فهرست مطالب
فصل اول. .
1-1 مقدمه. 2
1-2) بیان مسئله. 4
1-3) اهمیت موضوع تحقیق. 6
1-4) اهداف تحقیق. 8
1-5) فرضیه های تحقیق. 8
1-6) روش تحقیق. 9
فصل دوم. 13
2-1) مقدمه. 14
2-2) ادبیات موضوع. 14
2-2-1) تاریخچه مدیریت دانش… 14
2-2-2) انواع دانش… 16
2-2-3) تقسیم بندی معرفت شناختی دانش 19
2-2-4) عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش… 22
2-2-5) دسته بندی مدل ها 26
2-2-6) گروه بندی از منظر نوع دانش 28
2-2-7) گروه بندی دانش بر مبنای فرایندهای دانش… 30
2-2-8) سایر مدل های مدیریت دانش 48
2-2-9) عملکرد سازمانی.. 58
2-2-10) ادبیات مربوط به نوآوری 65
2-3) پیشینه تحقیق. 79
2-3-1) مطالعات داخلی.. 79
2-3-2) مطالعات خارجی.. 81
فصل سوم. 83
3-1) مقدمه. 84
3-2) روش تحقیق. 84
3-3) قلمرو تحقیق. 84
3-4) جامعه آماری تحقیق. 85
3-5) روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه. 85
3-6) فرایند اجرایی تحقیق. 85
3-7) روش و ابزار جمع آوری اطلاعات.. 86
3-8) تعیین روایی و پایایی ابزار سنجش تحقیق. 87
3-9) روش تجزیه و تحلیل داده های آماری.. 88
3-10) جمع بندی و خلاصه فصل سوم. 89
فصل چهارم. 91
4-1) مقدمه. 92
4-2) تحلیل های توصیفی.. 92
4-2-1) سن.. 92
4-2-2) جنسیت.. 92
4-2-3) تحصیلات.. 93
4-3) تحلیل های تک متغیره 94
4-3-1) شاخص های توصیفی.. 94
4-3-2) آزمون میانگین.. 95
4-4) تحلیل های دو متغیره 96
4-4-1) همبستگی اسپیرمن.. 96
4-5) تحلیل های چند متغیره 98
4-5-1) آزمون کفایت نمونه برداری 99
4-5-2) ارزیابی مدل اندازه گیری 100
4-5-3) ارزیابی مدل ساختاری.. 105
4-6) خلاصه و جمع بندی فصل چهارم. 113
فصل پنجم. 115
5-1) مقدمه. 116
5-2) مروری بر چارچوب کلی تحقیق. 116
5-3) نتایج در راستای یافته های تحقیق. 117
5-4) پیشنهادات.. 122
5-4-1) پیشنهادهای کاربردی.. 122
5-4-2) پیشنهادهای برای تحقیقات آتی 123
5-5) محدودیت های تحقیق. 123
5-6) محدودیت های خارج از اختیار محقق. 124
5-7) خلاصه و جمع بندی فصل پنجم. 125
منابع و مآخذ. 126
پیوست.. 132
فهرست جداول
جدول(2-1)- نخستین تلاش ها در راستای مدیریت دانش… 15
جدول (2-2)- عوامل کلیدی موفقیت سیستم مدیریت دانش… 24
جدول (2-3): معیارهای عملکرد و شاخص های قابل استفاده برای آن ها 63
جدول (2-4): نوآوری های بنیادی و تکاملی.. 72
جدول (3-1): تعداد سوالات پرسشنامه به تفکیک ابعاد مختلف… 88
جدول (3-2): آلفای کرونباخ متغیرها 89
جدول (4-1): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سن.. 93
جدول (4-2): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنسیت.. 93
جدول (4-3): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تحصیلات.. 93
جدول(4-4): شاخص های توصیفی متغیرهای تحقیق. 95
جدول (4-5): آزمون میانگین متغیرهای تحقیق 96
جدول (4-6): ضرایب همبستگی متغیرهای تحقیق. 98
جدول (4-7): نتایج آزمون کفایت نمونه برداری.. 100
جدول (4-8): روایی همگرایی متغیرهای تحقیق. 101
جدول (4-9): بارهای عاملی.. 102
