزان افشای اطلاعات در گزارشگری مالی علاوه بر هماهنگی با نیاز و خبرگی استفاده کنندگان گزارشهای مالی به ویژگی‌ها  و معیارهای مورد انتظار از افشاء نیز وابسته است. از طرفی فناوری اطلاعات و ایجاد سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری عنصری کلیدی در حذف محدودیت زمانی و مکانی ، دسترسی بهتر و سریع به اطلاعات، به روز بودن و …. است .

موضوع پژوهش حاضر، مطالعه تأثیر عوامل بازار و سازمانی بر افشای داوطلبانه شرکت‌های پذیرفته شده در  بورس اوراق بهادار تهران است. این فصل باعنوان کلیات پژوهش، نگاهی کلی به پژوهش می کند و خواننده را با آنچه قرار است تجزیه و تحلیل گردد آشنا می‌سازد. در فصل حاضر، مساله اصلی و ضرورت انجام پژوهش بیان می‌شود. در ادامه، فرضیات مورد نظر در راستای بررسی ارتباط بین متغیرها، مطرح می‌شوند و همچنین جامعه آماری مورد مطالعه و قلمرو پژوهش، تبیین می‌گردد. در نهایت، کلمات کلیدی پژوهش، به لحاظ عملیاتی تعریف و ارائه می‌شوند.

 

1-2) بیان مسئله

امروزه توسعه اقتصادی بر پایه دسترسی به منابع مالی برای سرمایه‌گذاری استوار می‌باشد. این در حالی است که تصمیم سرمایه‌گذارن در خصوص سرمایه‌گذاری ، به نوبه خود به وجود گزارشگری مالی مناسب بستگی دارد. گزارشگری مالی تخصیص منابع سرمایه در یک شرکت تجاری و قابلیت سود‌‌دهی آن را افشا می کند. بنابراین افشای اطلاعات مالی برای استفاده کنندگان از صورت‌های مالی امری ضروری به شمار می رود. بدیهی است اصل افشا به عنوان یکی از اصول حسابداری، کلیه واقعیت‌های با اهمیت و مربوط در رابطه با رویدادها و فعالیت‌های واحد تجاری را بیان می‌کند. اصل افشا ایجاب می کند که صورت‌های مالی به گونه‌ای تهیه و ارائه شود که از لحاظ اهداف گزارشگری مالی، قابل فهم، آگاه کننده و حتی الامکان کامل باشد. به بیان دیگر اصل افشا خواستار افشای اطلاعات مربوط در صورت‌های مالی به گونه‌ای است که از یک طرف امکان اتخاذ تصمیم‌های آگاهانه برای استفاده کنندگان را فراهم نموده و از طرف دیگر باعث گمراهی آنان نشود (خانی و میرباقری،1391).

مدیران شرکت‌ها همواره از طریق گزارشگری مالی شامل صورت‌های مالی، یادداشت‌های همراه و تجزیه و تحلیل‌های مدیریت، اطلاعات شرکت تحت مدیریت خود را جهت آگاهی استفاده‌ کنندگان برون سازمانی افشا می‌کنند. میزان اطلاعات افشا شده تحت تأثیر عوامل گوناگونی قرار دارد. مثل تصمیم تیم مدیریت و تحلیل هزینه منفعت که انگیزه‌های اختیاری مدیر است.

طبق نظریه هیأت تدوین استاندارد‌های حسابداری مالی تصمیم‌گیری سرمایه‌گذارن بر اساس اطلاعات حسابداری تاثیرات عمده‌ای در تخصیص بهینه منابع اقتصادی یک کشور دارد. در مدلی که توسط (دانیل، هیرش لیفر و سابر امانیام،1998) طراحی گردید سهام‌داران به اطلاعات خصوصی شرکت‌ها واکنش بیشتری نسبت به اطلاعات عمومی نشان می‌دهند (کاشانی پور و همکاران، 1388).

در عمل، میان کیفیت و کمیت اطلاعاتی که شرکت‌های مختلف تهیه و منتشر می‌کنند و اطلاعاتی که سهام‌داران و اعتبار دهندگان نیاز دارند، شکاف عمیقی وجود دارد. نهادهای سرمایه‌گذاری به اطلاعاتی به موقع، اتکاپذیر و کامل نیاز دارند تا نسبت به مسئولیت نمایندگی مدیریت و تصمیم‌های سرمایه‌گذاری خود قضاوت نمایند. از طرفی ایجاد و نگهداری نظام افشای پیچیده مالی ارزان نیست، زیرا شرکت‌ها مجموعه متعددی از اقلام مالی و غیر مالی دارند که به طور معمول افشای آنها چندان ساده نیست. از این رو بر اساس ساختار بازارها، در هر کشوری مجموعه‌ای از منابع بر قواعد حسابداری و افشا مقرر شده که شرکت‌ها ملزم به رعایت آن هستند. شرکت‌ها در مورد پیش بینی درآمدها توسط مدیر، جلسه‌های سرمایه‌گذارن و تحلیل‌گران مجامع خرید سهام یا انصراف از خرید، حضور سرمایه‌گذارن افشای مربوط به سرمایه‌گذارن در سایت‌های خبری شرکت و سایر پرونده­های قانونی، اطلاعات را به صورت داوطلبانه افشا می‌کنند.

افشای اختیاری یک مکانیسم کنترل خارجی است که می کوشد مشکلات بین سهام‌داران عضو و غیر عضو را از طریق فراهم کردن اطلاعات مربوط به نتایج مالی و غیر مالی کاهش دهد. در تئوری نمایندگی فرض بر این است که سهام‌داران عضو تمایل به افشای اطلاعات به جای واگذاری امکان نظارت به افراد غیر عضو را دارند، چرا که هزینه‌های ناشی از حضور مدیران برای افشا کمتر از هزینه‌های کنترلی افراد غیر عضو خواهد بود (جنسن و مکلین،1976).

دلیل اصلی تاکید بر افشای داوطلبانه حفظ منافع سهام‌داران است .چون افشای داوطلبانه اثر مثبتی بر عملکرد شرکت‌ها دارد و بر حفظ منافع سهام‌داران و اشخاص ذی‌نفع اثر گذار است .چون افشای به موقع و داوطلبانه اطلاعات عاملی است که باعث سالم سازی بازار سرمایه گشته و از معاملات افرادی که به نحوی به اطلاعات منتشر شده دسترسی دارند جلوگیری می‌کند و همچنین باعث آشکار شدن گزینه‌های جدید و یا حذف گزینه‌های ضعیف می‌شود و سرانجام افراد را تحت تأثیر قرار داده و آنان را به سمت اتخاذ تصمیم صحیح سوق می­دهد.

با توجه به مطالب بیان شده در رابطه با موضوع پژوهش مشخص می‌شود که موضوع افشای اطلاعات تنها محدود به قشر خاصی از استفاده کنندگان صورت‌های مالی نمی‌شود بلکه این موضوع در برگیرنده نیاز طیف وسیعی از افراد جامعه از جمله مجامع حرفه‌ای، اعتبار‌دهندگان، دولت و سرمایه‌گذارن است. نتایج پژوهش‌های خارجی نشان می‌دهد که سطح افشای داوطلبانه بر اثر تعداد زیادی از عوامل از جمله : حاکمیت شرکتی ،اندازه شرکت، کیفیت سود، ساختار مالکیت، نوع صنعت، شدت رقابت، عدم تقارن اطلاعاتی، و تغییرات در قانون‌های دولتی می‌باشد. عوامل بازار و عوامل سازمانی و تاثیر آنها بر افشای داوطلبانه از موضوعاتی است که کمتر در پژوهش‌های داخلی بدان پرداخته شده است. این مطالعه وجود این شکاف را پر می کند.

 

1-3)اهمیت و ضرورت انجام پژوهش

افشا اطلاعات مالی و غیر مالی یک شرکت ، نقش مهمی را در بازار سرمایه بازی می‌کند. اطلاعات افشا شده، امکان اتخاذ تصمیم‌های اقتصادی جهت تخصیص منابع کمیاب را، برای بازیگران بازار سرمایه فراهم می‌کند و بر کارایی بازار تأثیر می‌گذارد. با توجه به نوع و اهمیت اطلاعات، افشا اطلاعات از کانال‌های مختلف، صورت می‌گیرد. شرکت‌ها از طریق گزارشگری مالی شامل صورت‌های مالی، یادداشت‌های همراه و تجزیه و تحلیل‌های تیم مدیریت، اطلاعات خود را افشا می‌کنند. با توجه به اهمیتی که مفهوم افشا در میان استفاده‌ کنندگان از اطلاعات مالی دارد، توجه به عوامل موثر بر آن می‌تواند نقش مهمی در بهبود سیستم گزارشگری مالی شرکت‌ها و ارتقای قابلیت اتکای اطلاعات مالی داشته باشد. از این نظر، اولین ضرورت پژوهش حاضر، تبیین عوامل موثر بر کیفیت افشای شرکت‌ها در راستای آگاهی‌رسانی به مدیران واحدهای انتفاعی به عنوان مسئولان تهیه اطلاعات مالی است. همچنین، تعیین عوامل مذکور می تواند نقش به سزایی در تدوین راهبردهای افشای شرکتی و تنظیم مقررات مربوط به آن می‌باشد.

