تیر 1393

فهرست مطالب

چکیده………………………………………………………………………………………………………………… 1

فصل 1 : کلیات پژوهش

• مقدمه…………………………………………………………………………………………………………….3
• بیان مساله…………………………………………………………………………………………………….. 4
• اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………….. 5
• اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 6
• قلمرو تحقیق………………………………………………………………………………………………… 6
• روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………. 7
• سوالات تحقیق……………………………………………………………………………………………… 7
• فرضیه‌های تحقیق………………………………………………………………………………………….. 8
• تعریف واژه‌ها و اصطلاحات تخصصی…………………………………………………………….. 8

فصل دوم : مبانی نطری و پیشینه پژوهش

2-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………….. 11

2-2 بانکداری الکترونیک……………………………………………………………………………………… 12

2-2-1 مزایای بانکداری الکترونیک……………………………………………………………………….. 13

2-2-2 هدف‌های بانکداری الکترونیک…………………………………………………………………… 13

2-2-3 کانال‌های بانکداری الکترونیک……………………………………………………………………. 14

2-3 دستگاه خودپرداز………………………………………………………………………………………….. 15

2-3-1 معرفی دستگاه خودپرداز……………………………………………………………………………. 16

2-3-2 کیوسک خودپرداز…………………………………………………………………………………….. 16

2-3-3 دستگاه‌های خودپرداز و تاثیر آنها بر رضایت مشتریان و سودآوری بانک‌ها………. 17

2-3-3-1 رابطه دستگاه‌های خودپرداز با رضایت مشتریان………………………………………… 17

2-3-3-2 رابطه دستگاه‌های خودپرداز بر سود آوری بانک‌ها…………………………………….. 18

2-3-4 عوامل جذب کننده و مانع استفاده از دستگاه‌های ATM………………………………… 18

2-4 مدل ریاضی………………………………………………………………………………………………….. 19

2-4-1 کاربرد مدل‌های ریاضی……………………………………………………………………………… 21

2-4-2 مدل سازی ریاضی……………………………………………………………………………………. 22

2-4-3 محدودیت‌های کاربردی مدل‌های ریاضی…………………………………………………… 23

2-5 مکان‌یابی……………………………………………………………………………………………………. 23

2-5-1 هدف‌های مسائل مکان‌یابی………………………………………………………………………. 25

2-5-2 فرایند مکان‌یابی……………………………………………………………………………………… 26

2-5-3 عوامل تأثیرگذار بر تصمیمات مکان‌یابی…………………………………………………….. 29

2-5-4 انواع مدل‌های مکان‌یابی…………………………………………………………………………… 33

2-5-4-1 مدل‌های نقطه یابی………………………………………………………………………………..34

2-5-4-2 دسته دوم مدل‌ها…………………………………………………………………………………. 35

2-6 تصمیم‌گیری……………………………………………………………………………………………….. 37

2-6-1 تصمیم‌گیری چند معیاره MCDM…………………………………………………………….. 38

2-6-1-1 مدل‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه MADM………………………………………….. 39