جدول (4-10): آلفای کرونباخ. 104
جدول (4-11): شاخص های پایایی.. 104
جدول (4-12): ضرایب تعیین متغیرهای تحقیق. 106
جدول (4-13): اندازه اثر متغیرهای تحقیق. 106
جدول (4-14): نتایج حاصل از تحلیل مسیرهای مستقیم برای فرضیه های اصلی.. 107
جدول (4-15): نتایج حاصل از تحلیل مسیرهای مستقیم برای فرضیه های فرعی.. 108
فهرست اشکال و نمودارها
شکل (2-1)- ارتباط مدیریت دانش و نوع دانش… 28
شکل (2-2)- مدل ساختاری مدیریت دانش… 32
شکل (2-3)- ایجاد چارچوبی برای دانش اصلی سازمان. 33
شکل (2-4)- ایجاد فرهنگ دانش… 35
شکل (2-5)- مدل چهار حلقه ای مدیریت دانش… 37
شکل (2-6)- چرخه پنج مرحله ای زندگی دانش… 38
شکل (2-7)- چرخه زندگی دانش… 40
شکل (2-8)- ابزارهای انتقال دانش بر حسب میزان اشتراک گذاری.. 41
شکل (2-9)- مدل تعامل دانش نهفته و صریح. 44
شکل (2-10)- مدل 7سی. 52
شکل (2-11)- مدل نوناکا و تاکوچی. 56
شکل (2-12)- عوامل کلیدی موفقیت سازمان. 76
شکل (3-1)- فرایند اجرایی تحقیق. 86
شکل(4-1): نتایج حاصل از تحلیل مسیرهای مستقیم برای فرضیه های اصلی.. 107
شکل(4-2): نتایج حاصل از تحلیل مسیرهای مستقیم برای فرضیه های فرعی.. 109
1-1- مقدمه
اثربخشی اقدامات مدیریت دانش عامل مهمی برای کسب مزیت رقابتی است. همچنین، منبع اصلی مزیت رقابتی سازمانها از کارایی و کیفیت به نوآوری تغییر کرده است. تحقیقات زیادی درخصوص پاسخ به این سؤال اساسی که »چه چیز می تواند نوآوری را بهبود ببخشد؟« صورت گرفته است(فریمن[1]،1997) . با اهمیت یافتن مدیریت دانش به عنوان موضوعی جدید، پژوهشهایی پدیدار شدند تا میان مدیریت دانش با نوآوری ارتباط برقرار کنند (کارنیرو[2]،2000). تأثیرات برنامه های مدیریت دانش روی نوآوری و عملکرد سازمان به ندرت در ادبیات موضوع مورد بررسی قرار گرفته اند(چویی و دیگران[3]،2008). مطالعات اندکی به طور تجربی رابطه ی میان دانش و عملکرد را مورد بررسی قرار داده اند (تی سنگ[4]،2008).بنابراین خلا مطالعاتی راجع به اینکه چگونه و تحت چه شرایطی اقدامات مدیریت دانش منجر به نتایج بهتر میگردند، وجود دارد (لوپزـ نیکلاس و مرونو-سردان[5]،2011). در یک شرکت با فناوری بالا، نوآوری امری حیاتی است. در صنایع با فناوری پیشرفته، در جاییکه سرعت گامهای تغییر بالاست، شرکت تأکید بیشتری بر روی تلاش های بخش تحقیق و توسعه خود در مورد محصولات، فرایندها و فناوریها دارد، تا بدین وسیله بر موانع فناورانه فایق آید و محصولات خود را از شرکتهای رقیب اش متمایز سازد (تورن هیل[6]،2006).
بنا به گزارش انجمن صنایع نساجی ایران(1394) رکود شدیدی در این بخش از صنعت کشورمان حاکم شده است و ظرفیت صنعت نساجی علیرغم تمام مزیت هایش،نصف شده است[7] . این امر نشان دهنده وجود مشکلات عظیمی در این قسمت می باشد. این در حالی است که ارزش صادراتی این صنعت در مقایسه با سایر صنایع بالاست به طوری که رقم صادرات این صنعت با احتساب صادرات فرش به یک میلیارد و 650میلیون دلار می رسد(گزارش انجمن صنایع نساجی ایران،1394).