 

 

  1-4)اهداف پژوهش

هدف اصلی پژوهش حاضر، شناخت تأثیر بازار و عوامل سازمانی بر افشای داوطلبانه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. متناسب با هدف کلی مذکور، اهداف فرعی ذیل تدوین و در طول پژوهش، پی‌گیری می‌شوند.

 

1-4-1)اهداف ویژه

• شناخت تاثیر کیفیت سود بر سطح افشای داوطلبانه
• شناخت تاثیر کیفیت حسابرسی بر سطح افشای داوطلبانه
• شناخت تاثیر شدت رقابت در بازار محصول بر سطح افشای داوطلبانه

چکیده ………………………………………………………………………………………………………………………………………..1

فصل اول: معرفی پژوهش

1-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………..3

1-2- تشریح و بیان مساله پژوهش ………………………………………………………………………………………………..3

1-3- مروری بر چارچوب نظری پژوهش……………………………………………………………………………………….6

1-4- اهمیت و ضرورت  انجام پژوهش ………………………………………………………………………………………..7

1-5- اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………..8

1-5-1- اهداف علمی پژوهش………………………………………………………………………………………………………8

1-5-2- اهداف کاربردی پژوهش…………………………………………………………………………………………………..8

1-6- پرسش­های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….9

1-7-تبیین فرضیه ­های پژوهش……………………………………………………………………………………………………..9

1-8- نوآوری پژوهش………………………………………………………………………………………………………………….9

1-9- قلمرو پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………10

1-10- تعریف مفاهیم، واژه ­ها اختصاصی و متغیرهای پژوهش…………………………………………………………10

1-11- خلاصه فصل………………………………………………………………………………………………………………….12

1-12- ساختار کلی پژوهش ……………………………………………………………………………………………………….12

فصل دوم: ادبیات، چارچوب نظری و مروری بر پژوهش­های مربوط

2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………….14

2-2- مبانی نظری………………………………………………………………………………………………………………………14

2-2-1- مفهوم سود و وجه نقد و اهمیت آن­ها………………………………………………………………………………15

2-2-2- مفهوم سود درگزارشگری مالی………………………………………………………………………………………..16

2-2-3- تجزیه و تحلیل صورت­های مالی…………………………………………………………………………………….18

عنوان                                                                                                                 صفحه

2-2-4-­ فرصتهای رشدوساختار سرمایه(اهرم)……………………………………………………………………………….20

2-2-5-­ فرصت­های رشد و سود تقسیمی……………………………………………………………………………………..21

2-2-6- فرصت­های رشد و کیفیت سود……………………………………………………………………………………….23

2-3- چرخه­ی عمر شرکت………………………………………………………………………………………………………….24

2-4- جریان نقد آزاد………………………………………………………………………………………………………………….26

2-4-1- ﺟﺮﻳﺎن ﻧﻘﺪ آزاد ﻫﺮ ﺳﻬﻢ………………………………………………………………………………………………….26

2-4-2- ﺑﺎزده ﺟﺮﻳﺎن ﻧﻘﺪ آزاد………………………………………………………………………………………………………27

2-4-3- ﺟﺮﻳﺎن ﻧﻘﺪ آزاد ﺑﺮای شرکت……………………………………………………………………………………………27

2-4-4- جریان نقد عملیاتی………………………………………………………………………………………………………..28

2-5- تعریف مدیریت جریان­های نقدی………………………………………………………………………………………..29

2-5-1- انگیزه شرکت ها از مدیریت جریان های نقدی………………………………………………………………….29

2-5-2- انگیزه افزایش رفاه سهامداران………………………………………………………………………………………….31

2-5-3- انگیزه تسهیل قابلیت پیش بینی………………………………………………………………………………………..31

2-5-4- افزایش رفاه مدیریت……………………………………………………………………………………………………..31

2-6- روش­های مدیریت جریان های نقدی…………………………………………………………………………………..32

2- 7- رابطه میان مدیریت جریان نقدی و تئوری اثباتی حسابداری…………………………………………………..34

2-8- فرصت­های رشد، تداوم سود و بازده جریان­های نقد آزاد………………………………………………………..34

2-9- نتیجه ­گیری و ارائه مدل مفهومی پژوهش……………………………………………………………………………….37

2-10- پژوهش­های داخلی  ………………………………………………………………………………………………………..38

2-11- پژوهش­های خارجی  ……………………………………………………………………………………………………..40

2-12-­ خلاصه­ی فصل………………………………………………………………………………………………………………42

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

3-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………..44

3-2- روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………….45

عنوان                                                                                                                  صفحه

3-3- قلمرو پژوهش………………………………………………………………………………………………………………….45

3-3-1- قلمرو موضوعی پژوهش………………………………………………………………………………………………..45

3-3-2- قلمرو زمانی پژوهش……………………………………………………………………………………………………..45

3-3-3- قلمرو مکانی پژوهش……………………………………………………………………………………………………..45

3-4- فرضیه ­های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………45

3-5- متغیرهای پژوهش و نحوه سنجش آن­ها  ……………………………………………………………………………..46

3-5-1- جریان­های نقدی آزاد  …………………………………………………………………………………………………..46

3-5-2- جریان نقد آزاد هر سهم  ……………………………………………………………………………………………….47

3-5-3- بازده جریان نقد آزاد  ……………………………………………………………………………………………………47

3-5-4- فرصت­های رشد  …………………………………………………………………………………………………………47

3-5-5-  تداوم سود  ………………………………………………………………………………………………………………..48

3-5-6- علامت اختصاری متغیرها  ……………………………………………………………………………………………..49

3-6- جامعه­ آماری پژوهش………………………………………………………………………………………………………49

3-7- روش گردآوری اطلاعات و داده ­های پژوهش………………………………………………………………………..50

3-8- روش کلی تحلیل داده ­ها  …………………………………………………………………………………………………..50

3-9- روش­های آماری  ……………………………………………………………………………………………………………..51

3-10- مدل پژوهش  ………………………………………………………………………………………………………………..51

3-10-1- روش آزمون فرضیه ­ها  ……………………………………………………………………………………………….51

3-10-2- تحلیل رگرسیون  ………………………………………………………………………………………………………52

3-10-2-1­- ضریب تعیین…………………………………………………………………………………………………………..53

3-10-2-2­- ضریب همبستگی …………………………………………………………………………………………………..54

3-10-2-3­- آزمون کلموگروف اسمیرنوف ………………………………………………………………………………….54

3-10-3­- آزمون معنادار بودن R………………………………………………………………………………………………….54

3-10-4­- آزمون معنادار بودن در الگوی رگرسیون  ………………………………………………….. …………………56

عنوان                                                                                                                  صفحه

3-10-4-1­- آزمون معنادار بودن معادله رگرسیون  ………………………………………………………………………..56

3-10-4-2­- آزمون معنادار بودن ضرایب  ……………………………………………………………………………………57

3-10-5­- تعیین صحت مدل رگرسیون و بررسی تاثیر مدل ارائه شده……………………………………………….57

3-10-6­- آزمون دوربین- واتسون ………………………………………………………………………………………………58

3-11- خلاصه­ی فصل …………………………………………………………………………………………………………….59

فصل چهارم:تحلیل داده ­های پژوهش

4-1-­ مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………….61

4-2­- یافته های توصیفی…………………………………………………………………………………………………………….61

4-3­­-آزمون نرمال بودن داده ها…………………………………………………………………………………………………….65

4-4­- همبستگی…………………………………………………………………………………………………………………………68

4-4-1­- مفهوم معنی داری در همبستگی……………………………………………………………………………………….68

4-4-2- رگرسیون……………………………………………………………………………………………………………………..69

4-4-3- آزمون دوربین- واتسون………………………………………………………………………………………………….69

4-5­- آزمون فرضیه ­ها…………………………………………………………………………………………………………………70

4-5-1- آزمون فرضیه اول  ………………………………………………………………………………………………………..70

4-5-2- آزمون نرمال بودن خطاها………………………………………………………………………………………………..73

4-5-3- آزمون فرضیه دوم………………………………………………………………………………………………………….82

4-5-4- آزمون نرمال بودن خطاها………………………………………………………………………………………………..84

4­-6­­­- خلاصه‌ی فصل………………………………………………………………………………………………………………….94

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادهای پژوهش

5-1­­- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………….96

5-­2­- نتایج آزمون فرضیه‌ها…………………………………………………………………………………………………………96

5-2-1­­- نتیجه آزمون فرضیه اول………………………………………………………………………………………………….96

5-2-2­­- نتیجه آزمون فرضیه دوم…………………………………………………………………………………………………98

عنوان                                                                                                                  صفحه