2-6-1-2 مدل‌های غیرجبرانی…………………………………………………………………………….. 40

2-6-1-3 مدل‌های جبرانی………………………………………………………………………………….. 41

2-6-2 بی‌مقیاس سازی………………………………………………………………………………………. 43

2-6-2-1 بی‌مقیاس سازی نورم…………………………………………………………………………… 43

2-6-2-2 بی‌مقیاس سازی خطی………………………………………………………………………….. 43

2-6-2-3 بی‌مقیاس سازی فازی………………………………………………………………………….. 44

2-6-4 روش SAW…………………………………………………………………………………………… 45

2-6-5 روش TOPSIS………………………………………………………………………………………. 45

2-6-6 مقایسات زوجی با بهره گرفتن از AHP……………………………………………………………. 47

2-6-6-1 سنجش نرخ ناسازگاری………………………………………………………………………… 48

2-6-6-2 AHP گروهی……………………………………………………………………………………… 50

2-6-7 تصمیم‌گیری چندهدفه MODM………………………………………………………………… 50

2-6-7-1 شکل ریاضی مدل‌های چندهدفه…………………………………………………………….. 51

2-6-7-2 روش‌های حل مسائل چندهدفه………………………………………………………………. 51

2-6-7-3 برنامه‌ریزی آرمانی GP………………………………………………………………………….. 52

2-6-8 برنامه‌ریزی عدد صحیح صفر و یک…………………………………………………………….. 54

2-6-9 برنامه‌ریزی آرمانی صفر و یک ZOGP…………………………………………………………. 55

2-7 پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 56

2-7-1 تاریخچه‌ای از مکان‌یابی…………………………………………………………………………….. 56

2-7-2 بررسی پژوهش‌های پیشین…………………………………………………………………………. 57

2-7-2-1 دسته اول : مربوط به مکان‌یابی ATM و شعب بانک………………………………….. 58

2-7-2-2 دسته دوم : مربوط به مکان‌یابی با بهره گرفتن از MCDM………………………………… 61

فصل 3 : روش شناسی پژوهش

3-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 64

3-2 معرفی مدل کلی مکان‌یابی………………………………………………………………………………. 66

3-3 معیار‌ها و شاخص‌های تأثیرگدار بر مکان‌یابی ATM ………………………………………….. 66

3-4 گزینه‌های بالقوه……………………………………………………………………………………………… 69

3-5 روش‌های جمع آوری داده‌ها……………………………………………………………………………. 72

3-6 پرسشنامه سنجش شاخص‌های تأثیرگذار…………………………………………………………… 73

3-6-1 پایایی پرسشنامه سنجش شاخص‌ها………………………………………………………………. 74

3-6-2 تحلیل نتایج حاصل از پرسشنامه سنجش شاخص‌ها………………………………………… 75

3-6-3 محدودیت‌های شناسایی شده……………………………………………………………………….. 78

3-7 جامعه آماری و روش نمونه‌گیری……………………………………………………………………… 79

3-8 نرم افزارهای مورد استفاده……………………………………………………………………………….. 80

3-9 مدل‌های استفاده شده در تحقیق……………………………………………………………………….. 81

3-10 درخت سلسله مراتبی……………………………………………………………………………………. 83

3-11 دلیل استفاده از روش‌های AHP‌، SAW‌، TOPSIS و ZOGP……………………………. 85

3-12 مدل سازی برنامه‌ریزی ZOGP………………………………………………………………………. 86

3-13 مراحل تقلیل گزینه‌ها…………………………………………………………………………………….. 87

فصل 4 : بکارگیری مدل‌ها و تحلیل داده‌ها  

4-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 89

4-2 بکارگیری روش‌های MADM………………………………………………………………………… 89

4-2-1 تعیین وزن شاخص‌های مهم با بهره گرفتن از AHP……………………………………………. 89

4-2-2 ترکیب نتایج حاصل با بهره گرفتن از AHP گروهی……………………………………………. 90

4-2-3 سنجش نرخ ناسازگاری در مقایسات زوجی…………………………………………………. 94

4-2-4 بکارگیری روش TOPSIS…………………………………………………………………………. 94

4-2-4-1 مراحل بکارگیری روش TOPSIS………………………………………………………….. 95

4-2-5 بکارگیری روش SAW……………………………………………………………………………… 103

4-2-6 بکارگیری روش میانگین رتبه‌ها…………………………………………………………………. 108

4-2-7 بکار‌گیری مدل برنامه‌ریزی آرمانی صفر و یک…………………………………………….. 111

4-2-7-1 نتایج مدل ZOGP……………………………………………………………………………….. 113

4-3 آزمون فریدمن…………………………………………………………………………………………….. 116

فصل 5 : تحلیل نتایج

5-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………. 119

5-2 تحلیل نتایج…………………………………………………………………………………………………. 119

5-2-1 تحلیل نتایج حاصل از شناسایی شاخص‌های مهم………………………………………… 119

5-2-2 تحلیل نتایج حاصل از وزن دهی به شاخص‌های مهم…………………………………… 119

5-2-3 تحلیل نتایج حاصل از بکارگیری روش‌های SAW‌، TOPSIS و ترکیب آنها…… 120

5-2-4 تحلیل نتایج حاصل از بکارگیری روش ZOGP…………………………………………… 122

5-3 ابزارهای تصمیم‌گیری ارائه شده………………………………………………………………………122

5-4 بحث پیرامون سوالات و فرضیه‌های تحقیق…………………………………………………….. 123

5-4-1 پاسخ گویی به سوالات تحقیق…………………………………………………………………… 123

5-4-2 آزمون فرضیه‌های تحقیق………………………………………………………………………….. 124

5-5 پیشنهادها و محدودیت‌های تحقیق…………………………………………………………………. 126

5-5-1 پیشنهادها………………………………………………………………………………………………… 126

5-5-2 محدودیت‌ها……………………………………………………………………………………………. 127

5-5-3 ارائه چند پیشنهاد کاربردی برای بانک‌ها و موسسات مالی……………………………… 128

فهرست منابع و مأخذ…………………………………………………………………………………………… 145

فهرست پیوست‌ها

پیوست 1 : پرسشنامه سنجش شاخص‌های تاثیر گذار بر مکان‌یابی ATM…………………….132

پیوست 2 : پرسشنامه مقایسات زوجی شاخص‌های مهم………………………………………….. 135

پیوست 3 : اطلاعات مربوط به 42 گزینه بالقوه………………………………………………………. 138

فهرست جدول‌ها

جدول 2-1 : آمار دستگاه‌های خودپرداز بانک‌های تجاری………………………………………… 15

جدول 2-2 : عوامل موثر در تصمیمات مکان‌یابی…………………………………………………… 31

جدول 2-3 : معیار‌های تاثیر گذار بر مکان‌یابی دستگاه‌های ATM  باتوجه به مطالعات

پیشین……………………………………………………………………………………………………………….. 32

جدول 2-4 : تفاوت بین MADM و MODM……………………………………………………….. 52

جدول 2-5 : تفاوت بین LP و GP……………………………………………………………………….. 53

جدول 3-1 : معیار‌های تاثیر گذار بر مبنای تحقیقات قبلی……………………………………….. 67

جدول 3-2 : عوامل تاثیر گذار بر مکان‌یابی دستگاه‌های ATM………………………………… 68

جدول 3-3 : گزینه‌های بالقوه در شهر کرمانشاه……………………………………………………… 70

جدول 3-4 : ابزارها و شیوه‌های گردآوری داده‌ها به همراه روش تجطیه و تحلیل………. 73

جدول 3-5 : آلفای کرونباخ………………………………………………………………………………….. 74

جدول 3-6 : رتبه‌بندی معیار‌های کلی……………………………………………………………………. 76

جدول 3-7 : شاخص‌های تاثیرگذار بر مکان‌یابی ATM……………………………………………. 77

جدول 3-8 : نام گذاری مهم‌ترین شاخص‌ها…………………………………………………………… 78

جدول 3-9 : مهم‌ترین محدودیت‌های مکان‌یابی ATM……………………………………………. 79

جدول 3-10 : ساختار سلسله مراتبی معیار‌های تاثیرکذار بر مکان‌یابی ATM………………. 83

جدول 4-1 : مقیاس AHP……………………………………………………………………………………. 91

جدول 4-2 : ماتریس تصمیم گروهی AHP……………………………………………………………. 92

جدول 4-3 : رتبه‌بندی شاخص‌ها بر اساس وزن‌های بدست آمده از AHP…………………. 93

جدول 4-4 : ماتریس تصمیم کمی‌شده D………………………………………………………………. 96

جدول 4-5 : ماتریس بی‌مقیاس N………………………………………………………………………… 100

جدول 4-6 : ماتریس بی‌مقیاس موزون V……………………………………………………………… 101

جدول 4-7 : فاصله هرگزینه تا ایده‌آل مثبت و منفی……………………………………………….. 102

جدول 4-8 : رتبه‌بندی مکان‌ها با بهره گرفتن از روش TOPSIS……………………………………. 104

جدول 4-9 : ماتریس بی‌مقیاس شده خطی روش SAW…………………………………………. 106

جدول 4-10 : رتبه‌بندی مکان‌ها با بهره گرفتن از روش SAW………………………………………. 107

جدول 4-11 : نتایج روش میانگین رتبه‌ها……………………………………………………………… 109

جدول 4-12 : رتبه‌بندی نهایی با بهره گرفتن از رو ش میانگین رتبه‌ها…………………………… 110

جدول 4-13 : رتبه‌بندی نتایج به دست آمده از مدل ZOGP……………………………………. 113

جدول 4-14 : حداقل شاخص‌های تحت پوشش تحت پوشش توسط12 نقطه بهینه……. 114

جدول 4-15 : نتایج آزمون فریدمن……………………………………………………………………….. 116

جدول 5-1 : وزن گزینه‌های بالقوه………………………………………………………………………… 129

فهرست شکل‌ها

شکل 2-1 : مدل شمنر…………………………………………………………………………………………. 28

شکل 2-2 : تقسیم‌بندی شاخص‌های موثر بر مکان‌یابی……………………………………………. 30

/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%b7%d8%b1%d8%a7%d8%ad%db%8c-%d9%85%d8%af%d9%84-%d8%b1%db%8c%d8%a7%d8%b6%db%8c-%d8%ac%d9%87%d8%aa-%d9%85%da%a9%d8%a7%d9%86%e2%80%8c%db%8c/

شکل 2-3 : دسته‌بندی کلی مدل‌های MCDM………………………………………………………… 38

شکل 2-4 : روش‌های MADM برحسب اطلاعات مورد نیاز……………………………………. 40

شکل 2-5 : متدهای MADM برحسب بده- بستان بین شاخص‌ها…………………………….. 41

شکل 2-6 : فضای هدف دومعیاره TOPSIS……………………………………………………………. 46

شکل 3-1 : طرح کلی برای یک تحقیق مکان‌یابی…………………………………………………….  65

شکل 3-2 : مراحل کلی مکان‌یابی دستگاه‌های خودپرداز در شهر کرمانشاه…………………… 66

شکل 3-3 : گزینه‌های بالقوه برروی نقشه جغرافیایی شهر کرمانشاه…………………………….. 71

شکل 3-4 : مدل مفهومی‌……………………………………………………………………………………….. 82

شکل 3-5 : درخت ساسله مراتبی……………………………………………………………………………. 84

شکل 3-6 : مراحل تقلیل گزینه‌ها……………………………………………………………………………. 87

شکل 4-1 : خروجی نرم افزار Expert Choice ……………………………………………………….. 92

شکل 4-2 : ماتریس وزن شاخص‌ها………………………………………………………………………… 94

شکل 4-3 : محل 12 گزینه نهایی حاصل از مدل ZOGP بر روی نقشه شهر کرمانشاه…… 115

شکل 5-1 : محل 25 گزینه بدست آمده از میانگین رتبه‌ها………………………………..121

چکیده

در عصری که بر تمام عرصه‌های اقتصادی رقابت حاکم است‌، اهمیت پیدا کردن مکان مناسب برای واحدهای خدماتی، برکسی پوشیده نیست. باتوجه به اینکه، یکی از مهم‌ترین اهداف در توسعه بانکداری الکترونیک کاهش و در حالت مطلوب حذف الزام برای مراجعه حضوری به شعب بانک برای دریافت خدمات بانکی است، از همین رو، مکان‌یابی دستگاه‌های خودپرداز به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای بانکداری الکترونیک، از اهمیت بسزایی برخوردار است. در تحقیق حاضر با توجه به هدف اصلی تحقیق، به منظور مکان‌یابی دستگاه‌های خودپرداز در شهر کرمانشاه، از تکنیک‌های MCDM استفاده کرد‌ه‌ایم. در ابتدا با بهره‌گیری از نظر کارشناسان و مطالعه تحقیقات پیشین، شاخص‌های تاثیرگذار بر مکان‌یابی دستگاه‌های ATM شناسایی شدند و پس از طراحی و توزیع پرسشنامه، 11 شاخص مهم استخراج گردید. سپس با بهره گرفتن از پرسشنامه مقایسات زوجی AHP، وزن شاخص‌های مهم تعیین و در مراحل بعدی تحقیق به کار رفتند، نتایج نشان می‌دهد که شاخص‌های «امنیت منطقه»، «دسترسی به مراکز خرید» و «تراکم جمعیت» دارای بیشترین اهمیت در بین دیگر شاخص‌ها هستند و شاخص «سن مشتریان» دارای کمترین اهمیت است.  به منظور رتبه‌بندی 42 مکان پیشنهاد شده توسط کارشناسان، برای نصب دستگاه خودپرداز، از روش‌های MADM مانند SAW و TOPSIS با بهره گرفتن از نرم افزار MATLAB بهره برده‌ایم. در گام پایانی به منظور لحاظ کردن اهداف مدنظر کارشناسان، از برنامه‌ریزی آرمانی صفر و یک استفاده شد،  تا 12 نقطه بهینه را برای نصب دستگاه خودپرداز در سطح شهر کرمانشاه تعیین کنیم. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که مکان‌های عمومی مانند «مراکز خرید» و «مراکزآموزشی» مانند دانشگاه‌ها، مکان‌های مناسبی برای نصب دستگاه خودپرداز هستند.

کلمات کلیدی : مکان‌یابی، دستگاه خودپرداز‌، AHP‌، SAW‌، TOPSIS‌،    میانگین رتبه‌ها‌،  برنامه‌ریزی ZOGP

فصل 1

کلیات پژوهش

1– 1 مقدمه

فناوری اطلاعات و ارتباطات انقلاب بزرگی را در بانکداری به وجود آورده است‌، به گونه‌ای که بدون استفاده از این فناوری‌، بانکداری امروزی امری غیرممکن است. در سال‌های اخیر، بهره‌گیری از فناوری اطلاعات‌، به صورت چشم‌گیری در صنایع خدماتی افزایش یافته است‌، بخصوص در صنعت بانکداری که با بهره گرفتن از فناوری اطلاعات شرایط بانکداری اینترنتی‌، پرداخت الکترونیکی‌، امنیت سرمایه گذاری و تبادل اطلاعات فراهم گشته است ( کریم و حمدان‌، 2010 ). سرعت توسعه‌ی صنعت انفورماتیک‌، باعث ایجاد تغییرات عمده‌ای در شکل پول و سیستم‌های خدمات بانکداری در عرصۀ بانکداری شده و مفاهیم جدیدی را همچون پول الکترونیکی‌، ماشینهای خودپرداز(ATM) و همچنین پدیده‌های جدیدی تحت عناوین بانکداری خانگی، تلفنبانک‌، بانکداری از راه دور، بانکداری اینترنتی و بانکداری مجازی به وجود آورده است ( الهیاری فرد‌، 1384 ).

باتوجه به افزایش رقابت و پررنگ شدن موضوع رضایت مشتریان در بازار کالا و خدمات در دهه‌ های اخیر‌، توزیع و عرضه‌ی این محصولات در مکان مناسب از اهمیت بسزایی برخوردار گشته است. بانک‌ها و موسسات مالی نیز با درک این موضوع و با در نظر گرفتن اصل اقتصادی (هزینه – سود) و رفاه مشتریان درصدد یافتن مکان مناسب برای ارائه خدمات بانکی برآمده اند.

نتیجه تحقیقات صورت گرفته نیز تایید کننده رابطه مستقیم بین رضایت مشتریان و مکان‌یابی دستگاه‌های خودپرداز به عنوان ابزاری برای ارائه خدمات الکترونیک بانک‌ها است ( بامداد و رفیعی‌، 1387‌ :42 ). ازطرفی تحقیقات صورت گرفته مانند ئو و همکاران (2009 ) در تایوان و اسد زاده و کیانی (1391) در ایران‌، نشان می‌دهد که استفاده از دستگاه‌های خودپرداز سبب کارایی هزینه‌های بانکی می‌شود. بنابراین با توجه به نتایج تحقیقات مذکور و تحقیقات مشابه دیگر‌، این امر ضروری به نظر می‌رسد که بانک‌ها و موسسات مالی اقدام عملی در جهت توسعه و مکان‌یابی بهینه دستگاه‌های خودپرداز به عمل آورند‌، تا از این طریق هم اهداف مدیران از نظر اصل اقتصادی و کسب سود برآورده شود و هم تلاشی جدّی در جهت کسب رضایت مشتریان و جذب و نگهداری آنها  در بازار رقابتی صورت پذیرد.

تحقیق حاضر سعی دارد با بهره گرفتن از مدل سازی ریاضی و با دخالت دادن اصول کیفی مانندِ معیار‌های مشتری مدارانه ازنظر بانک‌ها و موسسات مالی و با بهره‌گیری از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند معیاره‌، به ارئه الگویی برای شناسایی مکان‌های بهینه جهت نصب دستگاه های خودپرداز در سطح شهر کرمانشاه بپردازد.

1-2 بیان مسأله

اکثر سازمان‌ها و مؤسسات مالی با تصمیم گیری‌های مکانی مواجه هستند. تصمیم گیری بهنیه در موفقیت مؤسسه و نیل به اهداف آن و جلب مشتریان مؤثر است. انتخاب اشتباه در محل استقرار مؤسسه مالی و یا سرویس‌های مالی باعث افزایش هزینه‌ها و کاهش راندمان می شود و در رقابت با سایر مؤسسات زیان‌های جبران ناپذیری ممکن است به همراه داشته باشد (بامداد و رفیعی 1387‌، 39). از نظر اقتصادی‌، مکان‌یابی نقش مهمی در انتخاب مکان‌های خرده فروشی‌ها در سرمایه گذاری‌های سنگین و بلند‌مدت دارد و اگر این مراکز در همان ابتدا در جای نامناسبی تأسیس شوند، بیشترین خسارت‌ها را وارد می‌کنند و برعکس اگر مکان مناسبی برای آن‌ ها پیدا شود، مزایای زیادی را نصیب صاحبان سرمایه می‌کنند و نقش اساسی در موفقیت کسب و کار مربوط دارند؛ زیرا مکان مناسب مشتریان زیادی را جذب می‌کند ( کو‌، چی و کائو‌، 1999‌: 12).