بحران مالی علاوه بر اینکه متغیرهای واقعی اقتصادی را در مقیاس کلان تحـت تـأثیر قـرار داده، در مقیـاس کوچک متغیرهای مالی و نسبت های واحدهای تجاری را تحت تأثیر قرار داده است.(کامیابی و همکاران،1388). راهبــرد تأمیــن مالی در شــرکتها، از مباحث مهم دانشمندان مالی و حسابداری اســت. از اهداف مهم تأمیــن مالی، انجام ســرمایهگذاری در شــرکتها برای سود آوری بیشــتر و جلوگیری از رکود اســت(جهانخانی و کنعانی امیری،1385). تأمین مالی، هنر و علم مدیریت وجه نقد است. هدف از تأمین مالی، سرمایه گذاری، سودآوری، کاهش ریسک و برطرف کردن نیازهای اقتصادی و اجتماعی بنگاه اســت. سود ناشی از کسب کار بنگاه، از عوامل مهم تداوم فعالیــت بنگاه اقتصادی تلقی گردیده و منبع مهمــی برای تأمین مالی فعالیتهای عملیاتی بنگاه درآینده است. از نگرانیهای بنگاههای اقتصــادی در جهان، تأمین منابع مطلوب مالی میباشــد تا بدین ترتیب ضمن دستیابی به اهداف مالی، به دیگر اهداف سازمانی نیز دست یابند(پاراماسیوان و سوبرامانیان[8]،2008).
با توجه به تحقیقات اندک محققان کشورمان در این زمینه، در این تحقیق به برطرف کردن خلا تحقیقاتی موجود برآمدیم تا به بررسی نقش مدیریت دانش و نوآوری در خروج از رکود در صنایع نساجی بارویکرد استراتژیک بپردازیم. با توجه به مطالب ذکر شده، برای بررسی خروج از رکود در شرکت آذربهرنگ کار که یکی از شرکت های فعال صنعت نساجی استان است، ارتباط مدیریت دانش و نوآوری و عملکرد مالی در این شرکت مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
1-2-بیان مساله
زمانی سازمان ها به دنبال کسب و یافتن اطلاعات و دانش بودند . اما امروزه با حجم انبوهی از اطلاعات و داده های گوناگون رو به رو هستند که در بسیاری از موارد، اداره و بهره برداری صحیح از آنها خود مسئله دیگری است(صفرزاده و همکاران،1390).در سالهای اخیر مدیریت دانش به عنوان یکی از عبارت های شایع در سازمانها مورد عنایت واقع شده است. این سیستم بر اکتساب دانش از کارکنان درباره مشتری، رقبا و محصولات سازمان تاکید دارد(گیبرت و همکاران[9]،2002). به عبارت دیگر مدیریت دانش تشویق کارکنان در جهت تسهیم دانش (به اشتراک گذاشتن دانش) و ایده ها به منظور افزایش ارزش افزوده محصولات می باشد(چیس[10]،1997)بنابراین چشم انداز مدیریت دانش ، درون سازمانی است و مزیت آن رضایت مشتری از خدمات و محصولات بهتر است.
سازمان هایی با عملکرد خوب، فرایند تولیدشان را از طریق کاهش زمان تولید، بهبود کیفیت محصول، و کاهش تعداد کارکنان، بهینه سازی می کردند. بنابراین، خلق ارزش بیشتر به قابلیت صنعتی و بودجه بندی سرمایه ای ، دارایی های ملموس و مالی بستگی داشت. این در حالی است که در اقتصاد دانش محور این رویکرد به چند دلیل، دیگر عملی نیست. اول اینکه، با توجه به طول عمر کم دانش و میزان بالای نو آوری، حفظ موقعیت رقابتی برای مدت طولانی دیگر امکان ندارد. بهینه سازی به مثابه یک فرایند، در اقتصاد دانش محور نیز اهمیت دارد، اما به تنهایی نمی تواند ارزش را خلق یا حداکثر کند. تنها روش خلق ارزش در اقتصاد دانش محور، پذیرش نوآوری به عنوان یک فرایند کسب وکار است. توانایی سازمان برای خلق ارزش به فرایند نو آوری، منابع فکری، و خالقیت منابع انسانی )دارایی های فکری( آن بستگی دارد. کاهش مقدار دانش بر پایه کاهش نیروی انسانی مهم است و بر روی عملکرد نیروی انسانی اثر می گذارد(شویدی،1395). در اقتصاد امروز که بر پایه دانش است اکثر سازمان ها و شرکت ها در پی پیاده سازی مدیریت دانش در سازمان خود و بهره مندی از مزیت های آن می باشند. بی شک سازمان ها و شرکت هایی که این سیستم را پیاده سازی نمایند در بازار رقابتی که اطلاعات به راحتی به اشتراک گذاشته می شود، به مشکل برخواهند خورد، زیرا رقبای آنان با بهره گرفتن از مزایای این سیستم، قادر به نوآوری در فرایند، محصول و خدمات ارائه شده خود خواهند بود. این امر منجر می گردد مشتریان بیشتری را جذب نماید و سهم بازارش بیشتر گردد.