5-2-3­­- خلاصه نتایج پژوهش…………………………………………………………………………………………………….99

5-3­­- مقایسه نتایج پژوهش حاضر با پژوهش­های قبلی…………………………………………………………………100

5-4­- محدودیت‌های انجام پژوهش……………………………………………………………………………………………101

5-­5­- پیشنهادهای حاصل از پژوهش…………………………………………………………………………………………..101

5-­5-­1­­- پیشنهادات مبتنی بر فرضیه ­ها…………………………………………………………………………………………101

5-­5-2­­- پیشنهاد برای پژوهش­های آتی……………………………………………………………………………………….102

5-6­­- خلاصه فصل………………………………………………………………………………………………………………….102

فهرست منابع

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………….130

منابع غیرفارسی………………………………………………………………………………………………………………………..132

فهرست جداول

جدول 3-1- علامت اختصاری متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………….49

جدول 4-1- علامت اختصاری متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………….62

جدول 4- 2- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق در صنایع پتروشیمی…………………………………………………….62

جدول 4- 3- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق در صنایع غذایی………………………………………………………….63

جدول 4- 4- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق در صنایع خودرو………………………………………………………..63

جدول 4- 5- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق در صنایع دارویی…… ………………………………………………….64

جدول 4- 6- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق در صنایع سیمان………………………………………………………….64

جدول 4-7- نتیجه آزمون کولموگوروف- اسمیرنوف برای نرمال بودن متغیر FCFY در صنایع مورد مطالعه ……………………………………………..65

جدول 4-8- ضریب همبستگی پیرسون…………………………………………………………………………………………71

جدول 4-9- خلاصه مدل رگرسیون……………………………………………………………………………………………..75

جدول 4-10- نتایج تحلیل واریانس یکطرفه………………………………………………………………………………….76

جدول 4-11- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت پتروشیمی……………………………………………..77

/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%aa%d8%a7%d8%ab%db%8c%d8%b1-%d9%81%d8%b1%d8%b5%d8%aa%c2%ad%d9%87%d8%a7%db%8c-%d8%b1%d8%b4%d8%af-%d8%b4%d8%b1%da%a9%d8%aa-%d8%a8%d8%b1-%d8%a8/

 

جدول 4-12- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت غذایی…………………………………………………..78

عنوان                                                                                                                  صفحه

جدول 4-13- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت خودرو………………………………………………….79

جدول 4-14- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت دارویی…………………………………………………80

جدول 4-15- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت سیمان…………………………………………………..81

جدول 4-16- ضریب همبستگی پیرسون………………………………………………………………………………………83

جدول 4-17-خلاصه مدل رگرسیون…………………………………………………………………………………………….87

جدول 4-18- نتایج تحلیل واریانس یکطرفه………………………………………………………………………………….88

جدول 4-19- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت پتروشیمی……………………………………………..89

جدول 4-20- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت غذایی…………………………………………………..90

جدول 4-21- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت خودرو………………………………………………….91

جدول 4-22- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت دارویی…………………………………………………92

جدول 4-23- نتایج ضریب رگرسیون چندمتغیره در صنعت سیمان…………………………………………………..93

جدول 4-24- جمع­بندی نتایج فرضیه ­ها  ……………………………………………………………………………………..94

جدول5-1- خلاصه نتایج آزمون فرضیه ­ها…………………………………………………………………………………….99

جدول5-2- مقایسه نتایج پژوهش حاضر با نتایج پژوهش­های قبلی………………………………………………..100

فهرست نمودارها

نمودار 4-1- احتمال نرمال بودن متغیر وابسته در صنایع پتروشیمی…………………………………………………..66

نمودار 4-2- احتمال نرمال بودن متغیر وابسته در صنایع غذایی………………………………………………………..66

نمودار 4-3- احتمال نرمال بودن متغیر وابسته در صنایع خودرویی……………………………………………………67

نمودار 4-4- احتمال نرمال بودن متغیر وابسته در صنایع دارویی……………………………………………………….67

نمودار 4-5- احتمال نرمال بودن متغیر وابسته در صنایع سیمان………………………………………………………..68

نمودار 4-6- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه اول برای صنایع پتروشیمی………………………………….73

نمودار 4-7- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه اول برای صنایع غذایی……………………………………….73

نمودار 4-8 – توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه اول برای صنایع خودرویی…………………………………74

نمودار 4-9- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه اول برای صنایع دارویی………………………………………74

عنوان                                                                                                                  صفحه

نمودار 4-10- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه اول برای صنایع سیمان……………………………………..75

نمودار 4-11- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه دوم برای صنایع پتروشیمی……………………………….85

نمودار 4-12- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه دوم برای صنایع غذایی…………………………………….85

نمودار 4-13- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه دوم برای صنایع خودرویی………………………………..86

نمودار 4-14- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه دوم برای صنایع دارویی……………………………………86

نمودار 4-15- توزیع خطاهای مدل رگرسیون فرضیه دوم برای صنایع سیمان…………………………………….87

فهرست پیوست­­ها

پیوست الف-1- ………………………………………………………………………………………………………………………103

پیوست الف-2- ………………………………………………………………………………………………………………………105

پیوست الف-3- ………………………………………………………………………………………………………………………112

پیوست الف-4- ………………………………………………………………………………………………………………………118

پیوست الف-5- ………………………………………………………………………………………………………………………124

 

 

چکیده

در این پژوهش تحلیل جامعی روی تاثیرفرصت­­های رشد شرکت و تداوم سود بر بازده جریان­های نقدی آزادبا تأکید بر نوع صنعت در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انجام شد. جامعه مورد مطالعه شامل 5 صنعت فعال (صنایع سیمان، پتروشیمی، غذایی، خودرویی و دارویی) در بورس اوراق بهادار تهران می­باشد. قلمرو زمانی پژوهش شامل یک دوره پنج ساله بر اساس صورت­های مالی سال­های 1386 الی 1391 صنایع مورد مطالعه است. این پژوهش شامل یک فرضیه اصلی می­باشد که به دو فرضیه فرعی تقسیم می­ شود، جهت آزمون فرضیات از آزمون رگرسیون خطی چندمتغیره استفاده شده است.طبق بررسی­های بدست آمده از آزمون فرضیه فرعی اول مبنی بر اینکه فرصت­های رشد شرکت بر بازده جریان­های نقدی آزاد تاثیر دارد، مشخص گردید فرضیه فوق در صنایع پتروشیمی، دارویی و سیمان تایید می­گردد. هر چند که فرضیه فوق در صنایع غذایی و خودرویی رد می­گردد، طبق آزمون فرضیه فرعی دوم مبنی بر اینکه تداوم سود بر بازده جریان­های نقدی آزاد تاثیر دارد، مشخص گردید فرضیه فوق در کلیه صنایع مورد مطالعه رد می­گردد.

واژه های کلیدی:بازده جریان نقد آزاد، بورس اوراق بهادار تهران، تداوم سود، فرصت­های رشد.

مقدمه

در سیستم اقتصادی امروز دنیا، انتقال و گزارش اطلاعات صحیح مالی به مراکز تصمیم گیری، اهمیت بسیار زیادی دارد. سهامدارانی که اندوخته­های خود را به شکل سرمایه در اختیار شرکت­ها قرار می­دهند، برای آگاهی از چگونگی اداره سرمایه ­های خود و اطمینان از صحت عمل و کارایی مدیران، وسیله دیگری جز صورت حساب­ها و گزارش­های مالی سالانه شرکت­ها در اختیار ندارند.

سود خالص از مهم­ترین اطلاعات مالی است که در تصمیمات اقتصادی ذینفعان کاربرد گسترده­ای دارد. علاوه بر حساسیت و ابعاد گسترده کاربرد سود، می­توان اذعان نمود که سود یکی از معیارهای ارزیابی عملکرد مدیریت و نیز معیار تعیین کننده ارزش بنگاه­های اقتصادی تلقی می­ شود؛ با توجه به مطالب فوق­الذکر، می توان این ادعا را نمود که تدوام آن نیز در طی فعالیت واحد تجاری نیز از اهمیت خاصی برخوردار می باشد که لازمه تداوم سود استفاده از فرصت­ها می­باشد. شرکت­ها به منظور کسب مزیت رقابتی، از منابع خود در جهت بهبود موقعیت نسبی خویش نسبت به رقبا استفاده می­ کنند و ارتقای موقعیت شرکت سبب شکل گیری فرصت­های بهتری در آینده می­ شود. همچنین می­توانیم فرصت­های رشد و سود تقسیمی شرکت را نیز مرتبط به هم بدانیم؛ معمولا شرکت­هایی اقدام به تقسیم سود می­ کنند که نمی­توانند سود خود را سرمایه ­گذاری نمایند. سود تقسیمی به سیاست­گذاری شرکت بستگی دارد. شرکت­هایی که فرصت­های سرمایه ­گذاری (رشد) سودآوری دارند، سود را به عنوان یک منبع تأمین مالی تلقی می­ کنند.