ماتینهو و براونلین در تحقیقات خود در سال 1989 دریافتند که سطوح بالای رضایتمندی به‌طور مستقیم با محل و موقعیت دسترسی به دستگاه‌های خودپرداز ارتباط دارد‌. اغلب این مسئله مهم است که یک واحد تسهیلاتی خدماتی در مجاورت با مشتریانی باشد که به آن‌ ها خدمات می‌رساند و یک واحد تسهیلاتی خرده فروشی باید در نزدیکی مشتریانی باشد که از آن خرید می‌کنند ( جعفر نژاد‌، 1385‌: 3 )‌.

با توجه به موارد یاد شده در روشن شدن مساله و اهمیت مکان‌یابی واحدهای خدماتی‌، مانند دستگاه‌های خودپرداز‌، جای تردید باقی نمی‌ماند که استقرار مکان مناسب و جایابی واحد‌های خدماتی مساله‌ای مهم و اساسی را پیش روی مدیران و تصمیم‌گیران در عصر حاضر قرار داده است‌. انتخاب مکان مناسب برای دستگاه‌های خودپرداز چنانچه با دقت لازم و با هدف به دست آوردن مزیت راهبردی نسبت به رقبا انتخاب گردد‌، می‌تواند باعث کاهش هزینه‌ها و آزادسازی نیروی انسانی در سیستم بانکی شود‌، در غیر اینصورت جبران هزینه‌های زیرساخت سازی بسیار دشوار خواهد بود ( کرایگ و مک لوفرتی‌، 1994).

در تحقیق حاضر با بهره گرفتن ازترکیب روش‌های ریاضی (MCDM ) همچنین با توجه به شاخص‌های تاثیرگذار‌، به دنبال مکان‌یابی بهینه برای دستگاه‌های خودپرداز در سطح شهر کرمانشاه می‌باشیم و با توجه به معیار‌ها و شاخص‌های شناسایی شده‌، تعیین می‌کنیم که چه مکان‌هایی برای استقرار دستگاه‌های خود پرداز  مناسب می‌باشند.

1-3 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

مساله مکان یابی یکی از عمیق ترین و جالب ترین مسائل در قلب علم تحقیق درعملیات از اوایل دهه 1960  می باشد. این مدل‌های ریاضی برای پیدا کردن و تصمیم گیری در مورد مکان‌های کارخانه‌ها‌، انبارها‌، بیمارستان‌ها‌، مدارس و مانند این‌ها و برای کسب حداکثر رضایت مشتری‌، یعنی طرف تقاضا اعمال می شود ( السلطان و الفوزان‌، 1999‌: 91).

باتوجه به صرف هزینه‌های گزاف به منظور ایجاد بنگاه‌های اقتصادی و نیز توجه به ارتباطات و سهولت دسترسی بیانگر اهمیت موضوع مکان‌یابی صحیح و تعیین موقعیت مکانی مناسب برای این دسته از فعالان اقتصادی می‌باشد به نحوی که امکان استفاده آسان و سریع برای اکثر شهروندان از این بنگاه‌ها فراهم گردد ( گلی‌، الفت و فوکردی‌، 1389 ). از طرفی در کشور ما قالب واحدهای تولیدی و خدماتی کشور‌، هنوز دیدگاه سنتی در برنامه‌ریزی عملیات واحدهای مرتبط با توزیع محصول و خدمت حاکم بوده و واحدهای تشکیل دهنده فروش و توزیع‌، هر کدام به تنهایی در راستای بهینه‌سازی منافع خود تصمیماتی را اتخاد می‌کنند که این امر در اکثریت مواقع باعث افزایش هزینه‌های توزیع‌، افزایش قیمت تمام شده محصول و در نتیجه کاهش قابل ملاحظه توان رقابتی شرکت‌ها خواهد شد.

در زمینه اهمیت و ضرورت مکان‌یابی بهینه خودپردازها می‌توان به موارد متعددی اشاره نمود که مهم‌ترین آنها عبارتند از : افزایش سودآوری و بهره وری سرمایه گذاری‌، کاهش زیانهای احتمالی ( گودرزی و زبیدی‌، 1387‌: 111). بانک‌ها به عنوان بازیگران نظام پولی- مالی و بخشی از بنگاه‌های خدماتی که هر روزه با مردم در ارتباط هستند‌، حساسیت ویژه‌ای برای انتخاب مکان مناسب جهت حداکثر نمودن سهم خود از بازار و افزایش رضایت مندی مشتریان از طریق دسترسی سریع دارند. دستگاه‌های خودپرداز با هدف تحول در ارائه خدمات بانکی با بهره گرفتن از کاستن میزان مراجعه حضوری مشتریان به شعب بانک از جمله رویکرد‌های مورد توجه بانک‌ها در جهان و ایران به شمار می‌روند.

به نظر می‌رسد بیشتر بانک‌ها و موسسات مالی در شهر کرمانشاه تاکنون از یک روش کمی ‌مبتنی بر الگوریتم‌های بهینه‌سازی برای تعیین مکان بهینه دستگاه‌های خودپرداز خود استفاده ننموده اند و مکان‌های فعلی با توجه به دیدگاه‌های سنتی مبتنی بر نظر‌های شخصی کارشناسان معین شده‌اند و بیشتر جنبه تجربی داشته اند تا علمی‌، از این‌رو جهت طراحی مدلی که بتواند پاسخ گوی نیازهای بانک و رفاه عمومی‌مشتریان جهت استقرار مناسب دستگاه‌های خودرداز باشد، می‌توان از روش‌های کمی و مدل‌سازی ریاضی به طریق بهینه و کاراتر از الگوهای سنتی رایج در این زمینه بهره گرفت.

• 1-4 اهداف تحقیق

• هدف کلی از انجام این تحقیق‌، طراحی یک مدل ریاضی جهت جایابی مکان‌های مناسب برای استقرار دستگاه‌های خودپرداز مبتنی بر تصمیم‌گیری چند معیاره است‌، مدل مذکور طی مراحل مشخص شده‌ی تحقیق به شناسایی عمده‌ترین شاخص‌های تاثیرگذار بر مساله مکان‌یابی دستگاه‌های خودپرداز می‌پردازد که این مرحله مترادف با اهداف ویژه تحقیق حاضر است‌، بنابراین می‌توان هدف ویژه تحقیق را در قالب چند هدف تقسیم کرد که شامل شناسایی شاخص‌ها از طریق فرایند پرسشنامه‌، جمع آوری داده‌ها وسپس تبدیل آنها به اطلاعات مورد نیاز و درنتیجه دسته‌بندی شاخص‌های مهم در قالب معیار‌های اصلی و تاثیرگذار بر مکان‌یابی می‌باشد. نتیجه‌ی این مراحل در روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره به کار گرفته می‌شوند تا در نهایت‌، هدف کاربردی تحقیق هم برآورده شود. اهداف تحقیق حاظر در قالب سه بخش زیر تقسیم‌بندی می‌شوند :

• هدف کلی :

طراحی یک مدل مناسب برای مکان‌یابی و استقرار دستگاه‌های خودپرداز به منظور افزایش خدمات

رسانی به مشتریان بانک‌ها و موسسات مالی به عنوان مراکز توزیع در فرایند بازاریابی.

.Automatic Teller Machine

• عوامل طبقه بندی مشتریان بانک سامان کدامند؟
• مشتریان بانک سامان به چند طبقه تقسیم میشوند؟

برای پاسخ به این دو سوال ابتدا شاخص هایی که در سودآوری بانک موثر است توسط استاد مشاور جناب آقای دکتر علی اصغر انواری و همینطور خبرگان بانکی که متشکل از مدیران ارشد و عالی بانک سامان و همچنین روسای چند شعبه ممتاز بانک بوده، مشخص شده و سپس وزن هر شاخص با توجه به درجه اهمیت هر شاخص مشخص می­ شود. در ادامه نیز با بهره گرفتن از دو تکنیک تاکسونومی و الگوریتم K میانگین(K_means) به طبقه بندی مشتریان بانک سامان با توجه به نظر خبرگان بانکی، در چهار طبقه انجام شد. داده ­های مورد بررسی اطلاعات حساب­های یک نمونه 2000 تایی از مشتریان بانک بوده که به صورت تصادفی و با بهره گرفتن از نرم­افزار Qlickview بدست آمده است.

درانتها نیز با توجه به نتایج بدست آمده و با نظر خبرگان روش تاکسونومی به عنوان روش اصلی جهت طبقه ­بندی مشتریان انتخاب گردید.

واژگان کلیدی: طبقه بندی مشتریان، شاخص ­های موثر بر سودآوری، روش تاکسونومی، الگوریتم K-means، بانک سامان

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                              شماره صفحه

فصل اول (مقدمه و کلیات طرح تحقیق) 1

1-1 تعریف مساله: 2

2-1 اهداف تحقیق: 4

3-1 سوالات تحقیق: 4

4-1 مواد و روش انجام تحقیق : 5

1-4-1 روش تجزیه تحلیل داده ها تحقیق: 5

2-4-1 روش گرد آوری اطلاعات و داده ها 6

5-1 جنبه جدید بودن و نوآوری: 6

فصل دوم (مبانی نظری تحقیق) 7

1-2 مقدمه: 8

2-2 طبقه بندی  مشتریان. 9

3-2 سودآوری بانک: 10

4-2 مراحل ایجاد و گسترش فرهنگ مشتری مداری در سازمان. 11

1-4-2 شناخت مشتریان. 11

2-4-2 طبقه بندی یا خوشه بندی مشتریان. 12

3-4-2 تعامل با مشتریان. 13

4-4-2 هماهنگی رفتارهای سازمان با مشتری.. 13

5-4-2 ارزش به خواسته مشتری.. 14

6-4-2 تلاش برای ایجاد و تداوم وفاداری در مشتریان. 14

7-4-2 سنجش میزان رضایت مشتری.. 15

5-2 آغاز بانکداری.. 16

1-5-2 تاریخچه بانکداری.. 17

1-1-5-2 بانکداری در دورۀ قدیم. 17

2-1-5-2 بانکداری در قرون وسطی (از قرن پنجم تا پانزدهم میلادی) 18

3-1-5-2 بانکداری در دوره جدید (از قرن پانزدهم به بعد) 19

2-5-2 بانکداری در ایران. 20

1-2-5-2 تشکیل بانک مرکزی.. 20

2-2-5-2 بانکداری.. 21

3-5-2 اهداف و وظایف بانک ها 22

6-2 مطالعات پیشین : 26

1-6-2 مطالعات انجام گرفته در خارج از کشور: 26

2-6-2 مطالعات انجام گرفته در داخل کشور : 32

7-2 تکنیک تاکسونومی: 44

: 53

فصل سوم (روش تحقیق) 55

1-3 مقدمه: 56

2-3 آشنایی با بانک سامان : 57

3-3 روش تحقیق : 59

4-3 جامعه و نمونه آماری : 59

5-3 روش گردآوری اطلاعات : 60

6-3 ابزار گردآوری اطلاعات : 60

7-3 روش تجزیه تحلیل داده ها : 61

8-3 شاخصهای طبقه بندی مشتریان در بانکها : 62

9-3 شاخصهای طبقه بندی مشتریان در بانک سامان : 65

1-9-3 سپرده‌ها : 66

1-1-9-3 میانگین موجودی سپرده های بانکی : 67

2-1-9-3 سپرده قرضالحسنه: 67

1-2-1-9-3 سپرده قرض الحسنه پس انداز ریالی و ارزی: 67

2-2-1-9-3 سپرده قرض الحسنه پس انداز جاری: 69

3-1-9-3 سپرده های سرمایهگذاری مدت‌دار: 70

1-3-1-9-3 سپرده‌ سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت عادی : 70