از طرفی دیگر، در تحقیقات مختلف عنوان شده است که نوآوری تأثیر مثبت بر سایر پارامترها و متغیرها(به طور مثال، عملکرد سازمان و سهم بازار) دارد. مسئله ای که در این میان وجود دارد، نوآوری به راحتی قابل پیاده سازی در سازمان ها نمی باشد. نوآوری محصول یک ابزار کلیدی برای انطباق با تغییرات در بازار، تغییرات فناورانه و رقابتی است اما هنوز سازمان های بزرگ هم، مشکلاتی در زمینه توسعه محصولات جدید و نوآورانه دارند(دنیلز[11]،2002) . اینگونه برداشت می شود که اگر انجام نوآوری ساده بود، تمامی سازمان ها از آن بهره می گرفتند. برای انجام نوآوری نیازمند پیش زمینه ها و شرایطی است که هدف بسیاری از تحقیقات درک این شرایط و زمینه ها می باشد. در تحقیقات زیادی ارتباط مثبتی میان پیاده سازی سیستم مدیریت دانش و نوآوری مشاهده شده است. شرکت آذربهرنگ نیز یکی از شرکت های فعال در منطقه میباشد که در عرصه صنعت نساجی کشور فعالیت می نماید. این شرکت به دنبال پیاده سازی مدیریت دانش می باشد، اما مدیریت شرکت می خواهد دریابد که آیا پیاده سازی این سیستم در سازمان منجر به افزایش نوآوری سازمان میگردد؟ و آیا بازده مالی مناسبی برای شرکت به همراه دارد که منجر به خروج از شرایط بحرانی گردد؟ لذا با توجه به مطالب ذکر شده این پژوهش به دنبال بررسی این موضوع میباشد که پیاده سازی مدیریت دانش در شرکت آذربهرنگ چه تأثیری بر نوآوری و عملکرد مالی آن دارد.
1-3-ضرورت و اهمیت تحقیق
مقوله دانش و مدیریت آن، به تدریج جای خود را در سازمانها باز می کند. امروزه مدیران سازمانها میدانند ماشین آلات، تجهیزات و ساختمان را نمیتوان اصلی ترین دارایی سازمان به حساب آورد. آنچه دارایی مهم هر سازمان به شمار میرود، دانش سازمانی و مدیریت صحیح آن است که موجب کسب مزیت رقابتی برای سازمان و در نهایت پیروزی بر رقبا خواهد شد (اخوان و جعفری،1384). مدیریت دانش به سرعت فناوری اطلاعات را تحت شعاع قرار داده و در مواردی حتی از آن سبقت گرفته است (عدلی،1384). به دنبال اهمیت دارایی های دانشی، لزوم توجه سازمانها به مدیریت دارایی های دانشی خود، بیش از پیش فزونی یافته است(احمدپور داریانی،1381). در عصر حاضر، برخورداری از اطلاعات و مدیریت دانش، به موقعیتی استوار برای ادامه حیات در سازمان های پویا و نوآور تبدیل شده و حتی توان رقابت در بازارها و تجارت، منوط به کسب، توسعه و روزآمدی دانش فردی و سازمانی است. تا حدی که دانش، جزئی اساسی از سرمایه تلقی می شود. صادقی و صالحی در تحقیق خود عنوان می نمایند که عصر دانایی محور که در آن دانش، بسان مهمترین سرمایه سازمانها محسوب می شود، نیازمند رویکرد متفاوت مدیریتی نسبت به مسائل سازمان و کارکنان است. از این رو سازمانهای موفق به شکل مستمری میزان تولید، نشر، تبادل و بکارگیری دانش در بین کارکنان خود را بهوسیله روشهای مختلف، اندازه گیری و مورد ازریابی قرار می دهند تا از این طریق بتوانند راهکارهای نیل به اهداف سازمانی را کسب کنند(صادقی و صالحی،2009). مدیریت دانش یکی از مفاهیم جدید در علم مدیریت است و برای موفقیت سازمان های کنونی یکی از منابع حیاتی به شمار می آید(بولینگر[12] و همکاران،2006). پس باید باید به دانش سازمانی به عنوان یک دارایی استراتژیک در سازمان نگریسته شود. جهانیان مدیریت دانش را مجموع فرایندهایی می داند که در نتیجه آنها دانش، کسب ،نگهداری و استفاده می شود .وهدف از آن بهره برداری از داراییهای فکری به منظور افزایش بهره وری، ایجاد ارزشهای جدید و بالابردن قابلیتهای رقابت پذیری است(جهانیان،2010). در سالهای آتی، تنها شرکتهایی که دانش جدید خلق مینمایند و آن را به طور مؤثر و کارا مورد استفاده قرار میدهند، در ایجاد مزیت رقابتی موفق خواهند بود(لوپزـ نیکالس و مرونوـ سردان، ۲۰۱۱). امروزه، جوامع روزبه روز به سوی دانش محور بودن در حرکت اند(رمضان،2011). بنابراین میتوان گفت پیاده سازی و مدیریت پویا و فعال دانش برای افزایش عملکرد سازمانی و تصمیم گیری ضروری است(جعفری و دیگران،2008).