اگرهدف مطلوب شرکت­ها کسب سهم بازار بیشتر باشد و انتظار رود که در آینده افزایش سودآوری و فرصت­های رشد از آن شرکت­هایی باشد که سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص داده­اند،آنگاه تغییر در سهم بازار نشان­دهنده عملکرد آتی و فرصت­های رشد است­. (نوری سادات، 1390)

 

1-2– تشریح و بیان مساله پژوهش

هدف از این تحقیق بررسی تاثیر فرصت­های رشد شرکت و تداوم سود بر بازده جریان نقد آزاد است.جنسن(1986) بر اساس تئوری نمایندگی بیان کرده است که تناقض اهداف مدیران و سهامداران موجب تولید اضافی جریان­های نقدی آزاد می­ شود. مشکل اضافه تولید جریان نقدی در شرکت­هایی مشهودتر است که فرصت­های رشد اندکی دارند. در صورتی­که سهامداران کنترل و نظارت مناسبی بر فعالیت­های شرکت نداشته باشند، مدیران شرکت­های با جریان نقدی آزاد مثبت  و فرصت­های رشد اندک به احتمال زیاد در پروژه­ هایی با سود خالص کم یا حتی منفی سرمایه گذاری می­ کنند تا منافع شخصی خود را به حداکثر برسانند. این فعالیت­های از بین برنده ارزش در نهایت منجر به پایین آمدن قیمت سهام شده و ممکن است سهامداران را وادار به برکناری مدیر عامل یا مدیران اجرایی کنند. مدیران منطقی از روش­های دقیق و محتاطانه حسابداری استفاده می­ کنند تا این پیامدهای منفی را کاهش دهند. چانگ و همکاران (2005) نیز در حمایت از این فرضیه بیان کردند که مدیران شرکت­های مورد شک و تردید از روش­های افزایش درآمد استفاده می­ کنند تا در گزارشات خود به درآمدهای بیشتری اشاره کنند (گال و تسوی ،1998 و 2001 و گال، 2001)، نیز شواهدی را در این زمینه ارائه کرده ­اند.

لانگ و لیتزنبرگر (1989) دریافتند که در شرکت­هایی که موقعیت سرمایه ­گذاری اندک دارند، قیمت سهام رابطه مستقیمی با افزایش سود سهام دارد.

جریان نقد آزاد از این حیث دارای اهمیت است که به شرکت اجازه می­دهد تا فرصت­هایی را جستجو کند که ارزش ثروت سهامدار را افزایش می­دهد. بدون در اختیار داشتن وجه نقد، توسعه­ محصولات جدید، انجام تحصیل­های تجاری، پرداخت سودهای نقدی به سهامداران و کاهش بدهی­ها امکان­ پذیر نمی ­باشد. از طرف دیگر، وجه نقد باید در سطحی نگهداری شود که بین هزینه­ نگهداری وجه نقد و هزینه­ وجه نقد ناکافی تعادل برقرار شود (غلام زاده لداری، 1390). از جمله عوامل تأثیرگذار دیگر بر میزان رفتارهای فرصت­طلبانه مدیران، وجود فرصت رشد برای شرکت است. در زمانی که مدیر جریان نقدی آزاد نسبتاً زیادی در دست دارد واز سوی دیگر فرصت­های رشد و سرمایه ­گذاری زیادی برای شرکت موجود باشد (جلنیک، 2007)، مدیر می ­تواند این وجوه نقد را در فعالیت­هایی در راستای رشد شرکت استفاده کند. در چنین موقعیتی با توجه به اینکه این سرمایه ­گذاری­ها در جهت رشد شرکت و در ادامه روند فعلی آن است، خطرپذیری کمتر و بازدهی تقریباً مشابه بازده فعلی شرکت دارد و بنابراین سود دچار نوسانات زیادی نخواهد شد. در مقابل، هنگامی که فرصت­های رشد و سرمایه گذاری محدود باشد، مدیران به سرمایه ­گذاری­هایی دست خواهند زد که دارای خطرپذیری بیشتر بالاتر و بازده متفاوتی از جریان عملیات فعلی شرکت است. در چنین موقعیتی سود شرکت دستخوش نوسان می­ شود و مدیر برای مهار کردن اینگونه نوسانات، که ناشی از سرمایه گذاری پر خطر است به هموارسازی سود اقدام خواهد کرد.

پایداری سود از جمله ویژگی­های کیفی سود حسابداری است که مبتنی بر اطلاعات حسابداری می­باشد. پایداری سود شاخصی است که مبتنی براطلاعات حسابداری می­باشد؛ پایداری سود شاخصی است که به سرمایه ­گذاران در ارزیابی سود­های آتی و جریان­های نقدی شرکت کمک می­ کند. سرمایه گذاران در برآورد سود­های آتی و جریان­های نقدی مورد انتظار خود به بخش پایدار سود بیشتر از بخش ناپایدار آن اهمیت می­دهند. (خواجوی و همکاران، 1389)

هدف اصلی واحد­های تجاری کسب سود و جریانهای نقدی است. با این منظور اقدام به تحصیل منابع مورد نیاز می­ کنند. کارآیی مدیریت در استفاده از منابعی است که در اختیارشان گذاشته شده است و پایداری سود می ­تواند این کارآیی را نشان دهد. هر قدر سودهای کسب شده از طریق دارائی­های عملیاتی باشد، پایداری سود بیشتر خواهد بود. پایداری سود محدود به سودهای گذشته و دوره جاری نمی­ شود بلکه سودهای آتی را نیز شامل می­ شود؛ ارتباط مابین سودهای گذشته و سودهای آتی در قالب فرایند تصادفی که برای توصیف رفتار سود در طول زمان مشاهده شده است، بیان می­ شود از این جنبه، وقایعی که در دوره­ های خاص اتفاق می­افتد، ممکن است بی قاعده (نامنظم) باشند و انتظار می­رود تاثیر مشابهی بر سود دوره­ های بعدی نداشته باشند. به طور کلی سودهای حسابداری از دو جزء پایدار و ناپایدار تشکیل می­شوند. سودهای حسابداری پایدار ارزش مورد انتطار سودهای حسابداری آتی هستند. (رضوانی راز، 1384)

پنمن و یهودا (2009) ارزیابی بازار از جریان نقد آزاد را با بهره گرفتن از اصول حسابداری تعهدی مورد بررسی قرار دادند. آن­ها دریافتند که درآمدها آن چنان که انتظار می­رود ارزش مثبتی دارند، اما در صورت ثابت بودن درآمدها جریان نقدی آزاد هیچ قدرتی در توضیح بازده سهام ندارد. این یافته با نتایج بسیاری از مطالعات در تضاد است که بیان می­دارند جریان نقدی حاصل از فعالیت­های عملیاتی می ­تواند بازده سهام را توضیح داده و در تفسیر آن مورد استفاده قرار گیرد. اما آن­ها در توضیح یافته خود بیان کرده ­اند که حسابداری تعهدی به گونه­ ای عمل می­ کند که مفهوم جایگزین سازی سود سهام (مطرح شده توسط میلیر و مودیگلیانی) را محقق سازد و در واقع جریان نقدی آزاد بخشی از سود سهام شرکت است که ارزش شرکت را پایین آورده اما مجموع ارزش شرکت و سود سهام را تغییر نمی­دهد اما پنمن و یهودا (2009) به ارزش اطلاعاتی جریان نقدی آزاد نیز اشاره می­ کنند. البته جریان نقدی آزاد می ­تواند اطلاعاتی را ارائه دهد اما این امر تنها به دلیل نادرست بودن سنجش درآمدها در سیستم تعهدی است. (رضوانی راز، 1384)

با توجه به مطالب فوق در این تحقیق نیز در ادامه نظرات پنمن و یهودا می­کوشیم به این سئوال پاسخ دهیم که «با تاکید بر نوع صنعت بین فرصت­های رشد و تداوم سود با بازده جریان نقد آزاد چه رابطه­ای وجود دارد؟»

.Jensen

گرایش :

حسابداری

 

عنوان :

 تاثیر مالکیت خانوادگی ومالکیت نهادی در سیاست تقسیم سوددر شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