2-3-1-9-3 سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت ویژه ریالی و ارزی : 71

3-3-1-9-3 سپرده‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت (یک الی پنج‌ساله): 72

2-9-3 تسهیلات : 73

1-2-9-3 تعریف تسهیلات ( Credit Definition) 73

2-2-9-3  اهمیت اقتصادی تسهیلات از نظر وام دهنده 74

3-2-9-3 اهمیت اقتصادی تسهیلات از نظر وام گیرنده 75

4-2-9-3 اهمیت تسهیلات از نظر اقتصاد ملّی 76

5-2-9-3 انواع تسهیلات 77

3-9-3 بانکداری اینترنتی و بانکداری الکترونیکی 81

1-3-9-3 بانکداری الکترونیک و خدمات الکترونیکی.. 81

2-3-9-3 بانکداری اینترنتی.. 83

3-3-9-3 مزایای بانکداری اینترنتی و الکترونیکی: 83

4-3-9-3 مطالعات انجام شده در زمینه بانکداری الکترونیکی و اینترنتی : 86

4-9-3 کارمزدهای پرداختی مشتری: 87

فصل چهارم (تجزیه و تحلیل داده ها) 88

/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%b7%d8%b1%d8%a7%d8%ad%db%8c-%d9%85%d8%af%d9%84%db%8c-%d8%ac%d9%87%d8%aa-%d8%b7%d8%a8%d9%82%d9%87-%d8%a8%d9%86%d8%af%db%8c-%d9%85%d8%b4%d8%aa/

1-4 مقدمه. 89

2-4 وزندهی معیارها و شاخصهای طبقه بندی مشتریان و تعیین تعداد طبقات توسط خبرگان. 89

3-4 طبقه بندی مشتریان با بهره گرفتن از الگوریتم K-means. 90

1-2-4 نرمال سازی داده ها 90

4-4 طبقه بندی مشتریان با بهره گرفتن از تکنیک تاکسونومی.. 96

1-4-4 مرحله مشخص نمودن و وزن دهی شاخصها 96

2-4-4 مرحله تشکیل ماتریس داده ها 97

3-4-4 مرحله نرمالسازی داده ها 99

4-4-4 تعیین فاصله مرکب بین گزینه ها 101

6-4-4 تحدید و طبقه بندی گزینه ها 102

فصل پنجم (نتیجه ­گیری و پیشنهادات) 114

1-5 مقدمه. 108

2-5 مروری بر فصول گذشته: 108

3-5 تجزیه وتحلیل نتایج طبقه بندی انجام شده: 109

1-3-5 تجزیه و تحلیل طبقهبندی انجام شده با بهره گرفتن از الگوریتم K-means : 109

2-3-5 تجزیه و تحلیل نتایج طبقهبندی مشتریان با بهره گرفتن از تکنیک تاکسونومی: 110

4-5 نتیجهگیری در خصوص انتخاب مدل ایده آل برای طبقه بندی مشتریان بانک: 111

5-5 دستاوردهای تحقیق: 114

6-5 محدودیتهای تحقیق.. 115

7-5 پیشنهادت برای بانک با توجه به نتایج بدست آمده: 115

8-5 زمینه تحقیقات آتی: 116

منابع 118

1-6 منابع فارسی.. 119

2-6 منابع لاتین.. 125

فهرست جداول و نمودارها

عنوان                                                                                                                              شماره صفحه

جدول 1-2: جدول مطالعات انجام گرفته در زمینه طبقه بندی مشتریان. 26

جدول 1-3 . شاخصهای اندازه گیری اعتبار مشتریان. 63

جدول 2-3: جدول شاخصهای طبقه بندی مشتریان از دیدگاه خبرگان بانک.. 65

جدول3-3: جدول مطالعات انجام شده در زمینه بانکداری الکترونیکی و اینترنتی.. 86

جدول 1-4 : شاخصها به همراه وزن اصلی هر شاخص… 89

جدول 2-4 : جدول نرمال شده برای طبقه بندی با الگوریتم K-means. 91

جدول 3-4 : جدول نرمال و وزین شده برای طبقه بندی با الگوریتم K-means. 92

جدول 4-4 : اولین مراکز طبقه بندی گزینه ها 93

جدول 5-4 : جدول تکرارهای انجام شده جهت طبقه بندی.. 93

جدول 6-4 : جدول مراکز آخرین طبقه بندی.. 95

جدول 7-4 : جدول خلاصه طبقه بندی مشتریان با الگوریتم K-means. 95

نمودار 1-4: نمودار طبقه بندی مشتریان با بهره گرفتن از الگوریتم K-means. 96

جدول 8-4 : جدول شاخصها و وزنهای اصلی شاخصها 96

جدول 9-4 : جدول داده های اولیه. 97

جدول 10-4 : جدول وزین شده 98

جدول 11-4 : میانگین و انحراف معیار داده ها 99

جدول 12-4 : جدول داده های نرمال شده 100

جدول 13-4 : جدول کمترین مقدار فاصله. 101

جدول 14-4 : جدول شرایط گروهبندی انجام شده 102

جدول 15-4: جدول طبقه بندی انجام شده برای هر مشتری.. 103

جدول 16-4: جدول خلاصه طبقه بندی انجام شده با بهره گرفتن از تکنیک تاکسونومی.. 105

نمودار 2-4: نمودار طبقه بندی مشتریان با بهره گرفتن از تکنیک تاکسونومی.. 106

جدول 1-5: جدول نظرسنجی از خبرگان جهت تایید روش اصلی.. 112

فصل اول

مقدمه و کلیات طرح تحقیق

1-1 تعریف مساله:

با رشد روز افزون مراکز مالی و بانکهای مختلف در سطح جامعه و اقتصاد ایران لزوم شناخت مشتریان و برطرف نمودن نیازهای اقتصادی آنها با توجه به سطح درآمد و سطح اقتصادی آنها در شرایط کنونی بصورت کاملا مشخصی برای هر موسسه مالی و بانکی، احساس می شود.

جهت اطلاع از نیازهای مشتریان و اینکه آنها به چه نوع خدماتی نیاز دارند لازم است آنها را در طبقات مشخصی قرار داده، بطوریکه هر طبقه نشان دهنده مشخصات و سطح توقع و نیازهای فرد باشد، لذا بایستی به طراحی یک مدل طبقه بندی و دسته بندی مشتریان، با بهره گرفتن از شاخصهای حیاتی برای موسسه یا بانک پرداخت.

گفتنی است در این تحقیق، طبقه بندی مورد نظر بر اساس شاخص ­هایی انجام گرفته است که در سودآوری بانک نقش بسزایی دارند.

در نتیجه در هر طبقه، مشتریان مشابهی قرار می گیرند که از لحاظ شاخص ­های مورد بررسی که در فصل سوم بصورت کامل تشریح شده اند، با یکدیگر دارای وجه تشابه می باشند، نتایج این طبقه بندی می تواند به مدیران و روسای بانکها در وهله اول جهت اینکه مشتریان سودآور دارای چه شاخص ­هایی بوده و در وهله دوم در جهت افزایش سودآوری موسسه مالی لازم است رضایت کدام دسته از مشتریان را بیشتر از سایر طبقات برآورده سازد، یاری رساند.

در نتیجه داشتن یک مدل طبقه بندی و بکار گرفتن این مدل جهت اولویت بندی مشتریان برای هر بانک و موسسه مالی جهت نیل به اهداف استراتژیک و اصلی آن بنگاه اقتصادی ضروری و اجتناب ناپذیر می باشد.

کارکردهای طبقه بندی مشتریان در بانک­ها و موسسات مالی را میتوان به شرح زیر برشمرد:

• تعیین اولویت های استراتژیک و جهت دهی فعالیت های بانک
• شناسایی خدمات سودآور
• ارزیابی عملکرد شعب بر اساس معیارهای جذب و حفظ مشتری سودآور
• شناسایی گروه های سودآور مشتری
• افزایش رضایت مشتریان سودآور و مدیریت مشتریان زیان آور
• بازاریابی هدفمند و برنامه ریزی ویژه برای گروه ها
• پایش مداوم مشتریان و گروه ها
• کنترل خروج مشتریان از گروه های سودآور
• تقویت پایداری سپرده ها
• شناسایی اولویت‏های تبلیغاتی و بازاریابی (از حیث خدمات برتر، بازارهدف خدمات مختلف و نیازهای گروه‏های مختلف)
• مشخصات جمعیت شناختی، جغرافیایی، روان شناختی و رسانه شناختی
• سبک زندگی
• الگوی مصرف و میزان استفاده آنها
• عقیده نسبت به کالا
• درآمدزایی فرد برای سازمان
• سودآوری مشتری

2-1 اهداف تحقیق:

بصورت کلی اهدافی که از طبقه بندی مشتریان حقیقی که در این تحقیق دنبال می شود به شرح زیر می­باشد:

• مشخص نمودن عوامل مهم و تاثیرگذار و شاخص های تعیین کننده جهت طبقه بندی مشتریان حقیقی بانک سامان؛
• طبقه بندی مشتریان حقیقی بانک سامان و مشخص نمودن تعداد طبقات این دسته از مشتریان.