از طرف دیگر، اساسیترین مسیر تکامل کسب وکار در طی دهه ی گذشته، طلوع اقتصاد جدید باشد. طبیعت پر شتاب و پویای بازارهای جدید در میان بسیاری از شرکتها، مشوقی جهت رقابت خلق کرده، تا به وسیله ی یکپارچه ساختن و رونق دادن منابع دانشی خود آنها را به مثابه ابزاری برای خلق ارزش پایدار به کار گیرند(گلد[13] و دیگران،2001). نوآوری مؤثر محصول برای بقا، رشد و سوددهی اکثر مؤسسه های اقتصادی طراحی و تولیدی، لازم و ضروری است(کوپر و کلینسچمیت[14]،1995) . در محیط بازار رقابتی امروز، سازمان ها به طور فزاینده ای با چالش های بهبود محصولات و خدمات خود مواجه شده اند تا بتوانند محصولات و خدمات جدید خود را سریع تر از رقیبان به بازار معرفی کنند (کوانگ [15]و همکاران،2014) و شرکت هایی که قادر به خلق نوآوری و ایجاد مزیت رقابتی نباشند، به تدریج از گردونه رقابت حذف خواهند شد.
1-4- اهداف تحقیق
1-4-1- اهداف اصلی
1- بررسی تاثیر مدیریت دانش بر نوآوری شرکت آذربهرنگ بر نوآوری
2- بررسی تاثیر نوآوری بر عملکرد مالی در شرکت آذربهرنگ
3- بررسی تاثیر مدیریت دانش بر عملکرد مالی در شرکت آذربهرنگ
1-4-2- اهداف فرعی
1- بررسی تاثیر کسب دانش بر انتشار دانش در شرکت آذربهرنگ
2- بررسی تاثیر کسب دانش بر پاسخگویی دانشی در شرکت آذربهرنگ
3- بررسی تاثیر کسب دانش بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ
4- بررسی تاثیر کسب دانش بر عملکرد مالی در شرکت آذربهرنگ
5- بررسی تاثیر انتشار دانش بر پاسخگویی دانشی در شرکت آذربهرنگ
6- بررسی تاثیر انتشار دانش بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ
7- بررسی تاثیر انتشار دانش بر عملکرد مالی در شرکت آذربهرنگ
8- بررسی تاثیر پاسخگویی دانشی بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ
9- بررسی تاثیر پاسخگویی دانشی بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ
1-5- فرضیات تحقیق
1-5-1- فرضیه های اصلی
1- مدیریت دانش بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.
2- نوآوری بر عملکرد مالی در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.
3- مدیریت دانش بر عملکرد مالی در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.
1-5-2- فرضیه های فرعی
1- کسب دانش بر انتشار دانش در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.
2- کسب دانش بر پاسخگویی دانشی در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.
3- کسب دانش بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.
4- کسب دانش بر عملکرد مالی در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.
5- انتشار دانش بر پاسخگویی دانشی در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.
6- انتشار دانش بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.
7- انتشار دانش بر عملکرد مالی در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.
8- پاسخگویی دانشی بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.
9- پاسخگویی دانشی بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.