 

بهار   1392

   

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

 

عنوان……………………………………………………………………………. صفحه

 

فصل اول: کلیات پژوهش…………………………………………………………………………………. 1

1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………. 1

2-1بیان مساله…………………………………………………………………………………………. 3

3-1- اهمیت و ضرورت پژوهش………………………………………………………………… 4

4-1- هدف پژوهش…………………………………………………………………………………. 5

5-1- سؤال‌های پژوهش……………………………………………………………………………. 5

6-1- فرضیه‌های پژوهش………………………………………………………………………….. 5

7-1-قلمرو تحقیق………………………………………………………………………………………5

1-7-1-قلمرو زمانی تحقیق ……………………………………………………………………6

2-7-1- قلمرو موضوعی تحقیق………………………………………………………………..6

3-7-1-قلمرو مکانی تحقیق……………………………………………………………………….6

8-1-متغیر های پژوهش……………………………………………………………………………. 6

1-8-1- متغیرهای مستقل…………………………………………………………………….. 6

2-8-1- متغیر وابسته…………………………………………………………………………… 7

3-8-1- متغیرهای کنترل………………………………………………………………………. 7

9-1- ساختار پژوهش………………………………………………………………………………. 9

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش………………………………………………………………. 11

2-1- مقدمه………………………………………………………………………………………….. 11

2-2- مبانی نظری………………………………………………………………………………….. 14

2-2-1-تعریف مالکیت……………………………………………………………………… 18

2-2-1-1-مالکیت حقیقی و اعتباری……………………………………………….. 19

2-2-1-2-عوامل پیدایی مالکیت اعتباری………………………………………….. 16

2-2-2-نفوذ و کنترل…………………………………………………………………………. 20

2-2-2-1-گروه­بندی مالکیت و کنترل………………………………………………. 20

2-2-2-2-نفوذ و کنترل از دیدگاه استانداردها……………………………………. 25

2-2-3-حاکمیت شرکتی…………………………………………………………………….. 35

2-2-3-1-حاکمیت شرکتی در شرکت­ها و مؤسسات اقتصادی………………. 40

2-2-3-1-1- تعریف حاکمیت شرکتی……………………………………….. 40

2-2-3-1-2- مالکیت شرکت­ها………………………………………………… 41

2-2-3-1-3- انواع حاکمیت شرکتی…………………………………………… 42

2-2-3-1-4- حاکمیت شرکتی در قوانین ایران……………………………… 43

2-2-4-ساختارهای مالکیت ……………………………………………………………….. 45

2-2-4-1- آیا ساختار مالکیت بر کارایی شرکت تأثیر دارد؟ …………………. 47

2-2-4-2- مالکیت خانوادگی………………………………………………………… 49

2-2-4-3 مالکیت نهادی(سرمایه گذاران نهادی)…………………………………. 53

2-2-5- اهداف سیاست تقسیم سود……………………………………………………………..61

2-2-6-سیاست تقسیم سود…………………………………………………………………………62

2-2-6-1سیاست های تقسیم سود……………………………………………………………62

2-2-6-1-1-سیاست تقسیم سود منظم………………………………………………65.

2-2-6-1-2 سیاست تقسیم سود نامنظم……………………………………………..69

2 -2-6-1-3-سیاست تقسیم سود باقیمانده………………………………………. . 70

2-3-پیشینه پژوهش……………………………………………………………………………………………71

2-3-1-پیشینه مالکیت خانوادگی…………………………………………………………………….71.

2-3-1-1-پژوهش خارجی………………………………………………………………………….71.

2-3-1-2-پژوهش داخلی……………………………………………………………………………71

2-3-2-پیشینه مالکیت نهادی (سرمایه گذاران نهادی)…………………………………………71

2-3-2-1-پژوهش خارجی………………………………………………………………………..75

2-3-2-2-پژوهش داخلی………………………………………………………………………….79

2-3-3-پیشینه سیاست تقسیم سود……………………………………………………………………..81

2-3-3-1-پژوهش خارجی……………………………………………………………………………81

2-3-3-2-پژوهش داخلی……………………………………………………………………………..83

2-4-خلاصه فصل………………………………………………………………………………………….85

فصل سوم: روش اجرای پژوهش……………………………………………………………………………

3-1- مقدمه……………………………………………………………………………….. …………89

3-2- تعریف پژوهش…………………………………………………………………………….. 90

3-3- فرضیه‌های پژوهش………………………………………………………………………… 91

3-4- متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………….. 92

3-4-1- متغیرهای مستقل…………………………………………………………………… 94

3-4-2- متغیر وابسته………………………………………………………………………… 94

3-4-3- متغیرهای کنترل…………………………………………………………………….. 95

3-5- قلمرو تحقیق…………………………………………………………………………………….96

3-5-1-  قلمرو موضوعی تحقیق…………………………………………………………….96

3-5-2- قلمرو  زمانی تحقیق………………………………………………………………….96

3-5-3-  قلمرو  مکانی تحقیق………………………………………………………………..96

3-6- جامعه آمار……………………………………………………………………………………….97

3-7- روش گردآوری داده ­ها……………………………………………………………………. 98

3-8-روش تجزیه و تحلیل داده ­ها و آزمون فرضیه ­ها………………………………………. 99

3-8-1-رگرسیون چند متغیره…………………………………………………………….. 100

3-8-2-رگرسیون لجستیک……………………………………………………………….. 101

3-8-3-روش های آزمون فرضیات………………………………………………………… 102

3-8-4- ضریب تعیین و ضریب تعیین تصحیح شده……………………………….. 103

3-8-5- آزمون معنادار بودن در الگوی رگرسیون……………………………………. 105

3-8-5-1- آزمون معنادار بودن معادله رگرسیون……………………………….. 105

3-8-5-2- آزمون معنادار بودن ضرایب………………………………………….. 106

3-8-6- روش استفاده از داده‌ها…………………………………………………………. 107

3-8-7- آزمون ریشه واحد در داده‌های ترکیبی………………………………………. 112

3-8-7-1- آزمون‌های لوین و لین (LL)………………………………………… 114

3-8-8- آزمون‌های هم‌جمعی داده‌های ترکیبی……………………………………….. 116

9-9-خلاصه فصل……………………………………………………………………………….. 134

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها……………………………………………………………… 121

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………… 121

4-2- آزمون فرضیه ها…………………………………………………………………………… 121

4-2-1- بررسی پایایی متغیرهای پژوهش………………………………………………….. 122

4-2-2 بررسی آمار توصیفی متغیرهای پژوهش………………………………………….. 123

4-2-3- بررسی همبستگی بین متغیرها در سطح کل شرکت­ها…….……..…..….. 124

4-2-4- آزمون فرضیه ­های پژوهش ………………………………………………………..125

4-3- خلاصه فصل………………………………………………………………………………. 132

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها………………………………………………………………. 134

/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d9%85%d8%a7%d9%84%da%a9%db%8c%d8%aa-%d8%ae%d8%a7%d9%86%d9%88%d8%a7%d8%af%da%af%db%8c-%d9%88%d9%85%d8%a7%d9%84%da%a9%db%8c%d8%aa-%d9%86%d9%87/

 

5-1- مقدمه………………………………………………………………………………………… 134

5-2- مروری بر تحقیق………………………………………………………………………….. 135

5-3-بحث و نتیجه ­گیری ……………………………………………………………..…..……..137

          5-3–1– بحث و نتیجه ­گیری حاصل از فرضیه اول و سوم پژوهش………………137

         5-3–2– بحث و نتیجه ­گیری حاصل از فرضیه دوم و چهارم پژوهش…………….138

        5-3-3- بحث و نتیجه ­گیری حاصل از فرضیه پنجم پژوهش……………..…..……139

        5-3-4- بحث و نتیجه ­گیری حاصل از فرضیه پنجم پژوهش……………..….……140

5-4- محدودیت­های پژوهش…………………………………………………………………. 141

5-5- پیشنهادهای پژوهش……………………………………………………………………… 141

5-5-1- پیشنهادهای حاصل از یافته­ های پژوهش‌……………………………………. 141

5-5-2- پیشنهاد برای پژوهش‌های آینده………………………………………………. 142

5-6- خلاصه فصل………………………………………………………………………………. 143

منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………. ………165

الف- منابع فارسی…………………………………………………………………………. 165

ب- منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………………….. 168

پیوست ها و ضمائم

مقدمه

بر پایه تئوری نمایندگی )فاما[1]و جنسن[2]، 1983 (وجود تضادمنافع، موجب نگرانی مالکان(سهامداران) می شود تاجایی که آن ها برای اطمینان از تخصیص بهینه ی منابع خود از سوی مدیران، اقدام به بررسی وارزیابی عملکرد مدیران می کنند. به مرور زمان، مشخص شده است که برخی از تصمیم های مدیران ممکن است موجب اتلاف منابع شرکت واز بین رفتن ثروت مالکان شود. از سوی دیگر، مدیران همواره به دنبال این بوده اند تا ضمن حداکثر نمودن منافع خود، به مالکان این اطمینان را بدهند که تصمیم های اتخاذ شده از سوی آنها، در جهت منافع مالکان است (نمازی 156:1384).