3-1 سوالات تحقیق:

سوال 1 : عوامل و شاخصهای طبقه بندی مشتریان حقیقی بانک سامان کدامند؟

سوال 2 : مشتریان حقیقی بانک سامان به چند طبقه تقسیم می­شوند؟

شهریور 1393

فهرست مطالب

چکیده: 1

فصل اول::کلیات پژوهش… 2

1-1-مقدمه: 3

1-2-بیان مسأله : 4

1-3-اهمیت و ضرورت پژوهش: 5

1-4- اهداف تحقیق: 6

1-4-1-هدف کلی: 6

1-4-2-اهداف جزیی: 6

1-4-3-هدف کاربردی: 6

1-5-  فرضیه‏های تحقیق: 7

1-6-مدل مفهومی: 7

1-7- تعریف واژه ‏ها : 8

فصل دوم::ادبیات پژوهش… 11

2-1-مقدمه. 12

2-2- مبانی نظری ………………………………………………………………………………………………………………………….. 13

2-3-تاریخچه گردشگری.. 14

2-4- صنعت گردشگری و بازاریابی ……………………………………………………………………………………………… 18

2-5- تصور از مکان ………………………………………………………………………………………………………………………. 19

2-6-دلبستگی وزیبایی محل. 20

7-2- تأثیراقلیم و مکان در جذب گردشگر. 21

8-2-رقابت پذیری گردشگری.. 22

9-2-1-چارچوب استراتژی پورتر: 23

9-2-2-چارچوب استراتژی گیلبرت: 25

9-2-3-چارچوب استراتژی پون. 26

10-2-عناصر صنعت گردشگری.. 27

11-2-گونه شناسی صنعت گردشگری.. 31

11-3-آثار گردشگری.. 35

4-گردشگری وتوسعه. 43

12-2-گردشگری به عنوان یک صنعت.. 44

13-2-نقش صنعت گردشگری در توسعه اقتصادی.. 45

14-2-استراتژی های توسعه صنعت گردشگری.. 46

15-2-گردشگری و اقتصاد جهانی.. 49

16-2-صنعت گردشگری ایران. 55

17-2-مدیریت گردشگری.. 62

18-2-مشکلات گردشگری در ایران. 63

1-18-2-نبود استانداردهای جهانی برای هتل ها، رستو ران ها ومسافرخانه ها درایران. 63

2-18-2-نبود برنامه ریزی صحیح برای گردشگران داخلی و خارجی.. 64

3-18-2-آشنایی نداشتن اکثر اقشار جامعه به اهمیت صنعت گردشگری و توریسم. 64

19-2-پیشینه پژوهش: 65

فصل سوم:روش پژوهش… 69

3-1- مقدمه. 70

3-2- روش تحقیق. 71

3-3- جامعه آماری.. 71

3-4- حجم نمونه و روش نمونه‌گیری: 72

3-5- روش‌ها و ابزار جمع‌ آوری اطّلاعات.. 72

3-6- ابزار جمع‌ آوری داده‌ها: 73

3-7- روش‌های آماری تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 73

فصل چهارم:تجزیه وتحلیل داده ها 77

4-1) مقدمه. 78

4-3) آمار توصیفی.. 79

79

80

(4-3-3) : توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب جنسیت افراد را نشان می دهد. 82

4-4) آمار استنباطی و تجزیه و تحلیل داده ها 83

) 84

4-4-2 : بررسی و آزمون فرضیات بر مبنی ضریب همبستگی اسپیرمن.. 85

/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%b7%d8%b1%d8%a7%d8%ad%db%8c-%d9%88-%d8%aa%d8%af%d9%88%db%8c%d9%86-%d8%a7%d9%84%da%af%d9%88%db%8c-%d8%a8%d8%b1%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%b1/

4-4-3 : بررسی فرضیه ی پژوهش بر اساس مدل رگرسیون. 89

فصل پنجم:نتیجه گیری وپیشنهادات.. 93

5-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 94

5-2- بررسی نتایج حاصل از یافته های پژوهش ……………………………………………………………………………. 95

5-2-1- همبستگی خطی متغیر وابسته و متغیرهای مستقل ……………………………………………………….. 95

5-2-2- نتیجه گیری حاصل از  فرضیات پژوهش …………………………………………………………………………. 95

5-2- نتیجه گیری کلی …………………………………………………………………………………………………………………….97

5-3- پیشنهادات پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………98

5-3-1) پیشنهادات کاربردی.. 98

5-3-2) پیشنهادات برای تحقیقات آینده 98

5-4) محدودیتهای پژوهش: 99

منابع و مآخذ  ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 100

فهرست جداول

جدول ( 2-1- ) عناصر صنعت گردشگری از منظر سی. 28

جدول ( 2-2-) عناصر عمومی صنعت گردشگری. 29

جدول ( 3-2) آثار اجتماعی – فرهنگی جهانگردی. 41

جدول ( 4-2-) آثار محیطی گردشگری. 43

جدول (5-2-) پیش بینی رشد واقعی تولید ناخالص داخلی حاصل از گردشگری. 50

جدول ( 6-2) پیش بینی تاثیرات مختلف صنعت گردشگری بر اقتصاد ایران. 52

جدول (7-2): رتبه اقتصاد گردشگری ایران در جهان در بین 181 کشور 53

جدول ( 8-2) : درآمد ارزی حاصل از ورود توریست های خارجی به ایران طی سال های 91-1353. 58

جدول (9-2) : آمار ورود توریست های خارجی به ایران طی سال های 1391-1353. 60

جدول (10-2) : متوسط نرخ رشد گردشگران ورودی به ایران. 62

جدول (4-3): توزیع فراوانی بر حسب میزان تحصیلات.. 80

جدول (4-4): توزیع فراوانی برحسب جنسیت.. 82

جدول (4-5): آزمون کولموگروف -اسمیرنوف برای بررسی نرمال بودن متغیرها 84

جدول (4-6): آزمون همبستگی ضریب اسپیرمن اثرات توسعه جهانگردی …………………………………… 85

جدول (4-7): آزمون همبستگی ضریب اسپیرمن نگرش محیطی …………………………………………………..86

جدول (4-8): آزمون همبستگی ضریب اسپیرمن دلبستگی و زیبایی محل …………………………………….87

جدول (4-9): آزمون همبستگی ضریب اسپیرمن پشتیبانی از رقابتی استراتژی …………………………….88

جدول (4-10): محاسبه معنی دار بودن رگرسیون به وسیله آزمون F ……………………………………………89

جدول (4-11): محاسبه معادله رگرسیون بعد متغیرهای مستقل ……………………………………………………90

جدول (4-12) محاسبه معنی دار بودن رگرسیون به وسیله آزمون F ……………………………………………..91

جدول (4-13): محاسبه معادله رگرسیون بعد متغیرهای مستقل ……………………………………………………92

چکیده:

هدف این پژوهش طراحی و تدوین الگوی برنامه ریزی استراتژیک بازاریابی برای توسعه صنعت توریسم استان کرمانشاه    می باشد، این صنعت که یکی از پویاترین فعالیت های اقتصادی عصر حاضر به شمار می رود،نقش مهمی در توسعهی پایدار محلّی ایفا می کند. گردشگری به عنوان ابزار توسعه ای مهم برای اقتصاد مل تها شناخته شده است و اهمیت آن در عصر حاضر، بیش از همه وابسته به چرخه ی اقتصادی است که قابلیت بالایی در زمینه ی پویایی اقتصاد محلّی و بین المللی دارد.روش تحقیق در این پژوهش از نوع کاربردی است، همچنین از آنجایی که ابزار جمع‌ آوری داده‌ها پرسش‌نامه می‌باشد و محقق از طریق پاسخ‌دهندگان اقدام به جمع‌ آوری اطّلاعات نموده است،  یک نوع تحلیل میدانی است. جامعه ی آماری این پژوهش کلیه مسئولان دستگاه های اجرایی در رابطه با صنعت توریسم و کارمندان و شرکتهای خصوصی در این رابطه  و همچنینین توریستهایی که از کرمانشاه بازردید می کنند می باشند . با توجه به نامحدود بودن جامعه آماری و بزرگ بودن آن اقدام به نمونه گیری خوشه ای در دسترس نموده که حجم نمونه به دست آمده 387 نفر می باشد. نتایج حاصل از پژوهش نیز از طریق نسخه 18 نرم افزار آماری SPSS مورد تحلیل قرار گرفت،این پژوهش دارای چهار فرضیه می باشد،که همگی مورد تائید قرار گرفتند در نتایج به دست آمده متغیرهای اثرات توسعه جهانگردی، نگرش محیطی، پشتیبانی از رقابتی استراتژی بیشترین تأثیر را بر متغیر توسعه و برنامه ریزی در جاذبه های گردشگری دارد.

واژگان کلیدی: برنامه ریزی استراتژیک، بازاریابی ، صنعت توریسم ، کرمانشاه، چرخه ی اقتصادی.

فصل اول

کلیات پژوهش

1-1-مقدمه:

گردشگری بعنوان یکی ازسریعترین بخشهای اقتصادی درحال رشد است. کشورهای پیشرو در این بعداز فعالیتهای اقتصادی، سالانه سهم عمده ای ازدرآمدهای ناشی از ورودگردشگران را به خود اختصاص می دهند. درواقع نه تنهاگردشگری بزرگترین صنعت دنیاست بلکه روزبه روز نیزدرحال رشداست ؛ به گونه ای که سازمان جهانی گردشگری پیش بینی می کند که درسال 2020 تعداد گردشگران به 1/5 میلیارد نفر خواهد رسید(شاو و ویلیام،2004) . کشورایران جزء ده کشور اول جهان از لحاظ  جاذبه های گردشگری و جزء پنج کشور اول جهان از نظر تنوع گردشگری است. از این رو اهمیت دارد از قابلیت‌های خو د در توسعه گردشگری استفاده کند(رنجبریان و همکاران،1386) .ازجمله عواملی که می تواند صنعت گردشگری کشور را تو سعه و بهبود بخشد،بکارگیری ابزارها و پارامترهای مؤ ثر بازاریابی است(صردی ماهکان،1380)  .در این میان بازاریابی گردشگری اهمیت ویژه ای می یابد، زیرا اگر بازاریابی را فرایندی مدیریتی بدانیم، تمام فعالیتهای برنامه ریزی، تهیه محصولات گردشگری و جذب گردشگر نیازمند عملیات و فعالیتهای بازاریابی است(پندر،1999) .بازاریابی عبارت است از همه فعالیتهای ارزیابی بازار و نیازهای مشتریان آن بازار ، همراه با ارزیابی خدمات، امکانات، هزینه های حصول به هدف و تسهیلاتی که رضایت مشتریان را در بر دارد.این کار شامل برنامه های هدف گذاری شده بر گروه خاصی از مشتریان و ترغیب آنها به خرید یا استفاده از خدمات است(باینن،2007). ضعف بازاریابی گردشگری در سازمان میراث فر هنگی، صنایع دستی و گردشگری عمده ترین عامل عقب ماندگی ایران از روند روبه رشد این صنعت در جهان است(اسلام،1382). دراین راستا استان کرمانشاه نیز همانند کشور توجه جدی به این صنعت نداشته و بخصوص در امر بازاریابی نه تنها سرمایه گذاری کافی انجام نداده ، بلکه سیاستهای روشنی نیز تدوین نکرده است . این در شرایطی است که استان از ظرفیت های شناخته شده و ناشناخته فراوانی در عرضه گردشگری ملی و بین المللی برخو ردار است با توجه به اهمیت بازاریابی گردشگری می توان گفت یکی از راه های اساسی برای توسعه این صنعت در استان می تواند سرمایه گذاری و تدوین سیاست های روشن در امر بازاریابی باشد.

1-2-بیان مسأله :

از جمله بخش های اقتصادی که توانسته است به عنوان یک صنعت پاک و مقرون به صرفه ایفای نقش کند، صنعت گردشگری است. این صنعت ضمن ارز آوری بالا ، جایگاه ویژه ای در رونق اشتغال و درآمد داخلی دارد . در نتیجه هر ساله بر تعداد گردشگران و باز دیدکنندگان افزوده شده و کشورهای مختلف با بهره گرفتن از برنامه ریزی های استراتژیک بازاریابی خود سعی دارند از این تعداد سهم بیش تری را به خود اختصاص دهند. براساس آخرین آمار و اطلاعات ، تعداد گردشگران در سال 2007 به 900 میلیون رسیده است و در شش ماهه اول سال 2008 از مرز 925 میلیون نفر گذشته است (سازمان جهانی گردشگری، 2008).

اقدامات هدفمند برای توسعه در بسیاری از کشورهای جهان همراه با انتخاب راهبرد ایجاد مراکز رشد و توسعه بوده است. دلیل عمده این انتخاب، تجمع امکانات بالفعل و ایجاد هماهنگی بخشها در نقطه جغرافیایی مناسب است. مرکزیت مکانی، سطح بالای ارتباطات، تجمع امکانات، منابع طبیعی و جمعیت حوزه نفوذ باعث ارجحیت یک نقطه در تبدیل شدن به  مرکزیت رشد و توسعه است که از نتایج آن افزایش سریع جمعیت و تنوع فعالیتها است (معصومی اشکوری، 1385)

از طرفی با توجه به رویکردها و مباحث جدید توسعه،و برنامه ریزی های استراتژیکی بازاریابی کشورها و بحث توسعه پایدار در سطوح مختلف جغرافیایی، مطرح و رونق دوچندان یافته است. در این بین توسعه پایدار شهرها، در واقع یک مرحله از تکامل اجتماعی و اقتصادی انسانها است که منشا آن، لزوما توسعه اقتصادی است؛ با توسعه اقتصادی در یک منطقه، میتوان شاهد توسعه در دیگر بخشها نیز بود. از دیگر سو، صنعت توریسم یکی از بزرگترین منابع رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال در منطقه است و رشد سریع آن تغییرات اجتماعی، اقتصادی و محیطی فراوانی را به دنبال خواهد داشت. این صنعت با ویژگی های خاص خود، صنعتی پویا با آینده ای روشن تلقی می شود (پورمحمدی، 1390)

دراین میان شهر کرمانشاه با توجه به قابلیت‌های اقلیمی که در کشور دارد می تواند در این بخش نقش قابل توجهی را ایفا نماید ، البته در این روند نباید تنها به صرف بالا بردن تعداد خام گردشگران توجه کرد بلکه هدف ، بهره مندی اقتصادی با بهره گرفتن از برنامه ریزی استراتژیک بازاریابی بیش تر از حضور گردشگران است. به همین منظور ، اولین اقدم برای تعیین میزان تأثیر گذاری این حضور ، ارزیابی کارایی نهادها ، مؤسسات و … ذی مدخل در این امر می باشد. بنابراین، توجه به این مقوله مهم  بسیار حائز اهمیت بوده و تحقیق در این راستا ضرورت می یابد. گردشگری در استان کرمانشاه و رفع موانع و محدودیتهای برنامه ریزی استراتژیک بازاریابی آن می تواند یکی از گزینه های مناسب برای کسب درآمد و ایجاد شغل و ایجاد تغییرات مثبت در درآمد زایی این استان در نظر توسعه گردشگری گرفته شود .

1-2. بیان مسأله. 2

1-3. اهمیت و ضرورت انجام تحقیق. 3

4. اهداف تحقیق. 4

1-5. سؤال های پژوهش… 5

1-6. فرضیات تحقیق. 5

1-7. تعاریف متغیرها و واژه های کلیدی.. 6

1-7-1.تعاریف نظری.. 6

استراتژی دانش : 6

کارکردهای مدیریت دانش… 6

1-7-2.تعریف عملیاتی.. 7

1-8. قلمرو تحقیق: 7

1-9 .مدل تحقیق: 8

‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ ادبیات و ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ﭘﮋﻭﻫﺶ… 9

2-1 .مقدمه. 10

2-2. دانش سازمانی.. 11

2-3. ویژگی های دانش سازمانی.. 12

2-4. هرم دانش… 13

تبدیل دانش… 14

2-5. تاریخچه مدیریت دانش… 15

2-6. تعاریف مدیریت دانش… 16

ابعاد مدیریت دانش… 21

2-7. عوامل حیاتی موفقیت مدیریت دانش… 23

2-8. کارکردهای مدیریت دانش… 24

1. ارتباط بهینه با مشتری.. 24
2. یادگیری سازمانی.. 25
3. اعتلای فرهنگ سازمانی.. 27
4. رهبری سازمانی و تصمیم‏ گیری هوشمندانه. 28
5. راهبرد بازطراحی فرایندهای سازمانی.. 29
6. خلّاقیت.. 30
7. توجه به دانش افراد و نخبگان. 31
8. تبدیل دانش ضمنی به دانش صریح.. 32
9. تولید دانش جدید. 33

2-9. نقش مدیریت دانش درسازمان ها 34

2-10. مراحل ایجاد دانش… 36

شناسایی دانش… 37

اکتساب دانش… 40

2-11. توسعه دانش… 43

2-12. مدیریت دانش وفرهنگ سازمانی.. 44

2-13. فرهنگ های سازمانی تسهیل کننده مدیریت دانش… 45

2-14. مدیریت دانش و فناوری اطلاعات.. 47

2-15. مدیریت دانش و منابع انسانی.. 48

2-16. کارکردهای مدیریت دانش… 50

“سبک کدگذاری”. 50

“سبک شخصی سازی”. 51

2-17. عوامل سازمانی مؤثر بر سبک های پردازش دانش… 53

2-18. مفهوم فرهنگ سازمانی.. 55

2-19. عوامل و اجزای فرهنگ سازمانی.. 56

2-20. ویژگی های فرهنگ سازمانی.. 59

2-21. فرهنگ سازمانی.. 61

2-22. فناوری اطلاعات.. 62

2-23. تأثیر فناوری اطلاعات در مدیریت دانش… 63

2-24. پیشینه پژوهش: 64

فصل سوم روششناسی تحقیق. 74

3-1. مقدمه. 75

3-2. روش تحقیق. 75

3-3. جامعه آماری.. 76

3-4. نمونه آماری.. 77

3-5 . ابزار جمع‌ آوری داده‌ها و اطلاعات.. 78

3-5-1. منابع داده ها 78

3-5-2. ابزار گردآوری داده ها 78

مولفه های پرسشنامه مورد استفاده در تحقیق. 79

3-6. روایی و پایایی.. 80

3-6-1.  بررسی روایی پرسشنامه. 80

3-6-2.  بررسی پایایی پرسشنامه. 80

3-6-3. آلفای کرونباخ. 80

3-7 . روش تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات.. 82

3-8. خلاصه فصل. 82

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها 83

1-4-مقدمه. 84

2-4-آمار جمعیت شناختی.. 85

1-2-4-جنسیت.. 85

2-2-4-سطح تحصیلات.. 87

3-2-4- میزان آشنایی باکامپیوتر. 89

4-2-4- سن.. 91

5-2-4- سابقه خدمت.. 93

6-2-4- سمت.. 95

3-4-آمار استنباطی.. 96

1-3-4-بررسی وضعیت متغیرهای تحقیق. 96

2-3-4-بررسی نرمال بودن متغیر ها 99

3-3-4-بررسی فرضیات تحقیق. 100

* تنوع وظیفه در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران بر سبک کدگذاری تأثیر معناداری دارد. 100

* تنوع وظیفه در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک استراتژی شخصی سازی تأثیر معناداری دارد. 101

* تحلیل پذیری وظیفه در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک کد گذاری تأثیر معناداری دارد. 103

* تحلیل پذیری وظیفه در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک شخصی سازی تأثیر معناداری دارد. 104

* وابستگی وظیفه در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک کد گذاری تأثیر معناداری دارد. 105

* وابستگی وظیفه در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک شخصی سازی تأثیر معناداری دارد. 107

* انسجام در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک کدگذاری تأثیر معناداری دارد. 109

* انسجام در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک شخصی سازی تأثیر معناداری دارد. 111

/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%b9%d9%88%d8%a7%d9%85%d9%84-%d9%85%d9%88%d8%ab%d8%b1-%d8%a8%d8%b1-%d8%b3%d8%a8%da%a9-%d9%be%d8%b1%d8%af%d8%a7%d8%b2%d8%b4-%d8%af%d8%a7%d9%86/

* استقلال درواحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک کدگذاری تأثیر معناداری دارد. 113

* استقلال در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک شخصی سازی تأثیر معناداری دارد. 114

* فناوری اطلاعات در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران بر سبک کدگذاری تأثیر معناداری دارد. 116

* فناوری اطلاعات در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک شخصی سازی تأثیر معناداری دارد. 117

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهاد. 119

1-5- مقدمه. 120

2-5- مروری بر موضوع تحقیق و روش اجرای آن. 120

3-5- تحلیل و تفسیر نتایج حاصل از فرضیه های تحقیق. 121

* تنوع وظیفه در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران بر سبک کدگذاری تأثیر معناداری دارد. 121

* تنوع وظیفه در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک استراتژی شخصی سازی تأثیر معناداری دارد. 121

* تحلیل پذیری وظیفه در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک کد گذاری تأثیر معناداری دارد. 122

* تحلیل پذیری وظیفه در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک شخصی سازی تأثیر معناداری دارد. 122

*وابستگی وظیفه در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک کد گذاری تأثیر معناداری دارد. 122

* وابستگی وظیفه در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک شخصی سازی تأثیر معناداری دارد. 123

*انسجام در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک کدگذاری تأثیر معناداری دارد. 123

* انسجام در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک شخصی سازی تأثیر معناداری دارد. 123

* استقلال درواحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک کدگذاری تأثیر معناداری دارد. 124

* استقلال در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک شخصی سازی تأثیر معناداری دارد. 124

*فناوری اطلاعات در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران بر سبک کدگذاری تأثیر معناداری دارد. 124

* فناوری اطلاعات در واحدهای کاری شرکت بیمه ایران  بر سبک شخصی سازی تأثیر معناداری دارد. 125

4-5- پیشنهادات تحقیق. 125

5-5-  پیشنهادات برای تحقیقات آتی.. 125

با توجه به نتایج تحقیق و مطالعات انجام شده پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی ارائه می گردد. 125

بررسی مدل مذکور در صنعت دیگر. 125

بررسی دیگر عوامل موثر بر سبک استراتژی.. 125

بررسی نقش متغیر میانجی چابکی سازمانی.. 125

6-5- محدودیت های تحقیق. 125

محدودیت اصلی در این تحقیق عدم همکاری برخی پاسخگویان از محدودیت های تحقیق می باشد. 125