درمورد شرکت های خانوادگی[3]، اعضای خانواده به عنوان مالک قسمتی از سهام شرکت، مدیرشرکت نیز هستند؛ بنابراین، این افراد هم مالک هستند وهم نماینده . تازمانی که از این دیدگاه به شرکت نگاه شود، مشکل چندانی در روابط نماینده- مالک به وجود نخواهد آمد؛ ولی باید توجه کرد که در برخی از شرکت ها، افزون بر اعضای خانوادگی، افراد دیگری نیز صاحب سهام شرکت هستندکه در سمت های مدیریتی شرکت، جای ندارند . بنابراین، این امکان وجود دارد که اعضای خانوادگی عضوهیات مدیره ، به زیان سایر سهامداران عمل کنند واز این طریق، ثروت خود را افزایش دهند (فاما و جنسن،  5:1983) . افزون بر آن، هیات مدیره ی متشکل از اعضای خانوادگی، معمولا نسبت به هیات مدیره ی سایر شرکت ها، پاداش کمتری دریافت می کنند. اعضای خانوادگی عضو هیات مدیره معمولا کم تر به طرح های انگیزشی واکنش نشان می دهند وبیش تر به فکر حداکثر کردن ارزش شرکت هستند که این امر باعث می شود اطلاعات به راحتی در اختیار سایر سهامداران قرار نگیرد (مک کوناگی و زیمرمن[4]،541:1994).                 افزون بر آن، بر اساس یک دیدگاه دیگر، به دلیل ایجاد حسن شهرت در بلند مدت، شرکت های خانوادگی تشویق می شوند از فعالیت های نظیر مدیریت سود که اثر کوتاه مدت دارد، پرهیز کنند (ونگ[5]، 626:2006).

از طرفی بررسی ساختار بازار  سرمایه در کشورهای توسعه یافته ودر حال توسعه ای که متعهد به پیشرفت در بازارسرمایه خود هستند، نشان می دهد که سرمایه گذاران نهادی سهم قابل توجهی از بازار سرمایه  و تولید ملی را به خود اختصاص داده و روز به روز  بر اهمیت نقش آنها در نظام مالی و تقویت فضای رقابتی  افزوده می شود و این گروه از سهامداران در بازار سرمایه به عنوان سهامدار مسلط ایفای نقش  می کنند.

سهامداران نهادی نسبت به سرمایه گذاران شخصی(اشخاص حقیقی سرمایه گذار)در تجزیه وتحلیل صورت های مالی  توانایی و مهارت بیشتری دارند. از آن جا که هدف اصلی سهامداران نهادی از سرمایه گذاری  در سهام شرکت ها دست یابی به سود و نهایتا افزایش ثروت آن ها است . رقم سود گزارش شده و نیزسود توزیع شده شرکت ها از اهمیت خاصی برخودار است زیرا قیمت بازار سهام شدیدا ٌ تحت تاثیر سود گزارش و توزیع شده شرکت ها قرار دارد وبه این ترتیب  سهامداران نهادی احتمالاٌ تلاش خواهند کرد تادر اتخاذ تصمیم های اثر گذار بر سود گزارش شده و سود توزیع شده  شرکت ها تاثیر گذار باشند و حتی ممکن است  که به منظور دست یابی به اهداف خود، فشارهایی نیز به مدیریت  شرکت ها وارد نمایند.

با عنایت به اهمیت سیاست های تقسیم سود و تاثیر گذاری بالقوه ساختار مالکیت شرکت ها(مالکیت نهادی[6] و مالکیت خانوادگی[7]) بر آن،تحقیق حاضر انجام شده است . در این پژوهش ارتباط مالکیت خانوادگی و مالکیت نهادی در سیاست تقسیم سود مور برسی قرار می گیرد.

1-2) بیان مساله:

برای سالیان متمادی در گذشته اقتصاد دانان فرض می‌کردند که تمامی گروه‌های مربوط به یک شرکت جهانی برای یک هدف مشترک فعالیت می‌کنند. اما در 30 سال گذشته موارد بسیاری از تضاد منافع بین گروه‌ها و چگونگی مواجهه شرکت‌ها با این گونه تضادها توسط اقتصاد‌دانان مطرح شده است (فاما و جنسن 1983) این موارد به طور کلی تحت عنوان «تئوری نمایندگی[8]» در حسابداری مدیریت بیان می‌شود. طبق تعریف رابطه نمایندگی قراردادی است که بر اساس آن صاحب کار یا مالک نماینده یا عامل را از جانب خود منصوب و اختیار تصمیم‌گیری را به او تفویض می‌کند.

در روابط نمایندگی، هدف مالکان حداکثر سازی ثروت است و لذا به منظور دست‌یابی به این هدف بر کار نماینده نظارت می‌کنند و عملکرد او را مورد ارزیابی قرار می‌دهند.

اما در شرکت‌های خانوادگی4، اعضای خانواده به عنوان مالک قسمتی از سهام شرکت مدیر شرکت نیز هستند بنابراین، این افراد هم مالک هستند و هم نماینده تا زمانی که از این دیدگاه به شرکت نگاه شود مشکل چندانی در روابط نماینده ـ مالک به وجود نخواهد آمد ولی باید به این نکته توجه کرد که در برخی از شرکت‌ها، افزون بر اعضای خانوادگی، افراد دیگری نیز صاحب سهام شرکت هستند که در سمت‌های مدیریتی شرکت جایی ندارند. بنابراین این امکان وجود دارد که اعضای خانوادگی عضو هیأت مدیره به زیان سایر سهامداران عمل کنند و از این طریق ثروت خود را افزایش دهند.

در این صورت سوال مطرح این است که: آیا متفاوت بودن نوع مالکیت شرکت‌ها بر سیاست تقسیم سود آنها تأثیر دارد؟ یعنی اگر مالکان شرکت را گروه‌های مختلف، مانند اعضای خانواده، دولت، مؤسسات مالی، بانکها و شرکت‌های دیگر تشکیل دهنده سیاست تقسیم سود آنها چگونه خواهد بود؟

وجود کدامیک از این ترکیب‌های متفاوت مالکیت در تقسیم سود بیشتر مؤثرتر است؟

بدین ترتیب برای دست یابی به پاسخ سوالات بالا تصمیم‌گیرندگان و سرمایه‌گذاران به نوع ترکیب مالکیت شرکت توجه خواهند کرد. بنابراین بررسی شرایط بین مالکیت خانوادگی1 و مالکیت نهادی2 با سیاست تقسیم سود3 برای سرمایه گذاران خرد که به دنبال کسب سود بیشتر هستند ضروری و مفید به نظر می رسد.

1-3) اهمیت و ضرورت پژوهش:

در این پژوهش سعی می شود مشخص شود کدام یک از مالکیت خانوادگی ومالکیت نهادی سود بیشتری را پرداخت می کند وبر این اساس نوع مالکیتی راکه سودبیشتری را پرداخت می کند به سرمایه گذاران خرد که به دنبال کسب سود بیشتر هستند معرفی کنیم.

 

1-4) هدف پژوهش :

هدف این پژوهش بررسی سیاست تقسیم سود در شرکت های با مالکیت خانوادگی و شرکت های با مالکیت نهادی در بورس اوراق بهادار تهران است. تا مشخص نماید که آیا سیاست تقسیم سود در شرکتهای با مالکیت خانوادگی و مالکیت نهادی به گونه ای با اهمیت متفاوت است یا خیر؟ بنابراین، این مطالعه تفاوت های مهم بین شرکت های با مالکیت خانوادگی و مالکیت نهادی را در سیاست تقسیم سود که برای سهامداران به ویژه سهامداران خرد امری مهم است به گونه ای تجربی نشان می دهد و مرزهای دانش مالی و حسابداری را در این زمینه گسترش می دهد.

1-5) سوال پژوهش:

آیا بین مالکیت خانوادگی و مالکیت نهادی در سیاست تقسیم تفاوت معنی داری وجود دارد؟

1-6) فرضیه های پژوهش:

فرضیه اول پژوهش: “مالکیت خانوادگی” در سیاست تقسیم سود تاثیر دارد.

فرضیه دوم پژوهش: “مالکیت نهادی” در سیاست تقسیم سود تاثیر دارد.

فرضیه سوم پژوهش: “مالکیت خانوادگی” در میزان تقسیم سود تاثیر دارد.