منابع: 126

پیوست.. 131

فهرست اشکال

شکل 1-1. مدل پژوهش. منبع:  سونگ، 2008. 8

شکل 2-1. (هرم دانش، رادینگ،1386 ) 13

شکل2-2. جنبه‌های مدیریت دانش، جعفری،1381. 22

شکل 1-4- میزان فراوانی جنسیت پاسخگویان. 86

شکل 2-4- میزان فراوانی سطح تحصیلات پاسخگویان. 88

شکل 3-4- میزان فراوانی آشنایی باکامپیوتر. 90

شکل 4-4- میزان فراوانی سن.. 92

شکل 5-4- میزان فراوانی سابقه خدمت.. 94

شکل 6-4- میزان فراوانی سمت.. 96

شکل7-4 شاخص های مرکزی متغیرهای تحقیق. 98

6-5- محدودیت های تحقیق. 125

فهرست جداول

جدول 2-5.(خلاصه ای از مطالعات پیشینه های داخلی و خارجی مرتبط با موضوع تحقیق) 70

جدول 1-4- میزان فراوانی جنسیت پاسخگویان. 85

جدول 2-4- میزان فراوانی سطح تحصیلات پاسخگویان. 87

جدول 3-4- میزان فراوانی آشنایی باکامپیوتر. 89

جدول 4-4- میزان فراوانی سن.. 91

جدول 5-4- میزان فراوانی سابقه خدمت.. 93

جدول 6-4- میزان فراوانی سمت.. 95

جدول 7-4 شاخص های مرکزی و پراکندگی متغیرهای تحقیق. 97

جدول8-4- آزمون کولموگروف-اسمیرنوف.. 99

جدول 9-4- آزمون رگرسیون فرضیه اول. 100

جدول 10-4- آزمون رگرسیون فرضیه دوم. 102

جدول 11-4- آزمون رگرسیون فرضیه سوم. 103

جدول 12-4- آزمون رگرسیون فرضیه چهارم. 104

جدول 13-4- آزمون رگرسیون فرضیه پنجم. 105

جدول 14-4- آزمون رگرسیون فرضیه ششم. 107

جدول 15-4- آزمون رگرسیون فرضیه هفتم. 109

جدول 16-4- آزمون رگرسیون فرضیه هشتم. 111

جدول 17-4- آزمون رگرسیون فرضیه نهم. 113

جدول 18-4- آزمون رگرسیون فرضیه دهم. 114

جدول 19-4- آزمون رگرسیون فرضیه یازدهم. 116

جدول 20-4- آزمون رگرسیون فرضیه دوازدهم. 117

فصل اول

کلیات تحقیق

1 – 1. مقدمه

در فصل اول این تحقیق کلیات تحقیق تشریح می گردد. در ابتدا تاریخچه مطالعاتی موضوع پژوهش به طور مختصر بیان می شود، و سپس مطالبی در خصوص بیان کلی مسئله و اهمیت آن آورده شده است. در ادامه، فرضیه های تحقیق، اهداف و قلمرو تحقیق معرفی شده و در پایان برخی از اصطلاحات کاربردی در این پژوهش تعریف می شوند.

1-2. بیان مسأله

درسال های اخیر توجه زیادی به استفاده از استراتژی های مؤثر دانش برای حمایت از فرایندهای مدیریت دانش در سطح سازمانی شده است؛ درحالی که توجه ناچیزی به انتخاب و اجرای چنین استراتژی هایی در سطح واحدهای سازمانی که نقش تعیین کننده و حیاتی را در فرایند مدیریت دانش (کسب، خلق، انتقال و به کارگیری دانش) ایفا می کنند، شده است. همچنین از آنجا که واحدهای سازمانی در نوع و ماهیت وظایف، فرهنگ حاکم بر فضای آنها و همچنین تکنولوژی مورداستفاده در آنها با همدیگر متفاوتند، طبیعی است که شیوه پردازش دانش آنها متفاوت است و باید با نوع فعالیت و ساختارشان هماهنگ باشد. بیشتر شرکت ها و سازمان ها بدون توجه به این مسئله که واحدهای مختلف کاری با توجه به نوع و ماهیت وظیفه ای که دارند نیازمند سبک ویژه ای برای پردازش دانش خود هستند، صرفاً یک سبک و استراتژی کلی را در همه واحدهای کاری خود به کار می گیرند که این مسئله منجربه بروز مشکلات و ضررهای جبران ناپذیری برای

سازمان ها می شود که از جمله آنها می توان به ریزش دانش شرکت در اثر خروج سرمایه های فکری و دانشی، افت سطح یادگیری سازمانی، کاهش سرعت تصمیم گیر ی، کاهش سرعت پاسخ گویی به خواسته ها و تغییرات محیطی و در نتیجه کاهش بهره وری و سودآوری که به منزله ی مهم ترین هدف شرکتها محسوب می شود اشاره کرد(سرلک و همکاران، 1391).

برخلاف سرمایه گذاری های زیادی که شرکتها و سازمان ها مانند شرکت بیمه ایران درجهت مدیریت مؤ ثر دانش و حفظ سرمایه های فکری در سازمان داشته اند اما عدم استفاده از سبک مناسب پردازش دانش در واحدهای کاری منجربه از دست رفتن این سرمایه گران بها شده است.

1-3. اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

در سال های  اخیر دانش به منزله ی  یکی از مهم ترین  منابع استراتژیک  شرکت ها و سازمان ها  به شمار      می آید. رشد، توسعه و بقای مستمر آنها در عرصه های رقابتی به پردازش و مدیریت صحیح سرمایه های دانشی و همچنین چگونگی به کار گیری آن برای ایجاد ارزش در سازمان بستگی دارد. امروزه دیگر دوران به کار گیری شیوه های سنتی مدیریت پایان پذیرفته و چشم  اندازهای جدیدی تحت عنوان                         ” سازمان های دانشی” و”اقتصاد های مبتنی بر دانش ” در حیات سازمان ها ظهور کرده اند. سازمان های دانشی که در آنها افراد چگونگی با هم آموختن را یاد می گیرند و هر فردی در آن انسانی خلاق و دانش آفرین است. همچنین اقتصاد های مبتنی بر دانش که در آن برخلاف اقتصادهای سنتی که به سرمایه و نیروی کار اهمیت داده می شد ، سرمایه های فکری یا سرمایه های دانشی که مجموعه هایی از مهارت ها، تجربیات، استعدادها و قابلیت های کارکنان یک سازمان است؛ بیشترین اهمیت را داشته و دانش است که برای سازمان ایجاد ارزش کرده، موجب رشد و پیشرفت سازمان ها می شود. از این رو ضرورت دارد که در این تحقیق عوامل موثر بر سبک پردازش دانش در واحدهای کاری شرکت بیمه مورد مطالعه قرار گیرد.

4. اهداف تحقیق

فصل اول :

کلیات پژوهش

1 – 1 – مقدمه                                                                                                                                                                                        

تکنولوژی در توسعه اقتصادی و اجتماعی همواره یک وسیله ضروری بوده و خواهد بود . امروزه بر همگان روشن است که علت اصلی کندی کشورهای در حال توسعه در پیشرفت های اجتماعی و اقتصادی و حتی فرهنگی ، ناتوانی آن ها در باز شناخت یا گسترش تکنولوژی درست و بهره گیری از آن در فعالیت های تولیدی است .

فناوری همواره به عنوان یک ابزار، بخشی از زندگی ما را تشکیل داده است و با افزایش توانایی های بشر به عنوان سازگاری با محیط برای رهایی از نیروهای قهار طبیعت مطرح بوده است . اهمیت و جذب و به کارگیری فناوری های جدید در دنیای کنونی توسط شرکت ها و سازمان ها بر کسی پوشیده نیست . یکی از علل توجه به این فن افزایش رقابت در ابعاد کیفیت ، هزینه ، زمان و به طور کلی بهره وری در عرصه بین المل است .

بررسی ها نشان می دهند که سازمان ها عمدتاً در 4 زمینه از فناوری اطلاعات بیشتر بهره می گیرند که عبارتند از :  امور پردازش اطلاعات، تصمیم گیری ،اشتراک اطلاعات و نو آوری. در امور پردازشی ، سازمان با کمک فناوری اطلاعات به جمع آوری ، تبدیل ، ایجاد ، نگهداری ، ثبت و ارسال اطلاعات می پردازد . در امر تصمیم گیری نیز از ابزارهای فناوری اطلاعات می توان سیستم های پشتیبانی تصمیم و یا سیستم های خبره را نام برد . به کارگیری فناوری اطلاعات می تواند به خلق نوآوری در سازمان در ارائه کالا یا خدمات و حمایت از مشتریان و ایجاد برتری رقابتی بینجامد . امروزه بکارگیری فناوری اطلاعات بخشی لاینفک مشاغل علی الخصوص مدیریتی است . مدیران باید بتوانند کارشناسان فنی را به شکلی وا دارند تا از نوآوری های فناوری در تغییر ماهیت مشاغل و امور سازمان در جهت بهره وری و اثر بخشی بیشتر استفاده کنند .

در محیط متغیر و دانش محور کنونی تنها سازمان های نوآور می توانند موجودیت خود را حفظ کرده و به نیاز های مشتریان و ذی نفعان در اسرع وقت پاسخ دهند. در واقع می توان گفت که سازمان های نوآور بهتر و سریعتر از سایر سازمان ها می تواند به چالش های محیطی پاسخ دهند. نوآوری را می توان فرایند ایجاد تعییرات نو، سازنده و موفق در بازار تعریف کرد. نوآوری پنجره ای از فرصت های جدید را به روی سازمان می گشاید به همین دلیل لازم است که سازمان ها فعالیت های نوآورانه را در دستور کار خود قرار داده و منابع و محدویت های موجود در این زمینه را شناسایی و درصدد بهبود منابع و رفع محدودیت ها برآیند.

امروزه سازمان های پسا صنعتی سازمان های مبتنی بر دانش هستند که  بقا و موقعیت شان وابسته به خلاقیت، نوآوری، کشف و ابتکار می باشد(مارتینز و تربلانک، 2003). امروزه نوآوری به طور فزاینده ای به عنوان یکی از فاکتورهای اصلی موفقیت دراز مدت شرکت در بازار های رقابتی محسوب می شود. دلیل این امر آنست که شرکت های با ظرفیت ایجاد نوآوری قادر خواهند بود سریعتر و بهتر از شرکت های غیر نوآور به چالشهای محیطی پاسخ دهند( جیمنز-جیمنز، 2008).

در محیط رقابتی و پویای امروز، نوآوری بعلت سه روند عمده ذیل بیش از پیش مطرح می شود: رقابت شدید بین المللی، بازار های تجزیه شده و تکنولوژی در حال تغییر(آلگر، لامپیندرا و شیوا، 2006). نوآوری اغلب همراه با تغییر است و بعنوان چیز جدیدی که به تغییر منجر می شود ملاحظه می گردد، اما هر تغییری نوآوری نیست چرا که شامل ایده های جدید نیست یا منجر به بهبود سازمانی نمی شود(مارتینز و تربلانک، 2003).

یوراب (1988) می نویسد: « نوآوری شامل تولید یک ایده جدید و استفاده از آن در تولید جدید، فرایند جدید، یا خدمت جدید که منجر به رشد پویای اقتصاد ملی و افزایش استخدام ها همانند خلق سود خالص برای سرمایه گذاری اقتصادی نوآور می شود».

/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d9%82%d8%a7%d8%a8%d9%84%db%8c%d8%aa-%d9%81%d9%86%d8%a7%d9%88%d8%b1%db%8c-%d8%a7%d8%b7%d9%84%d8%a7%d8%b9%d8%a7%d8%aa-%d9%88-%d8%a7%d8%ab%d8%b1/

در مرحله نوآوری، محققان قبلی بر اهمیت نگرش های صحیح مدیریتی و شرایط کاری مناسب در تسهیل محیطی خلاق تاکید کرده اند. آنچه که مهم است تشویق ریسک پذیری، دسترسی به دامنه وسیعی از محرک ها و ایده ها، تصدیق موفقیت آزاد و گذاردن کارمندان است تا بجای تبعیت محض از برنامه های مدیریت، تفکر کنند و طبق ایده های خودشان عمل کنند(کامینگ ،1998).

نوآوری و در کنار بهره جستن از مزایای قابلیت های فناوری اطلاعات ،  پنجره ای را به سوی فرصت های جدید می گشاید و مزیت رقابتی پایدار در سازمان را تضمین می کند. امروزه سازمان ها برای اینکه بتوانند طبق نظریه اقتضایی در محیط عمل کنند ناگزیر از خلاقیت و نوآوری هستند، از اینرو بر سازمان و مدیریت واجب است که از  طریق رویکرد هایی همچون مشارکت دادن افراد، تفویض اختیار، کمک به یادگیری سازمانی و دیگر موارد، زمینه را برای ایجاد تغییرات بدیع و غیر تقلیدی مهیا سازند آنطور که به جرات می توان ادعا کرد اگر قرار باشد به کارکرد های مدیریت، کارکرد دیگری بیافزاییم آن نوآوری و توجه به نوآوری است و بس؛ البته برای داشتن نوآوری پایدار نباید چتر توانمندسازی نیروی انسانی (برای بهره مندی و پرورش نیروی خلاق) را نادیده گرفت . توانمندسازی اهرم و موتور رفتارهای نوآورانه در سازمان ها و شرکت ها است .

1 – 2 – بیان مسئله

امروزه نقش اطلاعات درتصمیم گیری بموقع ومناسب، تردید ناپذیراست و به همین دلیل ازاطلاعات به عنوان قدرت یاد می شود (مرادی، کیمیافر، ستایش، 2008). ساختمان قابلیت های فناوری اطلاعات سازمان، با معرفی نظارت فناوری و با ارزیابی بلوغ فناوری اطلاعات پشتیبانی می کند.

پیشرفت فناوری در دهه های اخیر، پدیده های جدیدی را به وجود آورده است که بررسی آ نها با بهره گرفتن ازالگوهای مناسب می تواند به شناخت بهترآنها کمک نماید.در همین رابطه یکی ازمناسب ترین الگوهای نظری برای درک ارتباط میان فن آوری، افراد و جامعه، هماناالگوی انتشار نوآوری راجرز است.این الگو، دو مرحله نوآوری و پیاده شدن فن آور یهای جدید دریک سازمان را مورد بحث قرار می دهد(حاجی کرمی و عزیزی، 2009 ) . قابلیت های فناوری اطلاعات یکی از قابلیت های بحرانی شرکت که ممکن است به عملکرد بهترکمک کند( ماتا و همکاران، 1995)  فن آوری اطلاعات، ارتباطات، اطلاعات و به اشتراک گذاری دانش، تبادل درون سازمانی و فرایندهای یادگیری سازمانی، که زیر بنای فرایندهای نوآوری است (کربونارا، 2005) را بهبود می بخشد.

نوآوری در دیدگاه های مختلف با توجه به تجزیه و تحلیلی که مورد استفاده قرار گیرد، تعریف می شود(وست و فار،1990) در نمایش معاصر در اقتصاد، نوآوری به عنوان یکی از مهمترین و درک عوامل مهم را در بقا، رشد و رقابت از شرکت قادر می سازد.  علاوه بر این، ادعا شده است که در بلند مدت، نوآوری تنها راه موثر است رقابت در بازار است. (سیمون،2009 ) نوآوری در یک سازمان شامل پیاده سازی ایده هایی است برای تجدید ساختار و یا صرفه جویی در هزینه ها ، بهبود ارتباطات ، فن آوری های جدید برای فرایندهای تولید ، سازمانی با ساختار جدید است.(مارتینز، 2000) .

نوآوری بر اساس نوآوری بهره وری و اثربخشی نوآوری اندازه گیری می شود. بهره وری نوآوری اشاره به تلاش های انجام شده برای رسیدن به درجه ای از موفقیت و اثر نوآوری اشاره به درجه موفقیت نوآوری است (نسوشن و مووندا ، 2008 ) نوآوری به عنوان توضیح داده به معرفی “ ظرفیت برخی از فرایند جدید، محصول، یا ایده در سازمان” (هالت و همکاران 2004 ) و نشان دهنده تمایل شرکت را به تعامل و حمایت از ایده های جدید، اخبار، تجربه، خلاق و فرایندهای است که ممکن است در محصولات جدید، خدمات و فرایندهای تکنولوژیک باشد (لامپکین و دس 1996) .

از لحاظ بررسی ارتباط بین توانمندسازی کارکنان و نوآوری، برخی از روابط مهم غیر مستقیم باید به حساب گرفته شوند . ارتباطات باز و قابل اعتماد، به اشتراک گذاری دانش، تمرکز زدایی، استقلال شغلی بالا، آزادی در تصمیم گیری چه کار را انجام و یا چگونه  آن را انجام دهد، و حس کنترل بر کار و اندیشه، یکی از عناصر کلیدی هستند هم در پرورش نوآوری (احمد، 1998) و هم در روند توانمندسازی کارمندان (هونولد، 1997؛ منون، 1999).

تمرکز مانع توانمندسازی و نوآوری است (پراکاش و گوپتا،2008؛ منون ،1999) . علاوه بر این، ابتکار  و خلاقیت ابعاد کلیدی توانمندسازی هستند (پیتر و همکاران،2002  ) که نقش بسیار مهمی در رفتار نوآورانه بازی می کنند (اسکات و بروس، 1994).   اغلب محققین بر این باور بودند که ظهور دانش به عنوان عامل تعیین کننده رشد و رقابت پذیری در بازارهای جهانی ، احتمالا به تخریب هر چه بیشتر جایگاه موسسات کوچک و متوسط در سیاستگذاری های توسعه خواهد انجامید. خرد غالب بر این باور بود که افزایش جهانی شدن موجب خواهد شد محیط برای کسب و کارهای کوچک نا مناسبتر شود ( ورنون، 1970) . از طرفی نباید نقش شرکت های دانش بنیان را در موتور توانمندی کارکنان سازمان را نادیده کرفت. شرکتهای دانش بنیان به طور معنی داری اشتغال را افزایش می دهد ؛ رشد بهره وری را تسریع می کند ؛ در ایجاد نوآوری و فرایند تجاری سازی آنها نقش قابل انکاری دارد و در مجموع از مهمترین توضیح دهنده های رشد اقتصادی است. ماهیت دانش به عنوان یک منبع اقتصادی دارای تفاوت جوهری با زمین ، کار و سرمایه است . در اقتصادی که دانش مزیت رقابتی آن را رقم می زند ، شرکتهای دانش بنیان جایگاه حیاتی خواهد داشت (صنوبر،1387).

1 – 3 – اهمیت و ضرورت مطالعه

    امروزه نوآوری در بالای لیست توجهات شرکت ها و مقامات برای توسعه نوآوری باشد به چند دلیل: نوآوری به نظر می رسد راه حلی برای برخی از چالش های مهم جهانی به عنوان تغییر آب و هوا ، نیاز به محدود کردن مصرف انرژی سوخت فسیلی و بحران اقتصادی جهانی باشد ) کوک و همکاران، 2011).

با توجه به اهمیت این موضوع و این که بزرگترین چالش عصر حاضر بر مفاهیم ارزشمندی چون تکنولوژی و ضرورت توجه بشریت به بودن و ماندن در چنین تغییرانی ، توانمندسازی و نوآوری را بر دوش خود به ارمغان می آورد.

برای اجرای عملکرد بهتر و مطلوب در خلق نوآوری ، فاکتورهایی را در این مطالعه در نظر گرفته شده که می بایست به آنها توجه نمود . این فاکتورها ، استفاده از توانمندسازی کارکنان که نقش مهمی در رفتارهای نوآورانه بازی میکند ، و به سبب آن موجب ابتکار و خلا قیت در سازمان ها میشود و نیز قابلیت های فن آوری اطلاعات که می تواند به عنوان تعریف یک راه استراتژیک برای توسعه قابلیت های فن آوری اطلاعات ، از قبیل دانش فن آوری ، یکپارچه سازی فناوری اطلاعات با استراتژی کسب و کار و فناوری اطلاعات در ارتباطات داخلی است ، مورد بررسی و تحقیق قرار خواهند گرفت .

1 –  4 – هدف پژوهش

امروزه نوآوری به عنوان یک چالش مهم و حیاتی در سازمان ها و شرکت ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است که کانون توجهات شرکت ها و سازمان ها را به خود معطوف کرده است . توجه به این امر می تواند در پیشبرد عملیات سازمانی و توجه به نیازهای جدید را مرتفع سازد .

هدف از این پژوهش تاثیر قابلیت های غناوری اطلاعات و توانمندسازی بر نوآوری و اثراتی که این متغیرها بر نوآوری خواهند داشت، بررسی و مطالعه می شود  . در این پژوهش ، قابلیت های فن آوری را با ابعاد دانش فن آوری ، یکپارچه سازی فناوری اطلاعات با استراتژی کسب و کار و فناوری اطلاعات در ارتباطات داخلی و توانمندسازی کارکنان را با رسمی سازی ، تمرکز و جو توانمندسازی و تاثیر این عوامل را بر نوآوری خواهیم سنجید.

یافته های تحقیق برخی مطالعات صورت گرفته داخلی و خارجی ، تاثیر قابلیت های فناوری اطلاعات بر نوآوری و همچنین تاثیر توانمندسازی بر نوآوری را در پژوهش های خود به اثبات رسانده اند ، ولی در بین این مطالعات ، پژوهشی که تاثیر قابلیت های فناوری اطلاعات و توانمندسازی بر نوآوری باشد ، یافت نشد و برای تاثیر ابعاد فناوری اطلاعات و نیز توانمندسازی بر ابعاد مورد تاکید نوآوری آورده شده در این پژوهش، بررسی می شود .

. Martins, E.C.& Terblanche, F.(2003)

. Johnnessen, Jon-Arild; Olsen, Bjorn& Lumpkin, G.T.(2001)

. Alegre, Joaguin; Lapiedra, Rafael& Chiva, Richard(2006)

. Urabe, K. (1988)

. Cumming, Brian S.(1998)

 . Mata,)1995(

 .  Carbobara,)2005(

 . West MA, Farr JL,)1990(

. Simon,)2009(

. Martinez,)2000(

. Nasution H,and Mavonda FT,)2008(

.Hult,)2004(

.Lumpkin and Dess,)1996(