فرضیه چهارم پژوهش: “مالکیت نهادی” در میزان تقسیم سود تاثیر دارد .

فرضیه پنجم پژوهش: “سیاست تقسیم سود” در شرکت­های با مالکیت خانوادگی ولی مالکیت نهادی بالا و پایین تفاوت دارد.

فرضیه ششم پژوهش: “میزان تقسیم سود” در شرکت­های با مالکیت خانوادگی ولی مالکیت نهادی بالا و پایین تفاوت دارد.

 

 

1-7) قلمروتحقیق:

یکی از مباحث مهم در هر تحقیق که برای ممانعت از وارد شدن به حوزه‌هایی غیرمرتبط با موضوع تحقیق و همچنین خارج شدن از محدوده‌ی زمانی و مکانی، باید مد نظر محقق قرار گیرد، قلمرو تحقیق می‌باشد. قلمرو این تحقیق، که به بررسی تاثیر مالکیت خانوادگی و مالکیت نهادی در سیاست تقسیم سود شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌پردازد، به سه بخش تقسیم شده است که عبارتند از:

1-7-1)  قلمرو زمانی

محدوده‌ی زمانی تحقیق، اطلاعات مالی مربوط به عملکرد سال‌های مالی 1386 تا 1390(دوره زمانی 5ساله) شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.

1-7-2) -قلمرو موضوعی

به بررسی  تاثیر مالکیت خانوادگی و مالکیت نهادی درسیاست تقسیم سود شرکت های  پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌پردازد.

1-7-3)-قلمرو مکانی

قلمرو مکانی تحقیق شامل شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.

1-8) متغیرهای پژوهش:

1-8-1)متغیرهای مستقل:

متغیر مستقل، یک ویژگی از محیط فیزیکی یا اجتماعی که بعد از انتخاب، دخالت یا دستکاری توسط محقق، مقادیری را می پذیردتا تاثیرش برروی متغیر دیگر مشاهده شود.

در این پژوهش دو متغیرمستقل در نظر گرفته می شود: مالکان خانوادگی و مالکان نهادی (سرمایه گذاران نهادی).

1-8-1-1)مالکیت خانوادگی :

عبارت از شرکتی که هر دو یا حداقل یکی از شرایط زیر را داشته باشد.

1) دارا بودن حداقل بیست درصد سهام از سوی اعضای خانواده

2) عضویت یکی از اعضای خانواده در هیأت مدیره

در این پژوهش برای متغیر مجازی مالکیت خانوادگی[9]، در صورت دارا بودن شرایط مالکیت خانوادگی، مقدار این متغیر 1 و در غیر این صورت، مقدار آن 0 فرض شده است.

 

. .fama

. jensen

. Family control or family ownership

1-1 مقدمه. 2

1-2 بیان موضوع و ابعاد آن. 4

1-3 ضرورت و اهمیت تحقیق.. 5

1-4 بیان مسئله. 6

1-5 اهداف تحقیق.. 8

1-6 سؤالات تحقیق.. 8

1-7 فرضیات تحقیق.. 9

1-8 روش کلی تحقیق.. 9

1-9 قلمرو تحقیق.. 9

1-9-1 قلمرو موضوعی تحقیق.. 9

1-9-2 قلمرو تحقیق ازلحاظ زمانی.. 10

1-9-3 قلمرو مکانی تحقیق.. 10

1-10تعریف عملیاتی واژه‌ها 10

1-11ساختار تحقیق.. 11

فصل دوم:ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1 پیشگفتار. 13

2-2 هزینه سرمایه. 15

2-2-1 نقش هزینه سرمایه در تصمیمات سرمایه‌گذاری.. 17

2-2-2 نقش هزینه سرمایه در تصمیم‌های مالی.. 18

2-3 عدم‌تقارن اطلاعاتی.. 18

2-3-1 نظریه عدم‌تقارن اطلاعات… 19

2-3-2 پیامدهای عدم‌تقارن اطلاعاتی در بازار سرمایه. 20

2-4 فراوانی بند‌های گزارش حسابرس… 23

2-4-1 هدف حسابرسی و انواع اظهارنظر حسابرسی.. 26

2-4-2 تأثیر اظهارنظر حسابرسان بر قیمت سهام. 26

2-5 پیشینه تحقیق.. 28

2-5-1 پیشینه داخلی.. 28

2-5-2 پیشینه خارجی.. 40

2-6 مبانی نظری پژوهش…. 60

فصل سوم:روش اجرای تحقیق

3-1 پیشگفتار. 63

3-2 روش کلی تحقیق.. 63

3-3 جامعه آماری.. 64

3-4 نمونه آماری.. 65

3-4-1 حجم نمونه و کفایت آن. 65

گیری و دلیل انتخاب… 66

3-5 روش گردآوری داده‌ها 66

3-6 ابزار گردآوری داده‌ها 66

3-7 روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‏ها 67

3-7-1 روش‌های آماری.. 67

3-7-2 مدل تحقیق.. 68

3-7-2-1 مدل ریاضی تحقیق.. 68

3-7-2-2 تعریف متغیر‌ها 68

3-7-2-3 نحوه اندازه‌گیری متغیر‌ها 69

3-7-2-4 دسته بندی متغیر‌ها 72

3-7-2-5 رابطه بین متغیر‌ها 72

3-7-2-6 اندازه‌گیری رابطه. 73

3-7-3 نرم افزارها 73

فصل چهارم:بیان یافته‌ها

4-1 پیشگفتار. 75

4-2 توصیف جامعه و نمونه آماری.. 76

4-3 توصیف یافته‌ها 77

4-4 تحلیل یافته‌ها 79

4-4-1 تحلیل پیش فرض‌ها 79

های استفاده از مدل تابلویی.. 85

3 تحلیل روابط بین متغیرها 88

1 رابطه بین هزینه سرمایه با تعداد بندهای شرط و تعداد بندهای بعد از اظهارنظر. 88

2 رابطه بین عدم‌تقارن اطلاعاتی با تعداد بندهای شرط و تعداد بندهای بعد از اظهارنظر. 93

فصل پنجم:تلخیص، نتیجه‌گیری و پیشنهادها

 

/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b7%d9%87-%d9%81%d8%b1%d8%a7%d9%88%d8%a7%d9%86%db%8c-%d8%a8%d9%86%d8%af%e2%80%8c%d9%87%d8%a7%db%8c-%da%af%d8%b2%d8%a7%d8%b1/

 

5-1 پیشگفتار. 99

5-2 خلاصه پژوهش…. 99

5-3 ارزیابی و تشریح نتایج آزمون فرضیه طبق شرایط متغیرها 101

5-4 نتیجه گیری کلی.. 105

5-5  پیشنهادها 106

5-5-1 پیشنهادهای کاربردی بر مبنای نتایج تحقیق.. 106

5-5-2 پیشنهادهای کاربردی بر مبنای تحقیقات آتی.. 107

5-6 محدودیتهای پژوهش…. 108

پیوست الف:نام شرکتهای جامعه آماری.. 111

. 112

منابع و مأخذ:

منابع فارسی.. 120

منابع لاتین.. 122

منابع اینترنتی.. 124

 

جدول(1-2):خلاصه تحقیقات انجام شده در داخل کشور. 45

جدول(2-2):خلاصه تحقیقات انجام شده در خارج از کشور. 54

جدول (1-3): نحوه استخراج جامعه. 65

جدول(1-4):توصیف شرکت‌های نمونه آماری.. 76

جدول (2-4):  اندازه شاخص‌های آمار توصیفی مربوط به متغیرهای تحقیق.. 78

جدول(3-4):  بررسی فرض نرمال بودن متغیرها 80

جدول(4-4):  بررسی فرض نرمال بودن متغیرهای تبدیلی.. 81

جدول (5-4):  نتایج آزمون ناهمسانی وایت… 82

جدول ( 6-4): بررسی فرض استقلال خطاها 84

جدول :(7-4) ضرایب همبستگی متغیرهای مستقل.. 85

86

جدول (9-4) : نتایج آزمون هاسمن(انتخاب بین اثرات ثابت و تصادفی) 88

جدول (10- 4): برآورد رگرسیونی برای رابطه بین هزینه سرمایه با تعداد بندهای بعد از اظهارنظر و تعداد بندهای شرط 89

جدول (11- 4): ضریب همبستگی بین تعداد بندهای بعد از اظهارنظر و تعداد بند  شرط با هزینه سرمایه در شرکتهای بزرگ و کوچک    91

جدول (12- 4): ضریب همبستگی بین تعداد بندهای بعد از اظهارنظر و تعداد بند شرط با هزینه سرمایه در شرکتهای با ریسک بالا و پایین   92

جدول (13- 4): برآورد رگرسیونی برای رابطه بین عدم‌تقارن اطلاعاتی و تعداد بندهای بعد از اظهارنظرو تعداد بند شرط.. 93

جدول (14- 4): ضریب همبستگی  بین تعداد بندهای بعد از اظهارنظر و تعداد بند شرط با عدم‌تقارن اطلاعاتی در شرکتهای بزرگ و کوچک    95

جدول (15- 4): ضریب همبستگی بین تعداد بندهای بعد از اظهارنظر و تعداد بند شرط با عدم‌تقارن اطلاعاتی در شرکتهای با ریسک بالا و پایین   96

جدول (16-4):خلاصه یافته‌های حاصل از بررسی ارتباط بین متغیرهای پژوهش…. 97

جدول(5-1): نتیجه گیری کلی فرضیات… 106

 

 

نمودار(1-3):مدل مفهومی تحقیق.. 68

نمودار(1-4) :بررسی نرمال بودن خطاهای بین فراوانی بند‌های گزارش حسابرس و اطلاعات نامتقارن. 81

نمودار(2-4): :بررسی نرمال بودن خطاهای بین فراوانی بند‌های گزارش حسابرس و هزینه سرمایه. 82

 

 

چکیده

در این تحقیق، رابطه بین فراوانی بندهای گزارش حسابرس با اطلاعات نامتقارن و هزینه سرمایه در بورس اوراق بهادار تهران را موردبررسی قرار دادیم. تحقیق موردنظر از جهت هدف،  یک تحقیق کاربردی است. ازلحاظ نوع طرح تحقیق به جهت تکیه‌ بر اطلاعات تاریخی، پس رویدادی است و روش استنتاج آن استقرایی و از نوع همبستگی می‌باشد.

تحقیق حاضر شامل یک فرضیه اصلی ودو فرضیه فرعی می‌باشد. جامعه مطالعاتی پژوهش حاضر شرکت‌های  پذیرفته‌ شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی یک دوره پنج‌ساله (سال‌های1392-1388) می‌باشد. درنهایت با توجه به محدودیت‌های تحقیق اطلاعات مربوط به 102 شرکت جمع‌ آوری گردید و سپس با بهره گرفتن از جدول مورگان تعداد 81 شرکت به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب گردید.

جهت مستندسازی نتایج تجزیه‌وتحلیل آماری و ارائه راه ‌حل ‌های نهایی، محقق از شیوه آماری با بهره گرفتن از نرم‌افزارهای SPSS و Eviews  اقدام به تجزیه‌وتحلیل سؤالات و فرضیات نموده است.

فرضیه‌های تحقیق با بهره گرفتن از رگرسیون خطی  و آزمون‌های F و t تحلیل‌شده‌اند. نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌ها نشان می‌دهد که:

1. بین هزینه سرمایه و تعداد بند بعد از اظهارنظر رابطه وجود دارد.
2. بین عدم‌تقارن اطلاعاتی و تعداد بند شرط و تعداد بند بعد از اظهارنظر رابطه وجود دارد.

واژه‌های کلیدی: هزینه سرمایه، عدم‌تقارن اطلاعاتی، گزارش حسابرسی، بند شرط

 

 

فصل اول:

کلیات تحقیق

 -1     مقدمه

یکی از عوامل مؤثر در تصمیم‌گیری، اطلاعات مناسب و مرتبط با موضوع تصمیم است. درصورتی‌که اطلاعات موردنیاز به‌صورتی نامتقارن بین افراد توزیع شود، می‌تواند منجر به نتایج متفاوت نسبت به موضوعی واحد شود. بنابراین قبل از اینکه خود اطلاعات برای فرد تصمیم‌گیرنده مهم باشد، این کیفیت توزیع اطلاعات است که باید مورد ارزیابی قرار گیرد (قائمی و وطن‌پرست، 1384).

یکی از نکات مهم در بورس اوراق بهادار، بحث کارایی بازار است که بر طبق آن تمام اطلاعات موجود در بازار، اثر خود را بر روی قیمت سهام منعکس می‌کنند. شاید بتوان از دیدگاه فرضیه بازار کارا، دلیل وجود حسابداری را عدم‌تقارن اطلاعاتی بیان کرد که در آن‌یکی از طرفین مبادله، اطلاعات بیشتری را نسبت به‌طرف مقابل در اختیار دارد. این امر به علت معاملات و اطلاعات درون‌گروهی به وجود می‌آید (احمد پور کاسگری و عجم، 1389).

تعیین و ایجاد ساختار بهینه سرمایه و یا حرکت به سمت آن می‌تواند بر ارزش شرکت و ثروت سهامداران تأثیر بگذارد. بدون اطلاع از هزینه سرمایه، شرکت نمی‌تواند تصمیم بگیرد که از چه ابزاری برای گردآوری وجوه لازم برای سرمایه‌گذاری بلند‌مدت استفاده کند و به دلیل محدودیت در منابع، واحدهای اقتصادی باید ترکیبی از منابع تأمین مالی را انتخاب کنند که حداقل هزینه سرمایه را دربرداشته باشد (عثمانی، 1381).

هزینه سرمایه یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین ابزارها در بسیاری از تصمیم‌گیری‌های مالی و مدیریتی است که از عوامل متعددی متأثر می‌شود. همچنین با توجه به این‌که توان جذب سرمایه و تأمین مالی شرکت‌ها یکی از مهم‌ترین ارکان موردنیاز برای باقی ماندن در بازار رقابتی امروز است، وجود بازار سرمایه و حضور فعال و گسترده سرمایه‌گذاران در چنین بازارهایی یکی از نیازهای انکارناپذیر برای رشد اقتصاد ملی کشورهاست.

معمولاً زمانی که اطلاعات تازه‌ای از وضعیت شرکت‌ها در بازار منتشر می‌شود، این اطلاعات توسط تحلیل‌گران، سرمایه‌گذاران و سایر استفاده‌ کنندگان مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته و بر مبنای آن، تصمیم‌گیری نسبت به خرید یا فروش سهام صورت می‌پذیرد. بنابراین، در صورت انتشار محرمانه و ناهمگون اطلاعات، واکنش‌های متفاوتی از سوی سرمایه‌گذاران به‌واسطه وجود عدم‌تقارن اطلاعاتی در بازار سرمایه ایجاد می‌شود که این امر تحلیل‌های نادرست و گمراه‌کننده‌ای را از وضعیت جاری بازار به همراه خواهد داشت. در این حالت، سرمایه‌گذاران کوچک تمایلی به سرمایه‌گذاری نخواهند داشت و این مسئله درنهایت منجر به افزایش هزینه سرمایه شرکت به میزان ریسکی می‌شود که باید به‌وسیله سرمایه‌گذاران کمتر تحمل شود (لامبرت و هم پژوهان، 2006).

مسئله اصلی این تحقیق ارزیابی رابطه بین فراوانی بند‌های گزارش حسابرس و اطلاعات نامتقارن و هزینه سرمایه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد و در پی پاسخ به این سؤال هستیم که چه ارتباطی بین فراوانی بندهای گزارش حسابرس با اطلاعات نامتقارن و هزینه سرمایه شرکت‌ها وجود دارد؟

1-2     بیان موضوع و ابعاد آن

یکی از مهم‌ترین عوامل در تصمیم‌گیری صحیح سهامداران شرکت‌ها،  اطلاعات مناسب و مرتبط با موضوع تصمیم در مورد سرمایه‌گذاری یا عدم سرمایه‌گذاری است که اگر به‌درستی فراهم و پردازش نشوند اثرات منفی برای فرد یا نهاد تصمیم‌گیرنده خواهد داشت. از سوی دیگر نوع و چگونگی دستیابی به اطلاعات نیز حائز اهمیت است (هلی و پالیپو،  2001). درصورتی‌که اطلاعات موردنیاز به‌صورتی نامتقارن در بین سهامداران توزیع شود (انتقال اطلاعات به‌صورت نابرابر بین سهامداران صورت گیرد) می‌تواند نتایج متفاوتی را نسبت به تصمیم‌گیری در ارتباط با یک موضوع واحد سبب شود. بنابراین، قبل از اینکه خود اطلاعات برای سرمایه‌گذاران، سهامداران و سایر ذینفعان مهم باشد، این کیفیت توزیع اطلاعات است که باید به‌صورت دقیق مورد ارزیابی قرار گیرد (مد،  2005). زمانی که عدم‌تقارن اطلاعاتی در رابطه با سهام یک شرکت افزایش یابد ارزش ذاتی آن باارزشی که سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه برای سهام موردنظر قائل می‌شوند متفاوت خواهد بود. درنتیجه، ارزش واقعی سهام شرکت‌ها باارزش مورد انتظار سهامداران تفاوت خواهد داشت (هوگس و همکاران،  2007).